I.BOB. Kristall panjaralar haqida umumiy tushunchalar.
1.2.Kristall panjara turlari.
Qattiq moddalar, yuqori va past haroratlar oralig'iga qarab, kristalli yoki amorf bo'ladi - ular ma'lum bir erish nuqtasi yo'qligi bilan tavsiflanadi. Yuqori harorat ta'sirida ular yumshaydi va asta-sekin suyuq shaklga aylanadi. Bunday moddalarga quyidagilar kiradi: qatron, plastilin. Shu munosabat bilan uni bir necha turlarga bo'lish mumkin:
a)atom kristall panjara;
b)ionli;
c)molekulyar;
d)metal kristall panjaralar.
Ionli atom molekulyar metall kristall panjaralar
Atom kristall panjara turi.
Bu tipda u yoki bu moddaning atomlari kovalent bog'lar bilan bog'langan tugunlarda joylashgan. Ushbu turdagi bog'lanish ikki qo'shni atomning elektron juftligidan hosil bo'ladi. Shu tufayli ular bir tekis va qat'iy tartibda ulanadi. Atom kristalli panjarali moddalar quyidagi xususiyatlar bilan tavsiflanadi: mustahkamlik va yuqori erish nuqtasi. Ushbu turdagi bog'lanish olmos, kremniy va borda mavjud. Kristall panjaraning tugunlarida alohida atomlar tursa atom kristallar deyiladi.Atom tipi bo’yicha hosil bo’lgan qattiq moddalar odatda yuqori suyuqlanish tempraturasiga va yuqori qattiqlikka ega bo’ladilar. Bu ikki xususiyat kovalent bog’ atomlarni bir-birlari bilan juda mustahkam bog’laydi.Qattiq moddalar ichida atom strukturaga ega bo’lgan moddalarga olmos tipik misol bo’ladi, unda har bir uglerod atomi boshqa to’rtta atomlar bilan to’g’ridan to’g’ri bog’langan.
Olmosning atom kristall panjarasi.
Molekulyar kristall panjara turi. Kristallik panjaraning tugunlarida molekulalar (qutbli yoki qutbsiz) tursa molekulyar kristallar deyiladi.
Molekulyar strukturalarning o’ziga xosligi, fazoviy panjaralarda bir-birlari bilan faqat molekulalararo kuchlar bilan bog’langan qutbli yoki qutbsiz molekulalarning turishi bilan aniqlanadi.Molekulalararo kuchlar zarrachalarni bir-birlari bilan nisbatan juda kichik kuchlar bilan tortadi (bog’langan). Shu sababli molekulyar kristall panjarlar qattiq moddalar odatda past suyuqlanish tempraturalari va kichik qattiqliklari bilan tavsiflanadi.Molekulyar panjarali moddalar suvda erimaydilar yoki kam eriydilar.
Dostları ilə paylaş: |
