Franchayzing (ingliz franchising), yoki franshiza

Franchayzer oʻz savdo belgisidan foydalanganlik uchun put ajratmasi oladi, koʻpincha, xom ashyo, butlovchi qismlar yetkazib berish va xodimlarni oʻqitishni ham taʼminlaydi.

Franchayzi franchayzer tomonidan ishlab chiqilgan sxema boʻyicha biznes yuritish huquqini sotib oladi (toʻlovlarni toʻlaydi). Franchayzi oʻz savdo nuqtasini tayyorlash, ishga tushirish va ishlatish xarajatlarini oʻz zimmasiga oladi.

Franshiza — bu franchayzerning talablariga javob beradigan biznes yuritishning barcha jihatlari va shartlarini tavsiflovchi tizim.

Paushal toʻlov (nemis. pauschale — qalin, yogʻli boʻlak") — franshizaning qiymati, franchayzi dastlabki bosqichda franchayzerga toʻlaydigan belgilangan miqdordagi to'lov. Odatda bu umumiy boshlangʻich xarajatlarning 9-11 % ni tashkil qiladi. Oʻz ichiga biznes-buk (faoliyatni tashkil etish reglamenti), brend-buk (korporativ identifikatsiya elementlarini qurish va ulardan foydalanish va reklama qoidalari), xodimlarni boshqarish va oʻqitish, sotish metodikasi, tarkiblar va texnologiyalar, koʻrsatmalar, hisobotlar, hisob berish shakllari va boshqalarni o'z ichiga oladi.

Royalti — franchayzerga tegishli boʻlgan tovar belgilari, patentlar yoki boshqa mualliflik huquqlaridan foydalanganlik uchun oylik toʻlov. Bu franchayzi aylanmasi/daromadidan 2-6 % yoki aylanma/daramadga bogʻliq boʻlmagan miqdorda belgilanishi yoki hatto nolga teng boʻlishi mumkin. Reklama toʻlovi miqdoridan alohida shaklda toʻlanadi.

Reklama toʻlovi — global reklama va marketing kampaniyalarini oʻtkazganligi uchun franchayzer foydasiga toʻlanadigan oylik toʻlov. Bu aylanma/daromaddan 1-3 % yoki belgilangan miqdorda boʻlishi mumkin. Royalti toʻlovi miqdoridan alohida shaklda toʻlanadi.

Franchayzing tushinchasi 1986 yil 28-yanvarda Yevropa ittifoqida tovar belgisidan foydalanish huquqi deb yuritila boshlagan. Umumiy maʼnoda, franchayzing — bu savdo belgisi yoki kommersion belgini ijaraga olishni bildiradi. Franchayzingdan foydalanish franchayzer (franshizani beruvchi) va franchayzi (uni oluvchi) oʻrtasidagi kelishuv bilan tartibga solinadi. Shartnoma mazmuni har xil, oddiydan to juda murakkabgacha boʻlishi, tovar belgisidan foydalanishning eng kichik tafsilotlarini ham oʻz ichiga olishi mumkin. Odatda, shartnomada franchayzingdan foydalanish uchun pul ajratmalar miqdori tartibga solinadi (bu maʼlum bir muddat uchun belgilangan bir martalik yoki sotishning foizidan kelib chiqadigan to‘lov boʻlishi mumkin. Pul ajratmasi boʻyicha hech qanday talab boʻlmasligi ham mumkin, ammo bu holda franchayzi franchayzerdan maʼlum miqdordagi tovarlar ishlar xizmatlarni sotib olish majburiyatini oladi.Misol uchun McDonald’s ning gamburger pishirish texnalogiyasi.

Tovar belgisi -brenddan foydalanish shartlari shartnomalarning alohida bandi boʻlib xizmat qilishi mumkin. Ushbu shartlar juda erkin boʻlishi ham mumkin masalan, franchayzi maʼlum bir sohada brenddan foydalanish huquqiga ega yoki qatʼiy ham boʻladi. Masalan: franchayzi doʻkonning ichki interyerida javon va qatorlarning rangidan tortib, personalning ish kiyimlarigacha va uskunalardan foydalanishda franchayzerning talablariga qatʼiy rioya qilish majburiyatini oladi. Filip Kotler franchayzingning quyidagi elementlarini alohida taʼkidlaydi- “Franchayzer- oʻz savdo belgisidan foydalanganlik uchun put ajratmasi oladi, koʻpincha, xom ashyo, butlovchi qismlar yetkazib berish va xodimlarni oʻqitishni ham taʼminlaydi”. Franchayzi- franchayzer tomonidan ishlab chiqilgan sxema boʻyicha biznes yuritish huquqini sotib oladi toʻlovlarni toʻlaydi. Franchayzi oʻz savdo nuqtasini tayyorlash, ishga tushirish va ishlatish xarajatlarini oʻz zimmasiga oladi. Franshiza -bu franchayzerning talablariga javob beradigan biznes yuritishning barcha jihatlari va shartlarini tavsiflovchi tizim. Paushal toʻlov (nemischa pauschal) — franshizaning qiymati, franchayzi dastlabki bosqichda franchayzerga toʻlaydigan belgilangan miqdordagi to‘lov. Odatda bu umumiy boshlangʻich xarajatlarning 9-11 % ni tashkil qiladi. Oʻz ichiga biznes-buk faoliyatni tashkil etish reglamenti, brend-buk korporativ identifikatsiya elementlarini qurish va ulardan foydalanish va reklama qoidalari, xodimlarni boshqarish va oʻqitish, sotish metodikasi, tarkiblar va texnologiyalar, koʻrsatmalar, hisobotlar, hisob berish shakllari va boshqalarni o‘zichiga, oladi Royalti -franchayzerga tegishli boʻlgan tovar belgilari, patentlar yoki boshqa mualliflik huquqlaridan foydalanganlik uchun oylik toʻlov. Bu franchayzi aylanmasi daromadidan 2-6 % yoki aylanma daramadga bogʻliq boʻlmagan miqdorda belgilanishi yoki hatto nolga teng boʻlishi mumkin. Reklama toʻlovi miqdoridan alohida shaklda toʻlanadi. Reklama toʻlovi - global reklama va marketing kampaniyalarini oʻtkazganligi uchun franchayzer foydasiga toʻlanadigan oylik toʻlov. Bu aylanma/daromaddan 1- 3 % yoki belgilangan miqdorda boʻlishi mumkin. Royalti toʻlovi miqdoridan alohida shaklda toʻlanadi.