irsiyyət və dəyişkənlik təşkil edir. Bu iki amil canlı
materiyanın təkamülünü təmin edən aparıcı qüvvə sayılır.
İrsiyyət – orqa- nizmlərin nəsillərarası maddi və funksional xüsusiyyətlərini daşıyan, əks etdirən, nəsildən nəsilə ötürən xassəsi olmaqla, müəyyən xarici mühit şəraitin- də onların fərdi, spesifik, xarakterik inkişafını təcəssüm etdirir. İrsiyyət orqa- nizmlərinin çoxalma prosesi zamanı öz irsi əlamət və xassələrininin nəsildən nəsilə ötürülməsindən ibarət olub, ayrı-ayrı növlərə mənsub olan xüsusiyyət- lərin populyasiyalarda dayanıqlı olaraq davam etməsini təmin edir. İrsiyyətin
nəsildən nəsilə ötürülməsi mexanizminin və dinamikasının öyrənilməsi, bir
qayda olaraq, həmişə genetika elminin ən aktual problemi olmuşdur.
İrsi əlamət və xassələr qeyri-cinsi, cinsi və vegetativ çoxalma yolu ilə nəsildən nəsilə, valideynlərdən onların törəmələrinə ötürülür. Cinsiyyət hüceyrələri somatik
(bədən) hüceyrələrinə nisbətən çox azlıq təşkil etməklə genlər vasitəsilə irsi
informasiyaları ontogenezin dəqiq planı əsasındı (hər bir fərdin xarakterik
xassələrini) formalaşdırır. Cinsi çoxalma zamanı qametlərin qarşılıqlı
assimilyasiyası nəticəsində yeni fərdlər həm ata, həm də ananın əlamətlərinə
malik olur.
Dəyişkənlik – isə orqanizmlər arasında bəzi əlamət və xassələrinə görə fərqlərin baş verməsidir. İrsiyyət, dəyişkənlik və seçmə təkamülün əsası və təkan verici qüvvəsidir. Yer kürəsində bioloji müxtəlifliyin mövcud olması
məhz onların təşəkkül tapması nəticəsində olmuşdur. İrsiyyət və dəyişkənliyin
qanuna uyğunluqları yeni heyvan, bitki və mikroorqanizm ştammlarının yaradıl-
ması üçün çox böyük zəmin yaradır.
Məşhur genetik S.M.Qerşenzon genetikanın öyrəndiyi nəzəri problemləri 4
əsas qrupa bölmüşdür:
– genetik informasiyanın saxlanması (genetik informasiyanın harada və
necə kodlaşdırılması);
– genetik informasiyanın hüceyrədən hüceyrəyə və nəsildən nəslə verilməsi;
– ontogenez prosesi zamanı genetik informasiyanın reallaşması;
– mutasiya prosesi zamanı genetik informasiyanın dəyişilməsi.
Dəyişkənliyin əsas mahiyyəti genlərin dəyişməsindən və onların qarşılıqlı
dialektik vəhdətindən ibarətdir. Müasir dövrdə genetika elmi biologiyanın əsas
mərkəzi prioriteti sayılmaqla seleksiya, bioloji kimya, fiziologiya, təbabət,
baytarlıq təbabəti, ekologiya, ətraf mühitin mühafizəsi, İKT, nanotexnologiya,
biofizika, kibernetika və s. elmlərlə dialektik və qarşılıqlı vəhdət təşkil edir.
Genetika və baytarlıq təbabətinin inteqrasiyasının məntiqi nəticəsi kimi son
zamanlar baytarlıq təbabəti genetikası yaranmışdır.
