Fяxrяddиn mustafayev

 
QAU-QSU-SSU-UUU 
 
Zülal sintezi, bir qayda olaraq DNT molekulunun nəzarəti altında getməklə 
kodlaşmış irsi informasiya aşağıdakı sxem üzrə reallaşır: 
mRNT
Fermentativ-xüsusiyyəti 
DNT nRNT zülal 
rRNT Struktur əlamət 
Ribonuklein 
turşularının 
hamısı 
(məlumat-matriks-m-RNT, 
ribosomal-r-RNT və nəqliyyat-n-RNT) DNT molekulunun müxtəlif 
sahələrində sintez olunur, biosintez nəticəsində irsi informasiyanın realizə 
prosesi, məhz həminRNT-lərin bilavasitə iştirakı ilə icra olunur. 
Ümumiyyətlə biosintez olduqca mürəkkəb bir proses olmaqla, 3 
mərhələdə-
transkripsiya, splaysinq
və 
translyasiya 
həyata keçirilir. 
Transkripsiya
– hüceyrənin nüvəsində baş verməklə, DNT 
molekulunun müəyyən genin sahəsində DNT-asılı RNT-polimeraza 
Kodun 
birinci 
nukleo-
tidi 
Kodun ikinci nukleotidi 
Kodun 
üçüncü
nukleotidi 
U 
S 
A 
Q 
U 
Urasil 
UUU 
UUS 
UUA 
UUQ 
Fenil-
alanin
Leysin 
USU 
USU 
USA 
USQ 
Serin 
UAU 
UAS 
UAA 
UAQ 
Tirozin 
Nonsens 
UQU
UQS
UQA
UQQ 
Sistein 
Nonsens 
Triptofan 
U 
S 
A 
Q 
S 
Sitozin 
SUU 
SUS 
SUA 
SUQ 
Leysin 
SSU 
SSS 
SSA 
SSQ 
Prolin 
SAU 
SAS 
SAA 
SAQ 
Histidin 
Qlut. turş. 
SQU
SQS
SQA
SQQ 
Arginin 
U 
S 
A 
Q 
A 
Adenin 
AUU 
AUS 
AUA 
AUQ 
İzoley-
sin 
Meti-
onin 
ASU 
ASS 
ASA 
ASQ 
Treonin 
AAU 
AAS 
AAA 
AAQ 
Aspar. tur. 
Lizin 
AQU
AQS
AQA
AQQ 
Serin 
arginil 
U 
S 
A 
Q 
Q 
Quanin 
QUU 
QUS 
QUA 
LQU
Q 
Valin
Valin 
QSU 
QSS 
QSA 
QSQ 
Alagin 
QAU 
QAS 
QAA 
QAQ 
Asparagin 
Qlutamin 
QQU
QQS
QQA
QQQ 
Qlisin 
U 
S 
A 
Q 

---

149 
fermentinin m-RNT sintez olunur 
(cədvəl 12)
. 
Splaysinq
prosesi zamanı 
formalaşmış m-RNT əmələ gəlir. 
Translyasiya
prosesi sitoplazmada 
ribosomlar üzərində nəqliyyat RNT-nin iştirakı ilə baş verir və amin 
turşularının bioloji polimerləşməsi hesabına polipeptid zəncirin sintezi 
m-RNT matrisinin translyasiyası nəticəsində mövcud olur. Translyasiya 
yalnız m-RNT-nin ribosomla birləşməsi zamanı baş verir. Bu prosesin 
normal getməsi üçün r-RNT molekulları uyğun amin turşularına 
birləşməlidir. Hüceyrənin ribosomlarında 2 şırım olur ki, onların biri 
böyüyən polipeptid zənciri, ikinci isə m-RNT-ni saxlayır. Ribosomlarda 
həmçinin n-RNT molekullarını birləşdirən 
2 fərqli sahə (sayt)
mövcuddur. Birinci 
P-sahə, yaxud peptidli sayt
adlanmaqla, peptid 
rabitələr hesabına birləşən amin turşuları ilə yüklənir. İkinci 
A – sahə, 
yaxud aminoasil sayt
isə ribosomlara daxil olan aminoasil-n-RNT-lərin 
saxlanmasına zəmin yaradır. Ribosomda zülalın biosintezi bir-birini 
ardıcıl olaraq müşayət edən 3 mərhələ – 
inisiasiya, elonqasiya və 
terminasiya
ilə davam edir.