"Gənc Psixoloqlar" İctimai Birliyi "Psixoloji tədqiqatlar" işçi qrupu
Yüklə 349,13 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bacının dedikləri
- Qaynana
- Tədqiqatın keçirilməsi və tətbiq edilən metodikalar haqqında məlumat.
- ORTA MƏKTƏB ŞAGİRDLƏRİNDƏ TƏŞVİŞİN ÖYRƏNİLMƏSİ
- Tədqiqat nəticələrinin təhlili.
|
Tədqiqat nəticələrinin şərhi.
Tədqiqat aparılarkən ailə üzvləri arasında şəxsiyyətlərarası münasibətlərin xarakteri müəyən edilmişdir. Ailə üzvlərinin yaş qrupları müxtəlifdir.
Aparılan tədqiqatlar zamanı məlum olmuşdur ki, kürəkən və ya gəlin daimi olaraq həyat yoldaşının valideynləri tərəfindən məzəmmət edilərsə, müəyyən müddətdən sonra bu artıq dözülməz hal alır. Vəziyyətin belə kritik olması ilə bərabər kənar amillərin təsiri ailə üçün ən böyük dağıdıcı səbəbə çevilir. Buraxılış №1 Dediklərimizə aşağıdakı fikirlərlə aydınlıq gətirə bilərik: Ailənin mahiyyəti, sosiologiyası və funksiyalarına dair çoxsaylı tədqiqatlar aparılmış, fərziyyələr irəli sürülmüş və təsnifatlar tərtib edilmişdir. M. Sasmen və S. Stenmetsin Amerika ensiklopediyasında ailənin «alternativ formaları», ailədaxili və ər-arvad (partnyorlar) arasındakı münasibətlərə aydınlıq gətirilmiş, nikah və ailəyə dair məsələlər müzakirə olunmuş, «ailə qrupları» adlandırılmışdır. Ər-arvad cütlüyü ailənin özəyi hesab edilir və ailələrin tərkibinin bütün statistik təsnifatları bu «özəyə» uşaqların, qohumların, qaynana və qaynataların əlavə olunmasından asılı olaraq aparılır. Məhz bu və digər aktual məsələlər apardığımız tədqiqatın başlıca predmeti olmuşdur.
Sosioloq A.Q. Xarçevə görə, ailə həyat yoldaşları, valideynlər və övladlar arasında tarixən konkret münasibətlər sistemi, üzvlərin nikah və qohumluq əlaqələri, ümumi məişət və qarşılıqlı məsuliyyətləri ilə birləşmiş, sosial vacibliyin, əhalinin fiziki və mənəvi artımına cəmiyyətin ehtiyacı ilə şərtlənən kiçik qrupdur. Tövsiyələr. Ailə adlanan qurumun sərhədləri ər və arvad tərəfindən bərabər şəkildə qorunmalıdır ki, daima sülh və əmin-amanlıq hökm sürsün. Belə olduğu halda ailədə tərbiyə olunan uşaqlar da sağlam psixoloji mühitdə böyüyəcəkdir. Lakin bəzən ailəyə edilən kənar müdaxilələr öz ağır nəticələrini vermiş olur. Güman edilir
ki, ailədə
tərəflər güzəşt
etməyi bacardıqda, mübahisəyə meyilli olmadıqda, qarşı tərəfi sərt şəkildə ittiham etmədikdə və qərar verərkən qarşı tərəfin də fikirləri ilə hesablaşdıqda ailədə qarşılıqlı anlaşma və hörmət hissləri olar, bir o qədər də möhkəm və perspektivli ailə təməli qoyular. Ailədə
cərəyan edən münasibətlərdə ən böyük çatışmazlıq gənclərin nəinki qarşı tərəfi, hətta özlərini belə yaxşı tanımaması, öz xarakterlərinə dərindən bələd olmaması, vahid həyat prinsiplərinin və konkret, fərdi istəklərinin olmamasındadır. Məlum məsələdir ki, özünə bələd olmayan insan qarşısındakı insanı da tanımaq iqtidarında deyildir. Təbii ki, bu tip insan ailə qurarkən də seçimində yanılacaqdır. Bu da gələcəkdə ailədə çox ciddi problemlərin yaranmasına və münasibətlərdə bir natamamlıq hissi yaşanmasına səbəb olacaqdır. Bu baxımdan ailədaxili konfliktlərdən yayınmaq üçün ilk olaraq tərəflər gələcək həyat yoldaşının xarakterini, ruhiyyəsini, nələrdən xoşlanıb xoşlanmadığını öyrənməlidirlər. Təbii ki, bunun üçün də kifayət qədər zaman lazımdır.
Buraxılış №1 Zaman bir göz qırpımında keçir. Gündəlik məişət qayğıları, planlaşdırdığımız karyera hədəfləri bizi ailəmizdən uzaqlaşdırır. Bütün bu qayğılarla ayaqlaşmağa çalışdığımız zaman evliliyimiz arxa plana keçir. Lakin bu, yolverilməz haldır. Aparılan tədqiqatlar nəticəsində məlum olmuşdur ki, hətta qısamüddətli psixoterapevtik müdaxilələr yaşanacaq bir sıra ciddi problemlərin qarşısını ala bilər.
Yuxarıdakı mövzuya dair tədqiqat əsasən evli cütlüklər arasında aparılmış və məlum olmuşdur ki, ikilikdə həll oluna biləcək olduqca cüzi səbəblər kənar müdaxilələr nəticəsində son dərəcə mürəkkəb bir xarakter alır. Tövsiyyə edirik ki, qurulan gənc ailələrə bir-birilərinə vaxt ayırmaları üçün imkan yaradılsın. Nəzərə alınmalıdır ki, qurulan ailə həyatı iki gənc arasında paylaşılacaq və bu qurumun uzunömürlü və sağlam olmasında valideynlərin və digər yaxın qohumların da özünəməxsus anlayış payı vardır.
“Psixoloji tədqiqatlar” işçi qrupunun üzvü Həcəmova Zeynəb Əhməd qızı Buraxılış №1 Mövzunun aktuallığı. Yeniyetmə dövr ündə həyəcan əsas emosional hal kimi özünü biruzə verir. Yeniyetməlik yaşının bioloji, fizioloji və psixoloji dəyişilmələri, eləcə də orta siniflərdə təhsil və ünsiyyət çətinlikləri özünəməxsus stressogen faktor kimi çıxış edir. Təşviş həyəcanlılıq vəziyyəti kimi qeyri-adaptiv fikirlər və emosiyalarla başa çıxa bilməmək nəticəsində müəyyən dərəcədə psixoloji müdafiə mexanizminə; kopinq strategiyaya çevrilir. Bu baxımdan orta məktəb şagirdlərində həyəcanlılığın səviyyəsinin öyrənilməsi praktik baxımdan olduqca vacib məsələdir.
məlumat.
Tədqiqat Biləcəri qəsəbəsi E.Əliyev adına 297 saylı tam orta məktəbdə və Nərimanov rayonu N.Tağıyev adına 212 saylı orta məktəblərdə keçirildi. Tədqiqatda iştirak edən məktəblilər isə beşinci, altıncı və yeddinci sinif şagirdləridir.
Tədqiqatda hər üç sinifdə ayrı-ayrılıqda 50 olmaqla ümumilikdə 150 nəfər şagird iştirak etdi. Bu şagirdlərdən ümumilikdə 89 nəfəri qız, 71 nəfəri isə oğlandır.
Belə ki, tədqiqatda iştirak edən 50 nəfər beşinci sinif şagirdindən 22- si qız, qalan 28 nəfəri oğlan, altıncı sinif şagirdlərindən 24-ü qız, qalan 26 nəfəri oğlan, yeddinci sinif şagirdlərindən isə 23 nəfəri qız, qalan 27 nəfəri isə oğlandır.
Tədqiqat ardıcıllıqla əvvəlcə beşinci sinif şagirdləri, daha sonra altıncı sinif şagirdləri və ən nəhayət yeddinci sinif şagirdləri ilə müəyyən ardıcıllıqla keçirildi.
Belə ki, tədqiqat zamanı müxtəlif metodikalardan istifadə edildi. İstifadə olunan metodikalar hər biri müəyyən ardıcıllıqla və müəyyən zaman intervalında tədqiq olunanlara təqdim olundu.
Təşvişin qiymətləndirilməsi şkalası (Tsunq şkalası) qısa təlimatdan sonra üç dəqiqə müddətində keçirilən şkaladır. Bu şkala bütün klinik hadisələr zamanı tətbiq oluna bilər.
Belə ki, şkala hər biri dörd dərəcəli cavab variantlarından ibarət olan iyirmi sualdan təşkil olunmuşdur. Təşkil olunan iyirmi cümlədən beş bənd affektiv simptomları, qalan on beş bənd isə somatik simptomları əhatə edir.
1. çox nadir 2. nadir 4. demək olar ki, həmişə
Məmmədzadə Səbinə İstifadə olunmuş ədəbiyyat: 1. Bayramov Ə.S., Əlizadə
Ə.Ə. Psixologiya. Bakı: 2003, 520 s.
2. İsmayılov N.V., İsmayılov F.N. Tibbi psixologiya və psixoterapiya. Bakı: Qapp- Poliqraf, 2004, 585 s.
3. Qədirov.Ə.Ə. Yaş psixologiyası. Bakı: Maarif, 2008, 386 s.
4. M.V.Vəliyev, A.M.Mustafayev. İnkişaf və yaş psixlogiyası. Bakı: Elm, 2013, 297 s.
5. Şəfiyeva E.İ. Klinik psixologiya, 2002, 120 s.
6. Абульханова-Славская К.
А. Деятельность и психология личности. М., 2009, 465 c.
7. Адлер А. Практика и теория индивидуальной психологии. – М., 2007, 165 с.
8. Буянов М. И. Психотерапия неврозов у детей и подростков (суггестивные и тренировочные методики). – М., 2003, 308 c.
Buraxılış №1 Şəkil 1. Kiçik məktəblilərdə təşviş səviyyəsinin qiymətləndirilməsi
Şkalada tədqiq olunanın toplaya biləcəyi ən yüksək bal 80 baldır. Təşviş indeksi isə tədqiq olunanda alınan balın maksimal bala nisbəti ilə müəyyən olunur. Lakin göstərici kimi isə 50 bal müəyyən olunur və şagirdlərdə təşvişin səviyyəsi bu bala əsasən təyin olunur. Şkala təlimatda yazıldığı kimi tədqiq olunanlara üç dəqiqə müddətində təqdim olundu və verilən zaman ərzində şagirdlər onlara ünvanlanan suallara cavab verərək dörd cavab variantından birini seçdilər və həmin variantın müvafiq balını yazdılar. Belə ki, şagirdlərdə təşvişin dinamikası müəyyən olunduqdan sonra isə növbəti metodika tədqiq olunanlara təqdim olundu. “Nevrozun ekspress-diaqnostik metodikası” K.Xek və X.Xessan tərəfindən hazırlanmışdır və qırx sualdan təşkil olunmuşdur. Təlimat zamanı tədqiq olunanlardan son altı ayı nəzərlərində saxlamaqla onlara ünvanlanan suallara “hə” və ya “yox”, “bəli” və ya “xeyr”, “+” və ya “-“ cavab variantlarından birini yazmaqları tələb olundu. Göstərici kimi 24 bal nəzərdə tutulmuşdur və tədqiq olunanlarda nevrozun olub-olmaması bu bala əsasən təyin olunur.
Tədqiqat nəticələrinin təhlili. Orta (5, 6, 7-ci) sinif şagirdlərində təşvişin müəyyənləşdirilməsi mövzusunda keçirilmiş tədqiqatın nəticələrinə nəzər yetirək. İlkin istifadə olunmuş metodika Tsunqun “təşviş şkalası” oldu. Tədqiqatın keçirilməsində beşinci, altıncı və yeddinci sinif şagirdləri olmaqla ümumilikdə 150 şagird iştirak etdi. Əldə olunan nəticələr həm yaş, həm də cins kateqoriyası üzrə nəzərdən keçirildi. Tədqiq olunanlardan 49 nəfərdə təşvişin səviyyəsi yüksək müəyyənləşdirildi. Ayrı-ayrılıqda beşinci siniflərdə 50 nəfər şagirddən 14- ündə, altıncı siniflərdə 15 nəfərdə, yeddinci siniflərdə isə 20 nəfərdə təşvişin səviyyəsi yüksək oldu. Belə ki, alınan nəticələrə əsasən yaş kateqoriyasını nəzərə alsaq beşinci və altıncı sinif şagirdləri ilə müqayisədə yeddinci sinif şagirdlərində təşvişin səviyyəsi daha yüksək oldu. Yəni təşvişin dinamik səviyyəsi siniflər üzrə yuxarı qalxdıqca artdı. Beşinci siniflərdə təşvişin səviyyəsi faiz etibarı ilə 21%, altıncı siniflərdə təşvişin səviyyəsi faiz etibarı ilə 33% və nəhayət yeddinci siniflərdə isə təşvişin səviyyəsi faiz etibarı ilə 46% müəyyən olundu. 9. Виш И. М. Опыт лечения неврозов и невроподобных состояний у детей школьного возраста. – Харьков: 2005, 356 с.
10. Захаров А. И. Неврозы у детей и подростков. – Л., 2003, 500 c.
11. Захаров А.И. Происхождение детских неврозов и психотерапия. – М.: 2001, 405 c.
12. Ковалев В. В., Шевченко К. С. Невроз навязчивых состояний у детей и подростков. Методические рекомендации. – М., 2001, 303 c.
13. Матвеев В.Ф., Гойсман А.Л. Профилактика вредных
привычек школьников. – М. Просвещение, 2007, 590 c.
Неврозы и пограничные состояния / Под ред. В. Н. Мясищева, Б. Д. Карвасарского, А. Е. Личко. – Л., 2005, 470 c.
15. Нюнберг Герберт. Принципы психоанализа и их применение к лечению неврозов. – СПб., 2006, 360 c.
16. Пивоварова Г. Н. и Симеон Т. П. Неврозы детского и подросткового возраста. – Петрозаводск, 2002, 290 c.
17. Сухомлинский В.А. Сердце отдаю детям. - К.: Радяньська школа. 2008, 244 с.
18.
Фрейд Зигмунд
«Психоаналитические этюды»
/ Составление Д.И. Донского, В.Ф. Круглянского; Послесл. В.Т. Кондрашенко; – Мн.: ООО «Попурри», 2007. Buraxılış №1 Şəkil 2. Kiçik məktəbli qızlarda və oğlanlarda təşviş səviyyəsinin qiymətləndirilməsi
Cins kateqoriyasını nəzərə aldıqda ümumilikdə siniflər üzrə yuxarı qalxdıqca oğlanlara nisbətən qızlarda təşvişin səviyyəsi daha yüksək oldu.
Ümumilikdə, qızlarda 27 nəfərdə, oğlanlarda isə 19 nəfərdə təşvişin səviyyəsi yüksək oldu. Belə ki, qızlarda təşvişin səviyyəsi faiz etibarı ilə 62%, lakin oğlanlarda isə 38% müəyyən olundu.
Ayrıca olaraq beşinci siniflər üzrə alınmış nəticələrə nəzər salaq. Belə ki, cins kateqoriyası nəzərə alındıqda 50 nəfər şagirddən 14-dən yeddisi qız, qalan dörd nəfəri oğlan olmaqla təşvişin səviyyəsi yüksək oldu. Faiz etibarı ilə isə qızlarda 70%, oğlanlarda isə 30% müəyyən olundu.
Altıncı siniflər üzrə alınmış nəticələrə cins kateqoriyası nəzərə alınmaqla nəzər saldıqda isə 50 nəfər şagirddən 15-ində 9 nəfəri qız, qalan 6 nəfəri oğlan olmaqla təşvişin səviyyəsi yüksək oldu. Faiz etibarı ilə qızlarda 56%, oğlanlarda isə 44% müəyyən olundu.
Cins kateqoriyası nöqteyi-nəzərindən yeddinci siniflər üzrə keçirilmiş şkalanın nəticələrinı müəyyənləşdirən zaman təşvişin səviyyəsi 50 nəfər şagirddən 20-ində 11 nəfəri qız, qalan 9 nəfəri oğlan olmaqla yüksək oldu. Faiz etibarı ilə qızlarda 64%, oğlanlarda isə 36% müəyyən olundu.
Tədqiq olunanlarda təşvişin səviyyəsi müəyyən olunduqdan sonra isə digər metodika; “Nevrozun ekspress-diaqnostik” metodikası keçirildi.
Bu zaman alınan nəticələrə hər iki kateqoriya, yəni həm cins, həm də yaş kateqoriyası üzrə nəzər salaq. Yaş kateqoriyası nöqteyi- nəzərindən yanaşdıqda alınmış nəticələrə əsasən ümumilikdə siniflər üzrə yuxarı qalxdıqca şagirdlərdə təşviş daha çox müəyyən olundu.
19. Хорни К. Психология Женщины; Невротическая личность нашего времени. – Спб.: 2002, 496 c.
20. Ярошевский М. Г. История психологии. – М., 2003, 565 с.
21. Adler A.
Psychisher Hermaphroditismus und mannlicher Protest - ein
Kernproblem der
nervosen Erkrankungen // Adler A. Praxis und Theorie der Individualpsychologie. - Munchen: Verlag fon J.F.Bergman, 2004, S.11-15.
22. Freud A. The writings of A. Freud. V. VIII. Int. Univ. Press, 2003, 581 p.
23. Klein G. Psychoanalytic theory. N.Y., 2004, 326 p Buraxılış №1 Belə ki, ümumilikdə 48 nəfərdə beşinci siniflərdə 10 nəfər, altıncı siniflərdə 16 nəfər və yeddinci siniflərdə 22 nəfər olmaqla təşvişin səviyyəsi yüksək oldu. Faiz etibarı ilə isə beşinci siniflərdə 21%, altıncı siniflərdə nevrozun rast gəlinməsi fazi etibarı ilə 33% və nəhayət yeddinci siniflərdə isə faiz etibarı ilə 46% müəyyən olundu.
Şəkil 3. Kiçik məktəblilərdə təşvişin ekspres-diaqnostik qiymətləndirilməsi
Həmçinin əldə olunan nəticələrə cins kateqoriyası nöqteyi nəzərindən də baxa bilərik. Belə ki, ümumilikdə siniflər üzrə cins kateqoriyasına əsasən ümumilikdə qızlardan 30 nəfərdə, oğlanlardan isə 18 nəfərdə nevrozun rast gəlinməsi yüksək oldu. Faiz etibarı ilə isə qızlarda 62%, oğlanlarda isə 38% müəyyən olundu.
Şəkil 4. Kiçik məktəblilərdə qızlarda və oğlanlarda təşvişin ekspress-diaqnostik qiymətləndirilməsi
Ayrı-ayrılıqda siniflər üzrə nəzər saldıqda isə beşinci siniflərdə cins kateqoriyası üzrə ümumilikdə 50 nəfər şagirddən 10 nəfərdə 7-si qız, qalan 3-ü isə oğlan olmaqla nevrozun rast gəlinməsi yüksək oldu. Faiz etibarı ilə qızlarda 70%, oğlanlarda isə 30% müəyyən olundu. Altıncı siniflər üzrə cins kateqoriyasına əsasən nevrozun əmələ gəlməsi 50 şagirddən 16 nəfərindən 9-u qız, qalan 7-si oğlan olmaqla yüksək oldu. Faiz etibarı ilə qızlarda 56%, oğlanlarda isə 44% müəyyənləşdirildi. Yeddinci siniflər üzrə cins kateqoriyası üzrə əldə olunan nəticələrə əsasən isə nevrozun rast gəlinməsi 50 nəfər şagirddən 22 nəfərində 14-ü qız, qalan 8-i isə oğlan olmaqla yüksək oldu. Faiz etibarı ilə isə qızlarda 64%, oğlanlarda isə 36% müəyyən olundu. Buraxılış №1
Növbəti bir metodika isə “Heyvan məktəbi” adlı proyektiv metodikadır. Bu metodikanın nəticələrinə əsasən şagirdlərdə həm yaş, həmçinin də cins kateqoriyası üzrə həyəcan və qorxunun səviyyəsi, həmçinin də şagirdlərin məktəbə adaptasiya səviyyəsi və təlimə münasibəti müəyyənləşdi.
Alınan nəticələrə əsasən 150 nəfər şagirddən 27 nəfər beşinci sinif, 33 nəfər altıncı sinif və nəhayət 36 nəfəri yeddinci sinif olmaqla 96 nəfərində təşviş və qorxunun səviyyəsi yüksək oldu.
Faiz etibarı ilə isə beşinci siniflərdə 28%, altıncı siniflərdə 34% və nəhayət yeddinci siniflərdə isə 38% müəyyən olundu.
Tədqiqat nəticəsində müəyyən olundu ki, siniflər üzrə yuxarı qalxdıqca təşvişin səviyyəsi dinamik olaraq artdı. Eləcə də cins kateqoriyası üzrə də nəticələrə nəzər saldıqda istər ümumilikdə, istərsə də ayrı-ayrılıqda siniflər üzrə qızlarda təşvişin səviyyəsi oğlanlara nisbətən yüksək oldu.
Güman etmək olar ki, intellektual səviyyənin aşağı olması, valideyn və müəllimlərin şagirdin potensialına uyğun olmayan/yüksək tələblər qoyması şagirdlərdə yaş artdıqca həyəcanlılığı da artırır.
Daimi həyəcan belə şagirdlərin təlim fəaliyyətinə münasibətinə ciddi təsir göstərir. Belə ki, təşviş səviyyəsi yüksək olanlarla müqayisədə psixoloji narahatlığı olmayan şagirdlərdə təlim fəaliyyətinə münasibət də ürək açan olur. Yəni istər sinif yoldaşları, istərsə də müəllimlər ilə ciddi konfliktlər gözə çarpmır. Belə şagirdlər asanlıqla yoldaşları ilə ünsiyyətə girir və dərslərində də yetərincə fəallıq göstərər bilirlər. Yaranan qorxu və həyəcan onların dərslərindən geri düşməsinə, yoldaşları ilə ünsiyyət qurmaqda çətinlik çəkmələrinə, həm valideynlərlə, həmçinin də müəllimlərlə ciddi konfliktlərin yaranmasına gətirib çıxarır.
Bəzi hallarda meydana çıxan nevrotik hal onların məktəbli kimi öz vəzifələrini tam olaraq dərk edə bilməsinə də mane olur ki, bunun da nəticəsində şagird məktəbdən yayınır və kənar məşğuliyyətlərə daha həvəsli olur. Təlim və ünsiyyət çətinlikləri yaşayan şagirdlər (yeniyetmə yaşının xüsusiyyətlərini də nəzərə alsaq) özünü təsdiq edə biləcəkləri əlavə məşğuliyyətlər və qruplara yönəlirlər. Buraxılış №1
Həmçinin bu zaman uşaqlarda həm öz sinif yoldaşlarına, həm də digər şəxslərə qarşı verbal aqressiya, güclü özünü müdafiəyə meyl, şübhəlilik, gərginlik, stress, həyəcan və qorxunun yaranmasının tezliyi müşahidə olunur. Verbal aqressiya daha çox oğlanlarda, gərginlik və şübhəlilik daha çox qızlarda təsadüf edilir.
Uğursuzluq zamanı sıx-sıx yaranan həyəcanlar, məhsuldarlığın aşağı olması ilə əlaqədar potensial olaraq emosional yaddaşda yaranan problemlər neqativ həyəcanların meydana gəlməsinə səbəb olur.
Yeniyetməlik dövründə fəaliyyətin psixoloji tənzimlənməsinin təsviri şəxsiyyətin həyəcanlı tipi kimi səciyyələndirilir və şagirdin dərs proqramının müxtəlif parametrləri üzrə bilikləri yaxşı mənimsəyə bilməməsinin səbəbi nədir? sualına cavab axtarır. Bu şərait ictimai cəhətdən adekvat motivlərin inkişafına və həyəcanlı uşaqlarda şəxsiyyətin özünüqiymətləndirilməsinə yönəlmiş tərbiyəvi xarakterin əhəmiyyətli profilaktik, korreksiyalı və inkişaf etdirici tədbirlərin tövsiyəsi üçün əsas verir.
Təşviş pozuntusu isə şagirdin sosial inkişafında çətinliklərə, sinifdə şagirdin şəxsi statusunun zədələnməsinə səbəb olur. Əxlaqda meydana çıxan qüsurlar, yaşıdlarla ünsiyyət zamanı yaranan problemlər neqativ münasibətə səbəb olur.
Bir çox uşaqlarda nevroz reaksiyaları (pəltəklik, gecə enurezi, barmağın sorulma tipinin iradəsiz hərəkətləri, dırnaqların yeyilməsi və s.vərdişlər) diaqnoz kimi qoyulur, diaqnozdan əvvəl həyəcan və ürək döyüntülərinin tezləşməsini müəyyən edən yoxlanışlar aparılır.
Nevrozlar isə şagirdin sosial inkişafında çətinliklərə, sinifdə şagirdin şəxsi statusunun zədələnməsinə səbəb olur. Əxlaqda meydana çıxan qüsurlar, yaşıdlarla ünsiyyət zamanı yaranan problemlər neqativ münasibətə səbəb olur.
Buraxılış №1
Bir çox uşaqlarda nevroz reaksiyaları (pəltəklik, gecə enurezi, barmağın sorulma tipinin iradəsiz hərəkətləri, dırnaqların yeyilməsi və s.vərdişlər) diaqnoz kimi qoyulur, diaqnozdan əvvəl həyəcan və ürək döyüntülərinin tezləşməsini müəyyən edən yoxlanışlar aparılır. Təşviş pozutuları isə şagirdin sosial inkişafında çətinliklərə, sinifdə şagirdin şəxsi statusunun zədələnməsinə səbəb olur. Əxlaqda meydana çıxan qüsurlar, yaşıdlarla ünsiyyət zamanı yaranan problemlər neqativ münasibətə səbəb olur. Bütün bunlar onu göstərir ki, psixoloq, müəllim, həyəcanlı məktəblinin valideynləri bu qədər həyəcanlılığı mümkün vasitələrlə azaltmağa çalışmalıdır, lakin həyəcanlı şəxsiyyətin strukturunu belə dəyişdirən zaman da diqqətli olmaq lazımdır ki, o öz zəngin şəxsi potensialını reallaşdıra bilsin, onu qeyri-adekvat gərginliklərə (neqativ emosional həyəcanlara, qorxulara və s.) sərf etməsin.
“Psixoloji tədqiqatlar” işçi qrupunun üzvü Məmmədzadə Səbinə Buraxılış №1
Cinsi istismar, ümumi mənada bir insanın qarşısındakının istəyi olmadan cinsi təmas və ya davranış vasitəsilə ondan faydalanması və qarşısındakına emosional, psixoloji və fiziki zərər verməsidir. Uşaqlıqda cinsi istismar, uşaqdan daha yaşlı və ya daha güclü insan və ya insanlar tərəfindən göstərilən zorakı intim davranışlardır. İstismar münasibəti göstərmiş şəxslərin əksəriyyətini yaxın əhatədən olan kişilər (qardaş, ata, əmi, baba, ailə dostu və ya yad insanlar) təşkil edir.
etdiyini” deyir. Bununla bədəninin bir qismini çirklənmiş, əxlaqsız və iyrənc olduğuna inanır. Bədəni öz istəyi olmadan istifadə edilən qız təcavüzkarı saldırğan, alçaldıcı, həzzverici, zarafatcıl, etirazlara qarşı laqeyd olmasından tanıyır. Hadisənin gerçəkləşdiyi əsnada və ya daha sonra təkrarlanmasının qarşısını alma baxımdan uşağın özünü çarəsizlik hissi belə hadisələr üçün olduqca aktualdır. Uşaqda inkişaf edəcək tipik davranışlara aşağıdakıları aid etmək olar:
11 yaşından etibarən (və ya daha tez) digər qızların (inkişaf etməyə başlayıbsa) döş hissəsinə, döşlərinə, cinsi orqanına və ya anusuna baxmasını və ya toxunmasını istəyə bilər;
13-14 yaşında və ya daha tez içki içməyə başlaya, alkoqola aludə ola bilər, digər maddə asılılıqları, sakitləşdiricilər və yuxu dərmanları, ya da narkotik (kokain, heroin və ya metamfetamin) davamlı olaraq istifadə edə, bu yolla özünü sağaltmağa çalışdığını göstərmə yə meylli demonstrativ davranış formalaşdıra bilər. Özünə zərər verən, çirkin, kirli və ya pis bir insan olduğundan danışa bilər (alçaqlıq kompleksi);
aralaşma və depressiya əlamətlərinə rast gəlinə bilər;
Gənclik dövründə özünü istismar edən kişilər və ya qızlarla münasibət qurmağa meylli ola və ya kişilərə az maraq göstərə bilər;
bəzən də qeyri-adekvat ekstravaqant geyinə və təsadüfi cinsi münasibətlərə girə bilər.
Yüklə 349,13 Kb. Dostları ilə paylaş:
|