Genetika akadem ik litsey o ‘quvchilari uchun darslik

17. Variatsion qator nima?
A) Ma’lum tartibda joylashgan variantlar yig‘indisi
B) SAealning noma’lum qismi
C) O‘xshash guruhlarning uchrashish tezligi
D) Hammasi to‘g‘ri.
13-§. Irsiy o ‘zgaruvchanlik
Irsiy o‘zgaruvchanlik genotipik o‘zgaruvchanlik deb ham ata­
ladi. Uni kombinativ va mutatsion o ‘zgaruvchanliklarga ajratiladi.
Kombinativ o ‘zgaruvchanlik. Bunda genlar tuzilishi o ‘zgarmay-
di, genotipda yangi genlar majmuasi hosil bo‘ladi. Jinsiy ko‘payuv-
chi organizmlarda kombinatsion o‘zgaruvchanlikning quyidagi
mexanizmlari mavjud:
1. Meyozda xromosomalarning mustaqil taqsimlanishi;
2. Otalanish jarayonida xromosomalarning tasodifiy to ‘plami
hosil bo ‘lishi;
3. Krossingover natijasida genlar rekombinatsiyalanishi.
Jinssiz ko‘payuvchi mikroorganizmlarda kombinativ o ‘zgaruv-
chanlikning o‘ziga xos mexanizmlari: transformatsiya va transduk-
siya mavjud.
Transformatsiya — hujayra irsiyatning unga yot D N K kirishi
natijasida o‘zgarishi. (Griffit — 1928, Everi — 1944).
Transduksiya — irsiy axborotni bir hujayradan ikkinchisiga
viruslar (bakteriofaglar) orqali ko‘chirilishi.
Mutatsion o‘zgaruvchanlik — irsiy axborotning tuzilishi va
miqdori o‘zgarishi natijasida kelib chiqadi.
Mutatsiyalarning sababiga ko‘ra
spontan
va
industirlangan
mutatsiyalarga ajratiladi.
Qanday hujayralarda va hujayraning qaysi qismida o ‘zga-

---

---

65
rishlarga qarab

generativ, somatik, yadro (xromosoma)
va
sitoplaz­
m atik
mutatsiyalar tafovut etiladi. Fenotip o‘zgarishiga qarab:
ko‘rinadigan (morfologik, fiziologik) va
bioximiyaviy
mutatsiyalar
mavjud. Organizmning hayot faoliyatiga ta ’siriga qarab: