G'adur-budurlik turlari, absalyut, nisbiy va ekvivalent gadur-budurlik haqida tushuncha reja

3. Gidravlik silliq va g’adir-budir trubalar

Darsi va Puazeyl formulalarida gidravlik qarshilik tezlikning ikkinchi va birinchi darajalar bilan ifodalanganligidan uni umumiy holda quyidagi formula bilan ifodalash mumkin:

(2)

Laminar harakat uchun chiziqli qarshilik qonuni o’rinli bo’lib , (2) da m=1 bo’ladi, ya‘ni .

Turbulent harakatda qarshilik qonuni butunlay boshqacha bo’lib, gidravlik silliq va g’adir-budir trubalar uchun turlichadir. Silliq trubalar uchun m=1,75 va , g’adir-budir trubalar uchun esa m=2 va (gidravlik qarshilikning kvadratik qonuni deyiladi).
Бу qонунларнинг qo’лланилишига qараб Никурадзе графигидаги учинчи зона quyidagi sohalarga ajraladi.
Birinchi soha «gidravlik silliq trubalar soxasi» bo’lib, bu sohada Reynolds soni 100000 dan kichik bo’lganda λ II to’g’ri chiziq bilan ifodalanadi, R_e>100000 da egri chiziq bilan ifodalanib, II to’g’ri chiziqning davomi sifatida ko’rinadi. Murin grafigida bu egri chiziq eng pastki chiziqqa to’g’ri keladi.
Birinchi sohada:
а) R_e ning 100000 gacha qiymatlarida tezlik ning 1,75 (m=1,75) darajasiga proporsional;
б) H_e barcha chiziqlar bitta to’g’ri chiziq bilan birlashib ketgani uchun g’adir-budirlikka bog’liq emas (ya‘ni truba devoridagi do’ngliklar laminar qavat ichida qoladi).
в) H_e shuning, λ Blazius yoki Prandtl formulasidagi kabi faqat Reynolds soniga bog’liq, ya‘ni λ = f (R_e).
Ikkinchi soxa g’adir-budir trubalarning gidravlik qarshiliklari uchun kvadratgacha qarshilik sоhasi deyiladi. II to’g’ri chiziqdan ajralib chiqa boshlagan chegarada m=1,75 bo’lib, punktr chiziqdan o’ngda m=2 bo’ladi. Bu oraliqdagi chiziqning 1,75 va 2 orasidagi qiymatlariga mos kelib, bir tekis g’adir-budirlikka ega bo’lgan trubalar uchun maksimumga ega bo’lishi mumkin. Tabiiy trubalar uchun esa m ning qiymati, yuqorida aytilgan oraliqda, m=1,75 dan m=2 ga tekis o’zgarib boradi.
SHuning uchun ikkinchi sohada λ Reynolds soniga ham, nisbiy g’adir-budirlikka ham bog’liq bo’ladi:

λ = f (R_e, ε). (3)

Uchinchi soha g’adir-budir trubalarning kvadratik qarshilik sohasi bo’lib, u punktr chiziqdan o’ng tomonida joylashadi, turli g’adir-budirliklar uchun tuzilgan tajriba chiziqlarining barchasi lg R_e parallel joylashadi.

Bu sohada:
а) bosimning pasayishi tezlik kvadratiga proporsional;
б) λ koeffisient Reynolds soniga bog’liq emas;
в) Н_e va λ faqat nisbiy g’adir-budirlikka bog’liq.