Genetika akadem ik litsey o ‘quvchilari uchun darslik
Yüklə 398,07 Kb.
|
|
odam populyatsiyasi
deganda uzoq vaqt (bir nech- ta avlod davomida) m a’lum arealda yashaydigan, shu arealga adap- tatsiyalashgan, panmiksiya bilan xarakterlanadigan ko‘p sonli odamlar guruhi tushuniladi. Panmiksiya yoki erkin nikoh shunday holatki, bunda populyatsiyaning har bir a’zosining o‘sha populyat- siyadagi istagan shaxs bilan nikoh qura olishi imkoniyati nazariy jihatdan mavjuddir. Kichik populyatsiyalar — dem lar (aholi soni 1500 dan 4000 gacha) yoki izolyatlarda (aholi soni 1500 gacha) panmiksiya emas balki inbriding kuzatiladi. Odamlar populyatsiyalarida inbriding qon-qarindoshlar orasidagi nikohlar sistemasidir. Demlar va izo lyatlarda 3—4 avlod almashinishidan (75—100 yil) keyin deyarli hamma shaxslar uchinchi avlod sibslaridan iborat bo‘lib qoladi. Bunday shaxslar inbredlar deyiladi. Odamning ijtimoiyligi tufayli odam populyatsiyalarida nikoh quruvchilar qandaydir belgilarga qarab tanlanadi, ya’ni tanlangan (assortativ) nikohlar ko‘proq uchraydi. Ammo nikoh qurish milliy, etnik, diniy belgilarga, ijti- moiy holatga asoslanganda morfologik, biokimyoviy, fiziologik bel gilarga nisbatan tanlanmaydi (noassortativ b o ‘ladi). Irsiy kasallik- larning uchrashi yuqorida ko‘rsatilgan guruhlarda har xil bo‘lishi mumkin bo‘lganligi uchun bunday nikohlarni genetik jihatdan o‘rganish ahamiyatlidir. Lekin genetik vrachlarni qiziqtiradigan belgilarga nisbatan nikohlar tanlanmagan bo‘lganligi uchun po- pulyatsiyalar panmiksiyali hisoblanadi. Panmiksiyali populyatsiyalarda tabiiy tanlash. Demlarda va izolyatlarda genlar dreyfi ta ’sir ko‘rsatadi. Bu holatni statistik-po- pulyatsiya usulini qo‘llashda nazarda tutish lozim, chunki allellar va genlar chastotasi Xardi-Vaynberg qonuniga (1908-y.) asosan 108
hisoblanadi. Bu qonunni esa faqat “id ea l” populyatsiyalar uchun- gina qo‘llash mumkin. “Ideal” populyatsiyalar quyidagi talablarga javob beradi: 1) Ko‘p sonli bo‘ladi; 2) Populyatsiyada panmiksiya kuzatiladi; 3) O‘rganilayotgan allelning yangi mutatsiyalari kuzatilmaydi yoki to ‘g‘ri mutatsiya va teskari mutatsiya chastotalari bir-biriga teng bo‘ladi; 4) Hamma genotiplarining o ‘zaro moslanuvchanligi bir xil bo‘ladi (tanlash b a’zi genotiplarga nisbatan ijobiy, boshqa genotip- lar uchun esa salbiy b o ‘lmaydi); 5) O‘rganilayotgan populyatsiya shu turning boshqa popu- lyatsiyalaridan izolyatsiyalangan bo‘ladi. Tabiiyki, tabiatda bunday “ideal populyatsiya”lar uchramaydi, lekin ko‘p sonli populyatsiyalarda Xardi-Vaynberg qonunini shartli ravishda qo‘llasa bo‘ladi. Nazariy hisoblashlar natijasini real po- pulyatsiyalardan olingan m a’lumotlar bilan solishtirish bu xulosa- ning to ‘g‘ri ekanligini isbotlaydi. Xardi-Vaynberg qonuni populyatsiyaning irsiy jihatdan stabil- ligini ta ’kidlaydi: Yüklə 398,07 Kb. Dostları ilə paylaş:
|