Fizika” fani bo’yicha
Yüklə 3,46 Mb.
|
|
lateral flip- flop
+10-7 -10-8sek 1 soat -10-10 -10-12 sek 10-7- 10-8 sek -1-2 soat 10-50 sek Membrana lipid biqatlamining suyuk- kristall holatdan gel holatga fazoviy o`tishiida . . . ro`y beradi: +membrananing yupqalashishi -membrana qalinligi o`zgarmasligi -membrananing kalinlashishi Biomembrananing birinchi modeli quyidagicha: +fosfolipidlar monoqatlami -biqatlamli membrana (BLM) -liposoma Biomembrananing ikkinchi modeli quyidagicha: -fosfolipidlar monoqatlami +biqatlamli membrana (BLM) -liposoma Biomembrananing uchinchi modeli quyidagicha: -fosfolipidlar monoqatlami -biqatlamli membrana (BLM) +liposoma Membrana orqali valinomitsin molekulalari erdamida quyidagi ionlar . . . tashiladi: -K+ i Na+ -Cl- i OH- -Ca2+ +K+ Yengillashgan diffuziyada moddalar tashilishi oddiy diffuziyaga nisbatan: -qarama qarshi tomonga +tezroq -sekinroq -bir xil tezlikda Passiv transportga quyidagilar kiradi: a. oddiy diffuziya b. engillashgan diffuziya c. osmos d. filtratsiya e. transport ATFazalari +a b c d -b c d e -a b c e -a b c d e. Oddiy diffuziya quyidagi hollarda ro`y beradi: -temperatura gradienti +konsentratsiya gradienti -elektrik gradient Yengillashtirilgan diffuziya quyidagi hollarda ro`y beradi: +konsentratsiya gradienti va tashuvchi molekulalar hisobiga -tashuvchi molekulalar xisobiga -qonsentratsiya gradienti xisobiga Filtratsiya deb membrana poralari orqali… eritma harakati tushuniladi: -qonsentratsion gradienti ta’sirida -temperatura gradienti ta’sirida +bosim gradienti ta’sirida Osmos - yarim o`tkazuvchan membranalar orqali…harakati tushuniladi: +erigan moddalar konsentratsiyasi kichik sohadan katta soxaga -erigan moddalar qonsentratsiyasi katta soxadan kichik soxaga -osmotik va elektrik gradient mavjudligida suv molekulalarining Anomal osmos - yarim o`tkazuvchan membranalar orqali . . . harakati tushuniladi: -erigan moddalar qonsentratsiyasi kichik soxadan katta soxaga -erigan moddalar qonsentratsiyasi katta soxadan kichik soxaga +osmotik va elektrik gradient mavjudligida suv mole kulalarining Eritmaning osmotik bosimi quyidagicha: -P=mg -P=F/S +P=iRST Aktiv transport - bu moddalrning . . . tashilishi: -konsentratsiya qiymati kichik bo`lgan sohadan katta bo’lgan soha tomon -elektroximik potenyial qiymati katta bo`lgan sohadan kichik bo`lgan soha tomon +elektroximik potenyial qiymati kichik bo`lgan sohadan katta bo`lgan soha tomon Membranada aktiv transport . . . sodir bo`ladi: -Gibbs energiyasining oshishi bilan -O`z-o`zidan Gibbs energiyasining oshishi bilan +ATF gidrolizi hamda Gibbs energiyasining oshishi jarayoni bilan. Biomembranalar orqali aktiv transportning mavjudligi Ussing tajribalarida isbotlangan: +Qurbaka terisi orqali natriy ionlarini tashilishi misolida -Kalmar aksoni orqali natriy ionlarini tashilishi misolida -Qurbaka terisi orqali kaliy ionlarini tashilishi misolida Nishonli atomlar usuli bilan o’tkazilgan Ussing tajribasi quyidagilarni ko’rsatdi: +Ichkariga kirayotgan natriy oqimi tashqari oqimiga nisbatan katta Jm ich > Jm tash -Ichkariga kirayotgan natriy oqimi tashkari oqimiga teng Jm ich = Jm tash -Ichkariga kirayotgan natriy oqimi tashkari oqimiga nisbatan kichik Jm ich < Jm tash Aktiv tashilish sodir bo’lishida quyidagi elektrogen ion nasoslari ma’sul: a. K+ - Na+ - ATFazalari s. Ca2+- ATFazalari b. H+ - pompa -a b -b c +a b c. K+ - Na+ - ATFazalarning ishlash jarayonida ajralib chiqayotgan energiya hisobiga har bir ATF molekulasining gidrolizi paytida hujayraga quyidagi ionlar tashiladi: +bir vaqtning o’zida ikkita kaliy ioni hujayraga va uchta natriy ioni hujayra tashkarisiga chiqariladi. -natriy va kaliyning bir xil miqdori -bir vaqtning uzida ikkita natriy ioni hujayraga va uchta kaliy ioni hujayra tashkarisiga chikariladi. Zamonaviy dunyo qarashga ko’ra biologik membranalarda quyidagi ion nasoslar mavjud: -ATF gidrolizining erkin energiyasi hisobiga. -maxsus oqsil integral sistemalari hisobiga -maxsus transport ATFazalar hisobiga. +hamma javoblar to`g`ri Hozirgi paytda hujayralarning sindiruvchanligini (o`tkazuvchanligini) asosiy tekshirish usullari quyidagilar: a. osmotik b. indikator c. ximiyaviy d. radioaktiv izotop e. elektro`tkazuvchanlikni o`lchash. -a b c -b c d -c d e +a b c d e. Hujayra singdiruvchanligini o`lchashning osmotik usullari quyidagilarga asoslangan: +hujayrani xar xil qonsentratsiyali gipertonik eritmaga joylashtirilganda uning hajmini o`zgarish kinetikasini kuzatishga -hujayraga ma’lum moddalar (bueklar ) kiritilganda hujayra rangining o`zgarishiga -radioaktivlikka ega bo`lgan izatoplarning qo`llanilishiga. Hujayraning singdiruvchanligini o`lchashning indikator usuli (bo’yoq) quyidagilarga asoslangan: -hujayrani xar xil qonsentratsiyali gipertonik eritmaga joylashtirilganda uning hajmini o`zgarish kinetikasini kuzatishga +hujayraga ma’lum moddalar (bo’yoqlar) kiritilganda hujayra rangining o`zgarishiga -radioaktivlikka ega bo`lgan izatoplarning qo`llanilishiga. Hujayra singdiruvchanligini o`lchashning radioktiv izotop usullari quyidagilarga asoslangan: -hujayrani xar xil qonsentratsiyali gipertonik eritmaga joylashtirilganda uning hajmini o`zgarish kinetikasini kuzatishga -hujayraga ma’lum moddalar (bueklar ) kiritilganda hujayra rangining o`zgarishiga +radioaktivlikka ega bo`lgan izatoplarning qo`llanilishiga. Hujayra singdiruvchanligini o`lchashning ximiyaviy usullari quyida-gilarga asoslangan: +hujayra yoki muhitdagi modda miqdorining oddiy sifat va miqdoriy aniqlanishiga -ionlar uchun hujayra singdruvchanligini tekshirishga -radioaktivlikka ega bo`lgan izatoplarning qo`llanilishiga. Hujayra singdiruvchanligini elektro`tkazuvchanligining o’lchash usullari quyidagilarga asoslangan: -hujayra yoki muhitdagi modda miqdorining oddiy sifat va miqdoriy aniqlashga +ionlar uchun hujayra singdruvchanligini tekshirishga -radioaktivlikka ega bo`lgan izatoplarning qo`llanilishi- ga. Hujayra singdiruvchanligini tekshirishining aniq va zamonaviy usuli quyidagicha: -osmotik -indikator ( buek usuli ) +radioaktiv ( nishonli atomlar). hayot faoliyati davomida hujayra va to’qimalarda elektr potensiallar farqi mavjud: a. oqisidlashish -qaytarilish potensiallari - elektronlarning bir molekuladan ikkinchisiga tashilish natijasi. b. Membrana- ionlarning konsentratsiya gradienti va shu ionlarning membrana orqali tashilishi natijasi s.fazalararo - suvsiz fazalardagi kation va anionlarning har xil eruvchanligi natijasida ikkita qo’shilmaydigan fazalar chegarasida hosil bo’lishi natijasi -a b -b c +a b c. Tirik organizmda qayd qilinadigan biopotensiallar asosan : -fazolararo -oqisidlanish -qaytarilish +membrana Membrana potensiali : -membrananing ichki va tashqi yuzasi orasidagi potensiallar yigindisi -biomembranalarning potensiallar farqi +membrananing ichki (sitoplazmatik) va tashqi yuzasi orasidagi potensiallar ayirmasi Biopotensiallarning o’rganishdagi taraqqiyot quyidagilarga asoslangan: a. potensiallarning o`lchashning mikroelektrod usulini ishlab chiqilishi bilan b. maxsus biopotensial kuchaytirgich yaratilishi bilan c. tekshirish ob’ektlarini tanlanishi bilan -a b -b c +a b c -a c. Tinim (tinchlik ) potensiali: -membrana ichki va tashqi yuzasidagi kayd kilinadigan statsionar elektrik potensiallar farqi -membrananing ion o`tkazuvchanligining o`zgarishi va u bilan bog`liq nerv va tukimalar buyicha kuzgalish tulkinini tarkalishi natijasida xosil bo`ladigan elektrik impuls +membrananing qo’zg’almagan holatidagi ichki va tashqi yuzasidagi qayd qilinadigan statsionar elektrik potensiallar farqi harakat potensiali: -membrana ichki va tashqi yuzasidagi kayd kilinadigan statsionar elektrik potensiallar farqi +membrananing ion o`tkazuvchanligining o`zgarishi va u bilan bog`liq nerv va to’qimalar bo’yicha ko’zg’alish to’lqinini tarqalishi natijasida hosil bo`ladigan elektrik impuls -membrananing kuzgalmagan holatidagi ichki va tashqi yuzasidagi kayd kilinadigan statsionar elektrik potensiallar farqi Tinim (tinchlik) potensiali . . . aniqlanadi: -membranani ichki va tashqi tomonidagi ionlarning xar xil qonsentratsiyasi bilan -hujayraning ichidagi kandaydir ionning qonsentratsiyasi bilan +membranani ichki va tashqi tomonidagi ionlarning har xil konsentratsiyasi, hamda shu ionlarning membrana orqali diffuziyasi bilan Tinchlik holatida ionlar uchun membrana singdiruvchanligi (o`tkazuvchanligi): a. PK >> PNa PK > PCl b. PK : PNa : PCl = 1 : 0,04 : 0,45 c. PNa >> PK PK > PCl d. PK : PNa : PCl = 1 : 20 : 0,45 +a b -b c -a b c -c d Qo’zg’lgan holatida ionlar uchun membrana singdiruvchanligi (o`tkazuvchanligi): a. PK >> PNa PK >> PCl b. PK : PNa : PCl = 1 : 0,04 : 0,45 c. PNa >> PK PK > PCl d. PK : PNa : PCl = 1 : 20 : 0,45 -a b -b c -a b c +c d Tirik organizm: a. izolyasiyalangan sistema b. nomuvozanatli termodinamik sistema s. tulik elektrlashgan sistema -a b +b c -a b c -a c. Biosistemalarda nerv impulsining tarqalish tezligi: -3 * 108 m/sek -300000 km/sek +1-100 m/sek Bioelektrik tok impulsi . . . tushuniladi. -hayvoniy elektr -ximyaviy tok manbai +membrana hujayrasi yassi kondensator deb va shu kondensatorning sekin razryadsizlanishi natijasida hosil bo’ladigan elektrik tok impulsi Gigant kalmar aksonida harakat potensialini tekshirish tajribalari . . . o’tkizilgan: a. mikroelektrod usuli bilan b. yuqori qarshiliklik kuchlanish asboblarini ishlatilishi bilan c. nishonli atomlar usuli bilan. -a b -b c +a b c -a c. Kuchlanishni fiksatsiya qilish tajribalaridan maqsad: -harakat potensialini borigining isboti uchun -tinchlik potensialini borigining isboti uchun +nerv impulsining generatsiyasida ion toklarining rolining ahamiyatini ko’rsatish uchun. harakat potensialining shakllanishi membrana orqali ion oqimlari . . . harakati bilan bog`liq: -natriy ionlarini hujayra ichiga -kaliy ionlarini hujayra ichidan tashqi eritmaga +avval natriy ionlarini hujayra ichiga, so’ngra-kaliy ionlarini hujayradan tashqi eritmaga Membrana potensialini o`lchashda ishlatiladigan hujayra ichiga tushiriladigan elektrod uchining diametri: -hujayra ulchami bilan bir xil +hujayra o’lchamidan ancha kichik -hujayra ulchamidan juda katta Aksonining ko’zg’algan holatidagi depolyarizatsiya fazasida Na+ ionlarining oqimi quyidagicha yunalgan: a. jNa ichkariga b. jNa tashkariga s. jNa = 0 d. passiv e. aktiv +a e -b e -a d -b d -c Aksonining qo’zg’algan holatidagi repolyarizatsiya fazasida Na+ ionlarining oqimi quyidagicha yo’nalgan: a. jNa hujayra ichiga b. jk hujayra ichiga c. jk tashkariga d. jk = jNa = 0 e. aktiv k. passiv -a e +s e -c k -d. Biologik ob’ektlar: a. bulinish chegarasi juda ko`p bo`lgan murakkab geterogen sistemlar b. aloxida hujayra - past va yuqori molekulyar birikmalar bilan xosil bo`lgan kolloid geterogen sistema c. tukimani yuqori tartibli geterogen sistema deb olish mumkin , bunda mos ravishda dispers faza va dispers muxit hujayra va uni urab turuvchi suyuqlik deb kabul kilinadi. -a b -b c -a c +a b c. Elektrokinetik hodisalar : -geterogen sistemalar fazalarini bir biriga nisbatan harakati +tashqi elektr maydoni kuyilganda geterogen sistemalar fazalarini bir biriga nisbatan harakati -hamma javoblar to`g`ri. Elektroforez -: +tashqi elektr maydon ta’sirida dispers fazaning dispers muhitga nisbatan harakati -dispers muhitning tashqi elektr maydon ta’sirida xarakatsiz dispers fazaga nisbatan harakati -gidrostatik bosim ta’sirida suyuqlikning kapilyar yoqi g`ovak tusik poralari orqali harakati -gravitatsiya yoqi markazdan kachuvchi kuch ta’sirida suyuklikni yuqori va pastki qatlamlararo harakati Elektroosmos -: -tashqi elektr maydon ta’sirida dispers fazaning dispers muhitga nisbatan harakati +dispers muhitning tashqi elektr maydon ta’sirida xarakatsiz dispers fazaga nisbatan harakati -gidrostatik bosim ta’sirida suyuqlikning kapilyar yoqi govak tusik poralari orqali harakati -gravitatsiya yoqi markazdan kachuvchi kuch ta’sirida suyuklikni yuqori va pastki qatlamlararo harakati Oqim potensiali-: -tashqi elektr maydon ta’sirida dispers fazaning dispers muhitga nisbatan harakati -dispers muhitning tashqi elektr maydon ta’sirida xarakatsiz dispers fazaga nisbatan harakati +Gidrostatik bosim ta’sirida suyuqlikning kapilyar yoki g`ovak tesik poralari orqali harakati -gravitatsiya yoqi markazdan kachuvchi kuch ta’sirida suyuklikni yuqori va pastki qatlamlararo harakati Cho`kish potensiali (sedimentatsii) -: -tashqi elektr maydon ta’sirida dispers fazaning dispers muhitga nisbatan harakati -dispers muhitning tashqi elektr maydon ta’sirida xarakatsiz dispers fazaga nisbatan harakati -gidrostatik bosim ta’sirida suyuqlikning kapilyar yoqi govak tusik poralari orqali harakati +gravitatsiya yoki markazdan qochuvchi kuch ta’sirida suyuqlikni yuqori va pastki qatlamlararo harakati Elektroforez , elektroosmosning yuzaga kelishi . . . ko’rsatadi: a. dispers faza va dispers muhit orasida ikkilangan elektrik qatlam mavjud bo’lib, shu bilan birgalikda ular xar xil zaryadga ega bo’lishini b. agarda shu zarrachalar zaryadga ega bo`lsa va suyuqlik ichida taksimlangan bo`lsa, tashqi elektrik maydon ta’sirida suyuqlik qatlamida zarrachalar harakati sodir bo’lishini s. Harakatchan va harakatsiz fazalar orasidagi chegarada paydo bo`ladigan potensiallar farqi bo’lishini. -a b -b c -a c +a b c. Oqish va chuqish potensiallarining paydo bo’lishi: a. mos ravishda gidrostatik va gravitatsion gradientlari mavjudligi oqibatidir b. elektr maydani kuyilgandagi suyuk harakatchan faza (oqish potensiali xolida) va qattiq harakatsiz faza orasidagi ikkilangan elektrik qatlamining paydo bo’lish natijasidir. s. elektr maydani kuyilgandagi suyuk harakatsiz faza (chukish potensiali xolida) va qattiq harakatchan faza orasidagi ikkilangan elektrik qatlamining paydo bo’lish natijasidir. -a b -b c -a c +a b c. Biologik ob’ektlar quyidagi xususiyatlarga ega: a. utkazgich b. izolyator c. dielektrik d. yarim o’tkazgich. -a b -b c -c d +a c -b d. Biologik ob’ektlarga passiv elektrik xususiyatlar tegishli: a. qarshilik b. sigim c. dielektrik singdiruvchanlik d. Induktivlik +a b s -b c d -c d a Biologik sistema orqali o`zgarmas tok o`tganda Om qonunidan chetlashish ro`y beradi: -qarama -qarshi yunalgan qutblanish EYUK paydo bulish hisobiga +qarama-qarshi yo’nalgan qutblanish EYUK paydo bo’lishi bilan birgalikda bioob’ektga qo’yilgan tashqi kuchlanishni kamaytirishi hisobiga -bioob’ektga kuyilgan tashqi kuchlanish hisobiga Qutblanish EYUK ning paydo bo’lishi quyidagilarga bog`liq: a.Tirik hujayralarning ular orqali tok o`tganda zaryadlarni yigishi xisobiga b. bioob’ektlarning sigimiy, dielektrik xususiyatlari xisobiga c. bioob’ektlarning induktiv xususiyatlari xisobiga +a b -b c -a c -a b c Qutblanish: -elektrik maydon ta’sirida boglangan zaryadlarning siljish jarayoni -EYUK ning paydo bulishi +elektrik maydon ta’sirida boglangan zaryadlarning siljish jarayoni natijasida shu tashqi maydonga qarama-qarshi yunalgan EYUK ning paydo bo’lishi Biosistemalar quyidagi parametrlarga . . . ega: -o`zgarmas tokka nisbatan kichik solishtirma qarshilikka (10-100) Om. sm. +o`zgarmas tokka nisbatan katta solishtirma qarshilikka (106-107) Om. sm. -(10-100) KOm. sm. Elektron qutblanish: +atom va ionlardagi elektronlarning uz orbitasidan musbat zaryadlangan yadroga nisbatan siljishi -kristall panjaradagi ionlarning muvozanat holatidan siljishi -modda qutblangan molekulalardan iborat bo’lib va bu molekulalar ozod bo`lganda, tashqi maydon ta’siridagi orientatsiyasi Ion qutblanish: -atom va ionlardagi elektronlarning uz orbitasidan musbat zaryadlangan yadroga nisbatan siljishi +kristall panjaradagi ionlarning muvozanat holatidan siljishi -modda qutblangan molekulalardan iborat bo’lib va bu molekulalar ozod bo`lganda, tashqi maydon ta’siridagi orientatsiyasi Dipol orientatsion qutblanish: -atom va ionlardagi elektronlarning uz orbitasidan musbat zaryadlangan yadroga nisbatan siljishi -kristall panjaradagi ionlarning muvozanat holatidan siljishi +modda qutblangan molekulalardan iborat bo’lib va bu molekulalar ozod bo`lganda, tashqi maydon ta’siridagi orientatsiyasi Makrostruktur qutblanish . . . paydo bo`ladi: +moddaning tashqi elektrik maydon ta’sirida ularning elektrik xususiyatlarining bir jinsli bulmasligi natijasida. Buning uchun modda xar xil elektr o`tkazuv-chanlik qatlamiga ega bulishi shart. -ikkilangan elektrik qatlam yuzasida. Bu xolda kayta taksimlanish: ya’ni dispers faza zarrachalari bir tomonga diffuzion qatlam ionlari ikkinchi tomonga siljishi natijasida -elektrolit eritmasida elektrodlar orqali elektr toqi utkazilganda ionlar konsen-tratsiyasining kayta taksimlanishi natijasida Yuza qutblanish . . . paydo bo`ladi: -moddaning tashqi elektrik maydon ta’sirida ularning elektrik xususiyatlarining bir jinsli bulmasligi natijasida. Buning uchun modda xar xil elektr o`tkazuv-chanlik qatlamiga ega bulishi shart. +ikkilangan elektrik qatlam yuzasida. Bu holda qayta taqsimlanish: ya’ni dispers faza zarrachalari bir tomonga diffuzion qatlam ionlari ikkinchi tomonga siljishi natijasida -elektrolit eritmasida elektrodlar orkali elektr toqi utkazilganda ionlar konsen-tratsiyasining kayta taksimlanishi natijasida Elektrik qutblanish . . . paydo bo`ladi: -moddaning tashqi elektrik maydon ta’sirida ularning elektrik xususiyatlarining bir jinsli bulmasligi natijasida. Buning uchun modda xar xil elektr o`tkazuv-chanlik qatlamiga ega bulishi shart. -ikkilangan elektrik qatlam yuzasida. Bu xolda kayta taksimlanish: ya’ni dispers faza zarrachalari bir tomonga diffuzion qatlam ionlari ikkinchi tomonga siljishi natijasida +elektrolit eritmasida elektrodlar orqali elektr toki o’tkazilganda ionlar konsen-tratsiyasining qayta taqsimlanishi natijasida elektron qutblanish uchun relaksatsiya vaqti: +10-16 - 10-14sek -10-14 - 10-12 sek -10-13- 10-7 sek Ion qutblanish uchun relaksatsiya vaqti: -10-16 - 10-14 sek +10-14 - 10-12sek -10-13- 10-7 sek Dipol (orientatsion) qutblanish uchun relaksatsiya vaqti: -10-16 - 10-14 sek -10-14 - 10-12 sek +10-13- 10-7sek Makrostruktur qutblanish uchun relaksatsiya vaqti: +10-8 - 10-3sek -10-3 - 1 sek -10-4 - 102 sek Yuza qutblanish uchun relaksatsiya vaqti: -10-8 - 10-3 sek +10-3 - 1sek -10-4 - 102 sek Elektrolitik qutblanish uchun relaksatsiya vaqti: -10-8 - 10-3 sek -10-3 - 1 sek +10-4 - 102sek O`zgaruvchan tokning biologik sistemalarga asosiy ta’sir harakteristikasi: -omik qarshilik +elektrik sig’im -induktivlik Reografiya -: +organlarning qon bilan tulish jarayonidagi qarshilikni o`lchash usuli. -miya qon almashinishni urgan usuli -tukimalarning sun’iy isitish usuli. Muskul kiskarishi: a. sarkomera ichida miozin buylab akson iplarini sirpanishi b. miozinning prujina kabi kisilishi c. aktinni aktiv markazlariga ko`priklarni maxkamlanishi d. ko`priklarni ajralishi +a c -b d -b c -a d Muskullarning generatsiyasidagi qisqarish kuchlari…aniqlanadi: +aktiv ipning uzunligi bilan -bitta ko`prikni generatsiyasi uchun ketgan kuch o`zgarishi bilan -bir vaqtda epilgan ko`priklar soni bilan -miozin tolasining elastikligi bilan Elektromexanik ketma -ketlik quyidagi hodisalar zanjiridan iborat: a) miofibrillalarga kalsiy ionlarining chikarilishi bilan b) hujayra membranasining ko’zg’alishi bilan c) sarkoplazmatik retikum ichiga kalsiy ionlarinig aktiv transporti d) aktinning aktiv markazlarida ko`priklarni tutashishi e) sarkoplazma ichida aktinni sirpanishi +b ---a--- d--- e -c---a--- b---e -e---d---c---e Yuqori tartiblangan tirik organizmlarning asosiy bir farqi : +muskul aktivligi -suyak aktivligi -muskul kuzgalishi Muskul hujayrasining ko’zg’algan hujayradan farqi: a) kiskarilishi, ya’ni mexanik kuchlanishni generatsiyalash kobiliyati b) issiklik generatori kabi c) xolodilnik kabi -a b -b c -a c +a b c Alohida organlarni va butun sistemani hayoti faoliyati jarayonida muskul aktivligi . . . bajaradi: a) tayanch ishlash apparatini ishini b) upka, oshkozon-ichak traktini ishini c) tomir aktivligi d) Yurakning kiskarish kobiliyati -abs -bcd -adc +abcd Muskul tukimalari quyidagilardan iborat: a) muskul hujayralaridan (tola) b) hujayra tashqi moddalaridan c) tola va qon tomirlari turidan -a b -b c -a c +a b c Tuzilishi buyicha muskullar quyidagicha bo`ladi: a) silliq ichak muskullar, tomir devorlari b) kundalang-yul-yul -skelet,Yurak muskullari c) buylama +a b -b c -a c -abc Muskullarning mikrostrukturasi bo’yicha eksperimental natijalar quyidagi usullar bilan o’rganilgan: a) elektronmikroskopiya b) rengenostruktur tahlil c) sinxrotron nurlanish difraksiyasi d) yadromagnit rezonans +a b s -b c d -a d c -A b c d Muskul muhiti: -elastik -qovushqoq +qovushqoq- elastik Yurak - tomir sistemasi . . . ta’minlaydi: a. ocqik tomir sistemalari orqali qonning sirkulyatsiyasi. b. yopiq tomir sistemalari orqali qonning sirkulyatsiyasi. c. hayot faoliyati uchun kerakli bo`lgan moddalarni barcha hujayralar buyicha uzatilishi va yo’qotishini : -a. b +b c -a c -a b c Gemodinamika: +mikrobiologiyaning bir bo’limi bo’lib, u qon tomirlar orqali qon harakati qonunlarini o’rganadi. -deformatsiya va oqish qonuniyatlarini urganadigan fan. -qon qovushqoq suyuqlik sifatida karalib, uning biofizik xususiyatlarini o’rganadi. Reologiya: -mikrobiologiyaning bir bulimi bo’lib, u qon tomirlar orqali qon harakati qonunlarini o’rganadi. +deformatsiya va oqish qonuniyatlarini o’rganadigan fan. -qon qovushqoq suyuqlik sifatida karalib, uning biofizik xususiyatlarini o’rganadi. Gemoreologiya: -mikrobiologiyaning bir bulimi bo’lib, u qon tomirlar orqali qon harakati qonunlarini urganadi. -deformatsiya va oqish qonuniyatlarini urganadigan fan. +qon qovushqoq suyuqlik sifatida qaralib, uning biofizik xususiyatlarini o’rganadi. Nyuton suyukligi shunday suyuqlikki: +uning qovushqoqlik koeffitsienti shu suyuqlik tabiati va temperaturasiga bog`liq bo`ladi. -uning qovushqoqlik koeffitsienti shu suyuqlik tabiati va temperaturasiga, xamda shu suklikni oqish shartlariga bog`liq bo`ladi. -uning oqishi tartiblangan va harakati qatlamli. No Nyuton suyuqlik shunday suyuqlikki: -uning qovushqoqlik koeffitsienti shu suyuqlik tabiati va temperaturasiga bog`liq bo`ladi. +uning qovushqoqlik koeffitsienti shu suyuqlik tabiati va temperaturasiga, hamda shu suyuqlikni oqish shartlariga bog`liq bo`ladi. -uning oqishi tartiblangan va harakati qatlamli. No Nyuton suyuqlik: -plazma +qon -suv -spirt Davriy harakatlanuvchi nasos rolini . . . o`ynaydi. -aorta va arteriya +Yurak -arteriolalar -kapillyarlar -venulalar va venalar Tananing xar xil bulimlarida qon uchun o`tkazuvchanlik rolini . . . o`ynaydi: +aorta va arteriya -Yurak -arteriolalar -kapillyarlar -venulalar va venalar Yurak qon -tomir sistemasidagi kapilyarlarda qon aylanishini taqsimlab turadigan kran rolini . . . o`ynaydi: -aorta va arteriya -Yurak +arteriolalar -kapillyarlar Qonning to’xtovsiz harakatida, qon va to’qima orasidagi modda almashinuvida asosiy rolni . . . o`ynaydi: -aorta va arteriya -arteriolalar +kapilyarlar -venulalar va venalar Yurakka qonni qaytarish rolini . . . bajaradi: -aorta va arteriya -arteriolalar -kapilyarlar +venulalar va venalar Yurak qon - tomir sistemasida . . . jarayonlari ro`y beradi: a.Yurakning chap korinchasidan aortaga qonning kelishi va tomirlar buyicha qon aylanish. b. qon bosimi va tomir devorlarida mexanik kuchlanishni o`zgarishlari c. sistema elementlarining hajmi va formasining uzgarishlari -a. b -b c -a c +a b c Puls to’lqini: -aorta va arteriyalar buyicha yuqori bosimli tulkinning tarkalishi +sistola davrida (Yurak muskulining iskarishida) yurakning chap qorinchasidan qonning otilishi natijasida aort va arteriyalar buyicha yuqori bosimli tulkinning tarkalishi -Yurak bushashgan vaqtda (diastola paytida) aorta va arteriyalar buyicha yuqori bosimli tulkinning tarkalishi Puls to’lqini . . . tezlik bilan tarqaladi: +5-10m/sek -0,3-0,5 m/sek -1500 m/sek Qon zarrachalarining harakat tezligi: -5-10 m/sek +0,3-0,5m/sek -1500 m/sek Qon tomirlarida tovush to’lqinlarining tarqalish tezligi: -5-10 m/sek -0,3-0,5 m/sek +1500m/sek Frank modeliga ko’ra : agarda arteriya sistola paytida qonni "saqla-sa" va diastola paytida kichik tomirlarga "itarib chiqarsa", u holda yurak-dan yirik tomirlarga qonni kelish tezligi (lm) bo`lgan holda bu jarayonlar vaqtida bosim o`zgarishi (av) bo`ladi: a) sistolalar b) diastolalar l) Q=0 m) Q 0 ga teng emas -al +am -bl -bm Fizik model: -real ob’ektdagi jarayonlarni matematik (ko`p xollarda differensial) tenglamalar bilan ifodalash. -real murakkab ob’ektlarda kechadigan biofizik qonunyatlarni eksperimental urganish uchun kabul kilinadigan soddalashgan biologik ob’ekt +ko`p hollarda fizik tabiatga ega bo`lgan soddalashtirilgan tekshirilayotgan ob’ekt. Biologik model: -real ob’ektdagi jarayonlarni matematik (ko`p hollarda differensial) tenglamalar bilan ifodalash. +real murakkab ob’ektlarda kechadigan biofizik qonunyatlarni eksperimental o’rganish uchun qabul qilinadigan soddalashgan biologik ob’ekt -ko`p xollarda usha fizik tabiatga ega bo`lgan soddalashtirilgan tekshirilayotgan ob’ekt. Matematik model: +real ob’ektdagi jarayonlarni matematik (ko`p xollarda differensial)tenglamalar bilan ifodalash. -real murakkab ob’ektlarda kechadigan biofizik qonunyatlarni eksperimental urganish uchun kabul kilinadigan soddalashgan biologik ob’ekt -ko`p xollarda usha fizik tabiatga ega bo`lgan soddalashtirilgan tekshirilayotgan ob’ekt. To’qimalarda elektrogenez o’rganish uchun ishlatiladigan adekvat (mumkin bo`lgan) model: -Liposoma -biqatlamli lipid membrana (BLM) +kalmar aksoni -Farmakoqinetik model. Farmatsevtik preparatlarning transportini o’rganish uchun Yüklə 3,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|