Genetik axborot uzatilishini kuzatish

• TAQDIMOTI

BIOTEXNOLOGIYA FAKULTETI
BIOLOGIYA YO’NALISHI
IV-BOSQICH K.BIO-EU-19 GURUH TALABASI
ABDURAHMONOVA GULASALNING
BIOINFORMATIKA FANIDAN
TAYYORLAGAN

GENETIK AXBOROT UZATILISHINI KUZATISH

REJA:
I Kirish.
II bob. Asosiy qism.
2.1. Genetik axborotning ko’chirilishi.
2.2. Genetik axborot uzatishning transkripsiya usuli.
2.3. Genetik axborot uzatishning translatsiya usuli.
III Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar.
Kirish.
Genetik materialning to'g'ri uzatilishi xromosomalarning ishonchli replikatsiyasini va ularning naslga teng ravishda ajratilishini talab qiladi. Replikatsiya stressi deb nomlanuvchi DNK replikatsiyasi dinamikasining buzilishi kanserogenezning dastlabki bosqichlariga hissa qo'shadigan genom beqarorligining asosiy manbai sifatida paydo bo'ldi.
Replikatsiya stressining sabablari juda ko'p va xilma-xildir, lekin ular oxir-oqibat replikatsiya vilkalarining rivojlanishiga ta'sir qiladi va mitozda xromosomaning bir tekis bo'linishini xavf ostiga qo'yishi mumkin.
Genetik axborotning ko’chirilishi, ya’ni irsiy xususiyatlarning uzatilishi tirik organizmlarning noyob xossasi hisoblanadi. Genetik axborotning saqlanishi va uzatilishi nuklein kislotalarning vazifalari hisoblanadi. Yadro xromosomalari va organizm hujayrasining mitoxondriya va xloroplastlaridagi DNK da joylashgan genetik dastur bir xil.
Turli xil organizmlarda aniqlangan genetik axborot ko’chirilishining 3 xil usulini ta’kidlash mumkin:
1. Replikatsiya – nusxa olish yoki ikki hissa ko’payish. Bu fundamental jarayon hujayralarning bo’linishi, nasliy belgilarning avlodlarga o’zgarmay uzatilishidan iborat. Bunda genetik axborotning o’tkazilishi nuklein kislotalarning bir sinfida, ya’ni DNK dan DNK ga yoki ayrim viruslarda RNK dan RNK ga bo’lib amalga oshadi.
Hozirgi zamon biologiyasining asosiy postulati DNK RNK ni yaratadi, RNK oqsilni, DNK ning o’zi axborot xazinasi, u oqsil biosintezida bevosita ishtirok etmaydi. Demak, genlar ta’sirida ikki turdagi makromolekulalar birlamchi mahsulot sifatida hosil bo’ladi. Bular avvalo oqsil va RNK ning rRNK, tRNK va minor RNK kabi ba’zi turlaridir.
Nazariy jihatdan DNK replikatsiyasining bir nechta variantlari (usullari) bo’lishi mumkin: 1) konservativ usulda DNK ning bola qo’sh spirali ona DNK zanjiridan ajralmaydi; 2) yarim konservativ usulda ona DNK zanjiri ajralib ularning har biridan bola DNK ning komplementar zanjiri hosil bo’ladi; 3) dispersiv usulda ona DNK bir necha joyidan uziladi va undan DNK ning yangi zanjirlari hosil bo’ladi.1957 yilda Meselson va Stal tirik organizmlarda DNK replikatsiyasi yarim konservativ mexanizm bo’yicha borishini aniqlashdi. DNK replikatsiyasi uchun quyidagi sharoitlar zarur:
Genetik axborotning oqimi genlar ekspressiyasi deb ataladi: u birinchi navbatda genlar transkriptsiyasi – RNK ning hosil bo’lishiga olib keladi. Transkriptsiya jarayonida asosan ayrim gen va genlar guruhi ko’chirib yoziladi, replikatsiyada esa ona DNK to’la kodlanadi. RNK ning hamma turlari ham yadroda sintezlanadi. DNK matritsasida kechadigan hamma sintezlar DNK da yozilgan axborotga muvofiq amalga oshadi.
Transkripsiya RNK polimeraza deb ataladigan ferment va transkripsiya omillari deb ataladigan bir qator yordamchi oqsillar tomonidan amalga oshiriladi. Transkripsiya omillari RNK polimerazasini tegishli transkripsiya joyiga jalb qilish uchun kuchaytiruvchi va promotor ketma-ketliklari deb ataladigan o'ziga xos DNK ketma-ketliklari bilan bog'lanishi mumkin. Transkripsiya omillari va RNK polimeraza birgalikda transkripsiyani boshlash kompleksi deb ataladigan kompleksni hosil qiladi. Bu kompleks transkripsiyani boshlaydi va RNK polimeraza mRNK sintezini asl DNK zanjiriga komplementar asoslarni moslashtirish orqali boshlaydi. mRNK molekulasi cho'zilgan va ip to'liq sintezlangandan so'ng, transkripsiya tugaydi. Genning yangi hosil bo'lgan mRNK nusxalari keyinchalik tarjima jarayonida oqsil sintezi uchun sxema bo'lib xizmat qiladi.