G. M. K. Djabbarova, Z. A. Mamatova, U. R. Yusupova, I. I. Karimova, S. O. Mirzakulov oliy nerv faoliyati va

2.2. Bosh miyaning tuzilishi va vazifalari 
Bosh miya tirik organizm bajaradigan vazifalarining asosiy regulyatori 
hisoblanadi. U MAT elementlaridan biri hisoblanadi. 
Bosh miya – ketingi miya, o‗rta miya, miyacha, oraliq miya, katta yarim sharlar 
po‗stlog‗i, limbik tizim va bazal gangliylardan iboratdir (23-расм).

---

63 
23-rasm. Bosh miyaning tuzilishi 
Odam miyasi 25 mlrd. neyronlardan iborat. Aynan ana shu hujayralar kul rang 
moddadir. Miya 3 qavat bilan o‗ralgan: qattiq; yumshoq; to‗rsimon (uning 
kanallarida likvor, ya‘ni orqa miya suyuqligi sirkulyasiyalanadi). Likvor bosh miya 
urib olganda himoya vazifasini bajaradigan amortizator hisoblanadi. Ayol va 
erkaklarda miya bir xil rivojlanganligiga qaramay, og‗irligi turlicha bo‗ladi, 
erkaklarda 1375 g, ayollarda esa – 1245 g. U tana og‗irligining 2%ini tashkil qiladi. 
Odamning aqliy rivojlanishi uning og‗irligiga bog‗liq emasligi aniqlangan. U bosh 
miyada tuzilgan aloqalarning soniga bog‗liq. Odam hayvonlardan ikkita miya yarim 
sharlari borligi bilan farqlanadi. Odam miyasi analiz va sintez qila oladi. Miyaning 
asab uchlari tashqi qo‗zg‗atuvchilarni qayta ishlaydi va tegishli javob reaksiyasini 
qaytaradi. Miya hujayralari – impulslarni generasiyalaydigan va uzatadigan neyronlar 
va qo‗shimcha vazifalarni bajaradigan gliyalardir. Bosh miyaning turli bo‘limlaridan 
12 juft bosh miya nervlari (24-rasm)chiqadi. Bu nervlar asosan, boshda joylashgan 
sezgi organlari, mushaklar va bezlarni nerv bilan ta‘minlaydi. Bosh miyaning 

---

64 
vazifalari turlicha bo‗lib, ularga organizm faoliyati to‗liq bog‗liq bo‗ladi.
24-rasm. Bosh miyadan tarqaladigan 12 juft asablar. 
I – hid sezish asabi; II – ko‗rish asabi; III – ko‗z soqqasini harakatlantiruvchi 
asab; IV – g‗altak asabi; V – uch shoxli asab; VI – olib ketuvchi asab; VII – yuz 
asabi; VIII – chig‗anoqoldi asab; IX – til-halqum asabi; X – adashgan asab; XI – 
qo‗shimcha asab; XII - tilosti asabi. 
I, II, VIII asablar sezuvchan, III, IV, VI, VII, XI, XII asablar - 
harakatlantiruvchi va V, IX, X asablar aralash hisoblanadi.