Generallari

“Azərbaycan Xalq Qoşunları vəzirinin bir nömrəli fərmanı. 
 Azərbaycanın milli mənafeyini və müqəddəratını  
müdafiə etmək üçün Azərbaycanda rəsmi xalq  qoşunu 
 təşkil olunur. 
Azərbaycan xalq qoşunu vaqeyi bir milli qoşundur. 
Hər bir azərbaycanlı sinif və məzhəbindən asılı 
olmayaraq bu qoşunda xidmət etməyə borcludur. 
Bu qoşunda xidmət edən hər bir namuslu şəxsin  
müqəddəs vəzifəsi Vətəni yadlardan 
qorumaqdan ibarət olmalıdır... 
 
Azərbaycan Xalq Qoşunları vəziri 
Cəfər Kavian 
 
1946-cı il noyabrın axırlarında Amerika imperializminin köməyi ilə İran hökuməti iyun 
müqaviləsini pozdu. Cənubi Azərbaycanı yenidən fəth etmək üçün onun üzərinə hücum etdi. 
Qoşun yeridib fədailərin azadlığını vəhşicəsinə boğdu. Zəncanda, Sərabda, Ərdəbildə, Təbriz və 
başqa  şəhərlərdə “fatehlər” qanlı cinayətlər törətdilər. Azadxahları  işgəncə ilə öldürən vəhşilər 
onların uşaqlarını belə dara çəkdilər. 
Dekabrda mürtəce idarə üsulu bərpa olundu. İranın baş naziri Qəvamülsəltənə ilə Stalin, 
Azərbaycanın milli mənafeyini sarsıdan təkliflər irəli sürdülər. Bu böyük azadlıq hərəkatını 
qanla suvardılar. Canilər, müstəmləkəçilər böhtan atırdılar ki, Azərbaycan İrandan ayrılmaq və 
onun torpağına sahib olmaq istəyir.  Əslində isə  Cənubi Azərbaycanda az müddətdə böyük 
mübarizə ilə qazanılmış azadlığı fədailər bütün İranda həyata keçirmək istəyirdilər. 
İstibdad kabusu o taylı Azərbaycan xalqına qanlı divanlar tutdu. Azadxahların başında 
duranlardan biri, igid general Əbdülqasım Əzimi güllələndi. O, son nəfəsində qürurla demişdi: 
- Xatircəm olun, hər bir azadxah azərbaycanlı sabah bir general Əzimi olacaqdır. Xalqın 
intiqamını gözləyin! Tökdüyünüz qanlara, etdiyiniz vəhşiliklərə görə  gələcək nəsil sizdən 
intiqam alacaq! 
Sərdari milli Səttarxanın və salari milli Bağırxanın heykəlləri uçuruldu. General 
Mirzərəhbini Kəbiri,  Əzimi, mayor Raşitin Məmmədəli oğlu, polkovnik Mürtəzəvi, Qazi, 
Cövdətü Dəbirniya, Zəhiri, Ehsani, Şeyxi kimi mərd oğullar ölümü vüqarla qəbul etdilər.  
Vəziyyətin ağırlığından bir çox fədailər kimi general Cəfər Kavian da Sovet 
Azərbaycanına pənah gətirdi. Ömrünün axırınadək - 1975-ci ilədək o taylı  Vətənin həsrətilə 
yaşadı. 
Generalın üç oğlu və üç qızı Bakıda yaşayır. Marks Cəfər oğlu atasının o tay 
Azərbaycanımızdan çox çətinliklə gətirdiyi tarixi əhəmiyyətə malik sənəd və şəkilləri ən əziz, ən 
müqəddəs yadigar kimi hifz edib saxlayır. Bunların arasında xalqımızın mətin oğlu Seyid Cəfər 
Pişəvərinin, general Cəfər Kaviana yazdığı məktublar, sənədlər, əmr və nizamnamələrin surəti, 
Səttarxanla babası Məhəmmədəlinin birgə çəkilmiş nadir fotoşəkli var. 
General Cəfər Kavianın ölumündən bir ay sonra Hizbi-Tudeyi İranın - Azərbaycan 
Demokrat Partiyasının orqanı “Azərbaycan” qəzeti 1975-ci il, iyirmi səkkiz fevral tarixli 
nömrəsində  şəkli ilə birgə onun haqqında nekroloq vermişdir. Azərbaycan oğlunun azadlıq 
yolunda çəkdiyi əziyyətlər qəzetdəki bu yazıda da öz əksini tapıb: