Fяxrяddиn mustafayev

«Alman ideologiyası»
, F.Engelsin 
«Təbiətin dialektikası»
adlı klassik 
əsərlərində qeyd edilmişdir ki, «
tarixin salnaməsi təbii əsaslardan və insanın 
təbiətə təsirindən yaranan dəyişikliklərdən başlayır, hər bir iqtisadi-sosioloji 
təhlillə müəyyən edilir».
K.Marks yazır ki, 
«təbiət çox səxavətli olmaqla 
insanın əlindən uşaq kimi tutub aparır, onun şəxsi inkişafını təmin edir»
. 
Təbiətlə orqanizmlərin dialektik vəhdəti klassik alman fəlsəfəsinin baniləri 
Hegel və Feyerbax tərəfindən də əsaslı təhlil olunmuş və konsepsiyalarında 
özünün müfəssəl əksini tapmışdır. Ümumiyyətlə, genetika elminin bütün 
prioritet aspektləri fəlsəfənin, dialektik materializmin mövcud qanunları və 
qanunauyğunluqlarına uyğun olmaqla onlarla qırılmaz vəhdət təşkil edir, fəlsəfi 
müstəvi çərçivəsində öyrənilir və təhlil olunur. Genetika, immunogenetika, 
ekoloji genetika, genetik bioetika və molekulyar genetikanın qlobal problemləri 
məhz fəlsəfənin 
«Əksililiklərin vəhdəti və mübarizəsi», «İnkarı inkar», 
«Kəmiyyət dəyişikliklərinin keyfiyyət dəyişikliklərinə keçməsi»
və s. qanunları 
və müvafiq kateqoriyaları baxımından və onların bazisində öyrəinlir. Bu 
baxımdan baytarlıq təbabəti genetikası, ümumilikdə isə genetika fəlsəfə ilə 
olduqca böyük dialektik vəhdət təşkil edir. Çünki bu elmlərin əsas məqsədi, 
məhz canlı materiyanın öyrənilməsi və populyasiyaların irsiyyətinin, 
mövcudluğun davam etdirilməsindən ibarətdir. 
Genetikanın üsullarının tətbiqi sayəsində molekulyar biologiyanın sonuncu 
mütərəqqi elm sahələri-
gen mühəndisliyi
və 
biotexnologiya
çox dinamik sürətlə 
inkişaf 
etməyə 
başlamışdır. 
Molekulyar 
genetikanın, 
sitologiyanın, 
mikrobiologiyanın, virusologiyanın, biokimyanın, biofizikanın, elektronikanın 
və s. elmlərin inkişaf etməsi sayəsində biotexnologiya daha sürətlə inkişaf 
etməyə başladı. Planetimizdə əhalinin sürətlə artması və bununla da təbii ehtiyat 
mənbələrinin tədricən azalması xammal, kənd təsərrüfatı və xalq təsərrüfatı 
məhsulları emal edən müəssisələrin iş şəraitinin yenidən qurulmasını tələb edir. 
Biotexnoloji proseslər dedıkdə istehsalda kompleks proseslər, biokatalizatorlar, 
həmçinin müxtəlif bioloji sistem (bitki, heyvan, toxuma hüceyrələri və s.) 

---

10 
məhsullarının sintezi və tətbiqi başa düşülür. Hazırda çoxlu miqdarda qiymətli 
tibbi, baytarlıq təbabəti preparatları və bioloji aktiv maddələr biotexnoloji 
yollarla alınır
. 
Mikrobioloji fermentasiya proseslərində istifadə olunan 
qurğularda (fermentyorlarda) xüsusi seçilmiş qıdalı mühitlərdə mikroorqanizm-
lərdən zülal, dərman preparatları, vitaminlər, fermentlər, biopreparatlar və s. 
istehsal olunur. Müasir biotexnologiya digər elmlərdən fərqli olaraq elmə XIX 
əsrin ortalarında daxil olmuşdur. Molekulyar biologiyanın, genetikanın, 
sitologiyanın, mikrobiologiyanın, virusologi1yanın, biokimyanın, biofizikanın, 
elektronikanın və s. elmlərin inkişaf etməsi sayəsində biotexnologiya daha 
sürətlə inkişaf etməyə başladı. Biotexnologiya-bakteriya, maya göbələkləri, bitki 
və heyvan hüceyrələri kulturası və onların metabolik-biosintetik imkanlarından 
istifadə etməyə yönəldilən elm sahəsidir. 1978-ci ildə yaradılan