Galen preparatlari (Praeparata galenica, s, Galenica)— oʻsimliklar (ildizi, bargi, guli, poʻstlogʻi va b.), minerallar va hayvonlar xom ashyosini qayta ishlab olinadigan dorilar. Kds. Rim vrachi Klavdiy Galen nomi bilan yuritiladi. Fakat Galen davrida emas, balki hozir ham turli farmatsevtik usullar bilan tayyorlangan har xil dorilar G. p. deb ataladi. Koʻpchilik G.p. xom ashyodan, uni suv, spirt, efir yoki spirt bilan suv, efir bilan spirt aralashmalari vositasida ekstraksiya qilib olinadi. Boshqalari esa, odatda, biror dorivor moddaning suv, spirt yoki yogʻdagi eritmasidan iboratdir.
G. p.ning asosiy guruxlari: ekstraktlar, nastoykalar, xushboʻy suv va spirtlar, sharbatlar, eritmalar, sovunli spirtlar, sovunkrezolli preparatlar va h. k. Zamonaviy shifobaxsh preparatlar (pepsin, tireoidin, aloy, kora smorodina ekstraktlari, allilsat va b.) G. p. sirasiga kiradi. Neogalen (novogalen) preparatlari oʻsymlik xom ashyosidan tayyorla-nib, ballast moddalardan mumkin qadar tozalangan va biologik jihatdan standartlantan aloxida G. p. dir. Bularni inʼyeksiya (mas, teri osti ga yuborish) uchun ishlatsa boʻladi.
Preparatlarning paydo boʻlish tarixi
Qadim zamoniarda odamlar shifobaxsh vosita sifatida asosan o'simlik va tabiiy mineral moddalardan foydalanishgan. O'sha davrlarda dorivor moddalar to‘g‘risidagi maiumotlar avloddan- avlodga, qabiladan-qabilaga faqat og'zaki tarqalgan.Davlatlar o'rtasida savdo-sotiq va boshqa munosabatiar okr- natilgandan so‘ng, ana shu davlatlarda dorivor moddalarning turi ko'paya bordi. Yozuv paydo bo‘lgandan keyin dori turlari to'g'risidagi maiumotlar yozma ravishda tarqala boshladi.Hozirgacha saqlanib qolgan dorilar haqidagi qadimgi zamon m aium otlari asosan yunon adabiyotlarida uchraydi. Yunonlar o‘ziarida yetishtirilgan dorivor o‘simliklardan tashqari Misr. Eron va boshqa Osiyo mamlakatlaridan keltirilgan dorivor mahsulot- lardan ham foydalanishgan.Gippokrat (eramizdan avvalgi 460—377-yillar) bemorlami par- hez ovqatlar bilan davolagan.
Aristotel va shogirdi Teofrastlar (eramizdan to'rt asr old- in) ko'pgina dori turlarini tavsiflash bilan birga ulaming foydali xususivatlarini ham ko4rsatib o'tishgan.0 ‘z davrining atoqli tabibi Dioskoridning (eramizning I asrida yashagan) „Materia medica" nomli mashhur kitobi XVI asrgacha Yevropa shifokorlari uchun qoilanm a boiib keldi.Ko‘hna Rimda Galen (eramizning 130-yillarida tugilgan) far- matsiya va tibbiyot sohasida bir qancha kitoblar yozgan. Galen kitoblarida 304 ta dorivor o‘simlik. 80 ta hayvon a'zolaridan tay yorlangan (tarkibida ta'sir etuvchi moddalar boigan) dori turlari bilan bemorlami davolashni birinchi boiib taklif etdi. Bu dori lar hozirgi kunda ham Galen preparatlari*4nomi bilan vuritiladi. Galenning tibbiyot va farmatsiya sohasida yozgan asarlari XIX asr katta ahamiyatga ega b o iib keldi.
Tayyor dori preparatlari
Dori vositalari Sogʻliqni saqlash vazirligi tomonidan qoʻllanishi ruхsat etilgan dori moddalaridan (substansiyalardan) tayyorlanadi.
Hujjat bilan quyidagilarni tayyorlash хususiyatlari belgilangan:
steril sharoitlarda dori vositalari: in’yeksion va infuzion; yangi tugʻilgan chaqaloqlar va 1 yoshga toʻlmagan bolalarni davolash uchun moʻljallangan; antibiotiklar va b.
suyuq dori vositalari: suspenziyalar, tomiziladigan vositalar va b.
Dori vositalari Sogʻliqni saqlash vazirligi tomonidan qoʻllanishi ruхsat etilgan dori moddalaridan (substansiyalardan) tayyorlanadi.
Hujjat bilan quyidagilarni tayyorlash хususiyatlari belgilangan:
steril sharoitlarda dori vositalari: in’yeksion va infuzion; yangi tugʻilgan chaqaloqlar va 1 yoshga toʻlmagan bolalarni davolash uchun moʻljallangan; antibiotiklar va b.
suyuq dori vositalari: suspenziyalar, tomiziladigan vositalar va b.
surtma dorilar;
qattiq (kukun shaklidagi) dori vositalari;
tibbiy buyumlar.
Doriхonalar tayyorlaydigan dori vositalarining sifat nazoratini ichki doriхona nazorati sohasida tegishli professional bilimga ega boʻlgan farmatsevt amalga oshiradi.
Kimyoviy nazorat oʻtkazish uchun doriхonada barcha zarur uskunalar, asboblar va reaktivlar mavjud boʻlgan maхsus ish joyi jihozlangan boʻlishi kerak. Dori vositalari tayyorlanishi toʻgʻrisidagi barcha yozuvlar maхsus jurnalga qayd etiladi. U yozma yoki elektron shaklda yuritiladi.
Tayyorlangan dori vositalari sotish oldidan ham nazoratdan oʻtkaziladi, uning davomida quyidagilarga muvofiqligi tekshiriladi:
dori vositasining oʻrami – uning tarkibiga kiruvchi dori moddalari fizikaviy-kimyoviy хossalariga;
