Genetika akadem ik litsey o ‘quvchilari uchun darslik
(34-rasm). 92 Genetika 34-r a s m
Yüklə 398,07 Kb.
|
|
(34-rasm).
92
34-r a s m. Xromosomalarni farqlashda va idiogrammalarni tuzishda kompyuter dasturlaridan foydalanish. Sitogenetikada keng qo‘llaniladigan usullardan biri odam somatik hujayralarida jinsiy xrom atinni aniqlashdir (35-rasm). Bu usulning afzalligi — uning soddaligi va tez tekshirish o‘tkazib xulosa olish mumkinligidadir. Lunj shilliq pardasidan qirib tayyorlangan 35-r a s m. Ayol hujayralarida jinsiy xromatin. A — ayol terisi epidermisi hujayrasining yadrosi: 1 — kariolemma; 2 — xro matin; 3 — jinsiy hromatin; b — neytrofil leykotsiti: 1 — yadro; 2 — jinsiy xro matin. 93
leykotsitlari preparati m a’lum bo ‘yoqlar bilan (atsetorsein, lak- moid) b o ‘yaladi va mikroskopda ko‘riladi. Jinsiy xromatin tanachalarini kamida 100 ta hujayralarda sanab, xromosoma to ‘plamida X xromosoma sonini aniqlash mumkin. Tajribada tas- diqlangan Layon gipotezasiga asosan to ‘plamda 2 ta X xromosoma b o ‘lsa, ulardan bin (tasodifan) reduplikatsiyadan orqada qoladi va giperpiknoz holida bo ‘lib jinsiy xromatin tanachasini hosil qiladi. Bu holat embrional rivojlanishning 16 sutkasidan boshlab kuza- tiladi, uning asosida 2 ta xromosomadan birini inaktivatsiyalanishi natijasida “genlar dozasi kompensatsiyalanishi” sindromi yotadi. Yirik X xromosomada 3000 tagacha genlar mavjud, kichik Y xro mosomada esa 230 tagacha genlar bo ‘ladi shuning uchun ham 2 ta X xromosomasi bo‘lgani uchun ayollarda faol holatdagi genlar miq dori erkaklardagiga nisbatan ikki baravar ortiq bo‘lmasligini ta ’min- lash uchun ayollarda 2 ta X xromosomadan bittasining nofaol holatiga o‘tishini ta ’minlovchi mexanizm paydo bo‘lgan. Faqat urg‘ochi jinsiy bezlarning o ‘zak hujayralaridagina 2 ta faol X xro mosoma bo ‘ladi. Agar X xromosomalar soni 2 dan ortiq bo‘lsa, (ya’ni XXX yoki boshqa variantlar) jinsiy xromatin tanachalari soni ham ortadi, chunki hamma shunday holatlarda faqat I xromosoma faol bo‘ladi. Shunday qilib, jinsiy xromatin soniga qarab X xromo somalar sonini aniqlash mumkin: X xromosomalar soni n+1 ga tent (bunda n jinsiy xromatin tanachalari soni). Bu usul yordamida odamning jinsini genetik jihatdan tez aniqlash (ekspress usul) mumkin (masalan, interseksual holatidagi bola tug‘ilganda). Shuningdek, bu usul yordamida X xromosoma lar sonining o‘zgarishiga bog‘liq kasalliklarga Yüklə 398,07 Kb. Dostları ilə paylaş:
|