Fizologik psixologiyaning paydo bolishi shart sharoitlari

Mavzu -4: Psixologiya fanining paydo bo`lishi XX asrda psixologiyada inkirozlar.

Reja:

1. 
   V. Vundt eksperimental psixologiya asoschisi.
   
2. 
   Psixologiya sohalarining rivojlanishi.
   
3. 
   Nemis filosoflarining psixika tugrisidagi ta’limotlari.
   
4. 
   Rossiyada psixologiya fanining tiklanishi.
   

Ekispirimintol pisixologiya taraqiyotida ayniqsa nemis fiziologi Vil’gel’m Vundt (1832-1920y) ning ishlari katta ahamiyatga yega bo`ldi. Vundtgacha faqat ichki tajribadan va o`z-o`zini kuzatishdan fodalanib kelgan pisixologiya faqatgina

tasviriy fan edi. Vundt ekisperiment va o`lchash metodlarini zarur deb topib psixologiyani izoxli fanga aylantirishni maqsad qilib qo`ydi.

Vundt birinchi bo`lib Leypsigda eksperimental psixologiya laboratoriyasi tashkil kildi. Oradan kup utmay Berlin shaxrida universitet xuzurida eksperimental psixologiya institutini tashkil kildi.
Vundt shugullangan masalalardan biri usha vaktda astranomlar tamonidan ochilgan dikkatni bir iaktda ikkita bir xil kuzatgichga tuplash mumkin emasligi haqidagi masala edi.
Bu xodisani aniklash uchun Vundt alohida mayatnikni ishlab chikdi.Bu psixologik eksperimentlar uchun birinchi asbob edi.Ilmiy psixologiyani oyokka turgazish uchun Vundt kushimcha vosita sifatida yondosh fanlar ayniksa fiziologiya, astranomiya,etnografiya,tarix va boshka fanlardan olingan ma’lumotlardan foydalanish zaruriyatini ilgari surdi.
Eksperimental metoddan tadbiq qilinishi psixologiya fani tarakkiyotiga juda unumli ta’sir kursatdi.
Bu metod yordamida oddiy kuzatish yoki o`zqo`zini kuzatish qo`li bilan aniklash keyin bo`lgan yokt butunlay mumkin bulmagan ko`p ma’lumotlar aniqlandi, ayrim psixik potsesslardagi, ayniqsa, sezgilar, idroq, diqqat, xotira sohasidagi, ba’zi bir qonuniyatlar ochilgan.
Eksperimental tekshirishlarning yakunlari, shuningdek eksperimentol metodining usullaridan foydalanish praktik faoliyatining turli sohalarida-o`kuv tarbiya ishlarida meditsinada, mexnatni tashkil qilish va ratsionalizatsiyalashda, sud ishlarida, san’tda juda ko`p foyda keltirdi.
XIX va XX asrlar psixologiya fanining yutuqlari uchun metod bilan birgalikda taraqqiyot prinsipini kiritilishi ham katta ahamiyatga ega bo`ladi.Taraqqiyot ideasi xususan ruh xafidagi ta’limotdagi taraqqiyot ideasi qadimgi zamon mutafakkirlarining ko`pchiligi (Geraflit, Efissk va boshkalar), tomonidan aytilgan ideadir.
Yangi zamonda esa (XVIII-XIX asarlarda ) bu idea nazariy jixatdan Fridrix Shelling, Gegel filosofiyasida ishlab chiqilgan edi. X1X asrning o`rtalaridan boshlab CH. V. Darvin va Gekkel larning asarlari tufayli taraqqiyot ideasi biologiyaning prinsipi bo`lib qoldi.
Filosofiya va tabiatshunoslikdagi umumiy yo`nalish ta’sirida psixologiyada ham psixik xodisalarni o`rganishda genetik prinsip haror topadi. Bu prinsip inson hamda hayvon, katta yoshdagi kishilar hamda har xil yoshdagi bolalar psixik hayotning xususiyatlarini yaxshi tushunish zaruriyati bilan takozo qilindi. Jamiyatning tarixiy taraqqiyotida inson ongi qanday poydo bo`ldi va qanday o`zgarib keldi degan masala ham o`zining xal qilinishi talab qilib turardi.
X1X asrning oxirlaridan boshlab psixologiyaning sohalari hayvonlar psixologiyasi , tarixiy psixologiya va turli yoshdagilar psixologiyasi maydonga keldi.