shi tezlashganligi kuzatilgan. Shu paytdan boshlab bolalarning
jism oniy rivojlanishi haqidagi m a'lum otlar y ig 'ila
boshlandi va
1936- yilda rivojlanishning tezlashishini xarakterlovchi murakkab
kompleks hodisalarni Ye. Kox tom onidan akseleratsiya deb atash
fanga kiritildi
(lot.
accelerare - tezlatish).
Dastlab ko'pchilik tadqiqotchilar akseleratsiya deganda, avvalo,
bolalar va o'sm irlarning jism oniy rivojlanishini tushunganlar. Ke-
yinchalik bu tushunchalar jiddiy darajada kengaydi.
A kseleratsiya deganda tana o'lcham larining ortishini va ancha
erta muddatda yetilishning boshlanishlarini tushuna boshladilar.
Tana
uzunligi, ko'krak hajmi va tana og'irliklarini jism oniy rivoj
lanishning ana shunday muhim belgilari deb qarala boshlandi. Or
ganizmning morfologik xususiyatlari uning funksional faoliyati
bilan chambarchas bog’langanligini hisobga olgan holda, ayrim
mualliflar o'pkaning tiriklik sig'im ini, ayrim muskullar guruhini
kuchini, skeletning
suyaklanish darajasini, tishlarning chiqishi va
almashinishlarini, jinsiy yetilish darajalariga jism oniy rivojlanish
ning belgilari sifatida qaray boshladilar.
H ozirga kelib «akseleratsiya» tushunchasi shunchalik kenga-
yib ketdiki,ya'ni faqatgina bolalar va o'sm irlarning jism oniy ri
vojlanishining tezlashishi haqida gapirmasdan balki voyaga yetgan
odamlarning tana o'lcham larining ortishi, klimaksning ancha kech
boshlanishlari haqida ham gap yuritilmoqda.
Haqiqatan ham, o'sishning tezlashishini
em brional rivojlanish
bosqichidayoq kuzatish mumkin. Yangi tug'ilgan bolalarning tek-
shirishlar shuni ko'rsatdiki, oxirgi 30-40 yil davomida ularning
tana uzunligi 0,5-1 sm ga, og'irligi esa 100-150 g ortdi.
Bolalar hayotining birinchi yilida o'sish va tana og'irligining or-
tishidan tashqari, tana og'irligini ikki marta oshishi,
yoshining va
bosh ham da ko'krak qafasi aylanasining to 'rt tom onlam a o'lcham i
pasayishi kuzatiladi.
Hozirda tana og'irligini ikki martaga oshish vaqti ilgarigi 6 oy
lik yosh o'rn ig a 4 ovlikda kuzatiladi.
Hozirgi bir yoshli bolalar 50-75 yil oldingi bolalarga nisbatan
o'rtacha 5 sm ga uzun, 1,5-2 kg o g ’irroqligi kuzatildi.
www.ziyouz.com kutubxonasi