Fяxrяddиn mustafayev

1.4. Baytarlıq təbabəti genetikasının praktiki əhəmiyyəti 
 
Müasir qloballaşma dövründə bəşəriyyətin davamlı inkişafına maneçilik 
törədən və olduqca neqativ təsir göstərən ən başlıca amillərindən biri də dünyada 
baş verən ərzaq çatışmazlığı problemidir. Hazırda dünyanın bütün inkişaf etmiş 
ölkələrində, xüsusilə Çin, Hindistan, Pakistan, İndoneziya, Afrika ölkələrində və 
s. taxıl, bitkiçilik və heyvandarlıq məhsulları çatışmazlığı mövcuddur. Bu 
problemin yaranmasının əsas səbəbi isə planetimizin bütün regionlarında 
fasiləsiz olaraq tüğyan edən, arealı gündən-günə genişlənən ekoloji böhranlar və 
təbii fəlakətlərin (leysan yağışlar, sel, daşqınlar, sunnami, tornada, qasırğa və 
torpaq sürüşmələri, zəlzələ, vulkan püskürmələri və s.) fəsadlarının kənd 

---

92 
təsərrüfatının davamlı inkişafına çox güclü neqativ təsir göstərməsidir. Dünyada 
ərzaq çatışmazlığının qarşısının alınmasında genetika elminin, o cümlədən 
baytarlıq təbabəti genetikası və biotexnologiyanın olduqca böyük rolu vardır. 
Bu baxımdan alimlər genetikanın nəzəri və praktiki məsələlərinə, genetika 
mühəndisliyindən bitkilərin, heyvanların, mikroorqanizmlərin seleksiyasında, 
heyvanların xəstəliklərinin müalicə və profilaktikasında səmərəli üsulların tətbiq 
edilməsindən geniş istifadə olunmasına, biotexnologiyanın son nailiyyətlərinə geniş 
yer verilməsinə önəmli yer verirlər. Ərzaq ehtiyatı problemlərinin davamlı və 
dayanıqlı surətdə həll edilməsində kənd təsərrüfatı heyvanları və quşların 
xəstəliklərinin qarşısının alınması üçün irsi xəstəliklərlə mübarizə aparılmasında, 
ətraf mühitin mühafizəsində və ekoloji disbalansın aradan qaldırılmasında, 
genetikanın və onun bir şaxəsi olan baytarlıq təbabəti genetikasının və 
biotexnologiyanın müstəsna əhəmiyyəti vardır. Müasir genetika elmi sahəsində 
fundamental kəşflərin edilməsi, yeni mütərəqqi üsullarla elmi tədqiqatların 
aparılması heyvan, bitki və mikroorqanizmlərin seleksiyasında və ərzaq 
çatışmazlığının qarşısının alınmasında ümdə rol oynayır. Məhz bu elmlərin dinamik 
inkişafı sayəsində yeni yüksək məhsuldar buğda, arpa, vələmir, qarğıdalı, 
günəbaxan, çuğundur, kartof, yonca, üzüm sortları yaradılmışdır. Bitkiçilikdə 
totipotentlik hadisəsi istənilən somatik hüceyrənin bitkiyə başlanğıc verməsi, 
mikroklonal çoxalma üsulu ilə fillokser xəstəliyinə çox davamlı üzüm sortunun 
yaradılması, genlərin köçürülməsi yolu ilə