Geodeziya va yer kadastri

---

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI QISHLOQ VA SUV XO’JALIGI 
VAZIRLIGI
TOSHKENT IRRIGATSIYA VA MELIORATSIYA ISTITUTI
YERDAN FOYDALANISH VA YER KDASTRI FAKULTETI 
“GEODEZIYA VA YER KADASTRI ” KAFEDRASI
YER KADASTRI
2-mavzu: . ER KADASTRI MA’LUMOTLARINI OLISH QAYTA 
ISHLASH VA TAHLIL QILISH USULLARILARI
2.4. Er kadastrini yuritishda zamonaviy axborot 
texnologiyalaridan foydalanish
Тошкент 2013.

---

Davlat er kadastrini yuritish ma’lumotlarini olish,
qayta ishlash, ularni er kadastri xujjatlariga tushirish,
erlarning
xukukiy,
tabiiy
va
xo’jalik
xolatlarini
o’zgarishlari to’g’risidagi ma’lumotlarni aniqlash, tuplash
hamda qayta ishlash, bu o’zgarishlarni er kadastrining
hisob va hisobot xujjatlarida yoritib borish kabi murakkab
jarayondir. Shuning uchun bunday murakkab jarayonni
osonlashtirish, er to’g’risidagi, undan foydalanish va
umuman er kadastrini yuritish bo’yicha ma’lumotlarni
zamon talab darajasida ushlab turish tezkor ravishda
zaruriy ma’lumotlarni olish maksadida bugungi kunda
zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanishni
yulga qo’yish maksadga muvofiqdir.

---

Texnologiya-so’zi yunoncha (techne) can’at,maxorat
ukuv ma’nolarini anglatadi, bu esa jarayonlar demakdir.
Jarayon
deganda
oldiga
qo’yilgan
maksadga
erishishga yunaltirilgan har akatlarning muayan yigindisi
jamlamasi
tushuniladi.
Jarayon
inson
tomonidan
tanlangan strategiyaga karab belgilanishi, turli vosita va
uslublar jamlamasi yordamida amalga oshirishi kerak.
Axborot-texnologiyasi
obekt,
jarayon
yoki
xodisa(axborot maxsuloti)ning xolati xakidagi YAngi sifat
axborotini olish uchun ma’lumotlarni tuplash, qayta
ishlash va uzatishning vosita va uslublari jamlanmasidan
foydalanuvchi jarayondir.

---

Axborot texnologiyalari jamiyat axborot zaxiralaridan
foydalanishning eng muxim jarayonlaridan biridir. Xozirgi
paytga kelib u bir necha evolyusion boskichlarni bosib
utish, ulardan har birining almashinuvi asosan Fan va
texnika tarakkiyotining
rivojlanishi, axborotni
qayta
ishlashning YAngi texnika vositalari paydo bulishi bilan
belgilanadi. Xozirgi jamiyatda axborotni qayta ishlash
texnologiyalarning asosiy texnik vositasi bulib shaxsiy
kompyuter xizmat kilayapti, u texnologik jarayonlar
konspeksiyasini kuri shva undan foydalanishga xam,
sernatija axborot tizimiga xam muxim ta’sir kursatadi.
SHaxsiy kompyuterni axborot soxasiga tadbik qilishi va
aloqa ning telekommunikatsiya vostialarida kullanishi
axborot texnologiyalari rivojlanishda YAngi zamonaviy
boskichni boshlab berdi.

---

Zamonaviy axborot texnologiyalari shaxsiy kompyuterlar
va telekommunikatsiya va vositalaridan foydalangan holda
foydalanuvchi
ishning
do’stona
interfeysli
axborot
texnologiyasidir.
Axborot texnologiyalari
o’ziga asosiy muxit bulgan
axborot tizimlari bilan chambarchas bog’liq. Bir qatorda,
darslikka kiritilgan axborot texnologiyalari va tizimlari va
tushunchalari bir-biriga uxshash tuyilishi mumkin. Ammo
bunday emas.
Axborot
texnologiyalari
kompyuterda
saklanuvchi
ma’lumotlar
ustidan
tushuruvchi
turli
murakkablik
darajasidagi operatsiyalar, amallar, boskichlarini bajarishning
aniq reklamentli koidalaridan tashkil topadi. Axborot
texnologiyasining asosiy maksadi-axborotni saklash va
uzatishni tashkil etishdur. Axborot tizimi axborotni qayta
ishlashning axborot- kompyuter tizimini o’zida ifodalaydi.

---

SHunday kilib zamonaviy axborot texnologiyalari
axborot jamiyatda axborotni o’zgartirishi jarayonlari
hakidagi zamonaviy tasavvurlarini aks ettiruvchi ancha
keng
tushunchadir.
Axborot
tizimlari
ishning
muvaffaqiyat garovi-bu boshqaruv va kompyuter axborot
texnologiyalaridan okilona uygunlikda foydalanishdir.
Xozirgi paytda elektron texnikaning bir qator
soxalaridagi
yutuklar
kompyuterlardan
foydalanish
sohasini kengaytiradi. Masalan, bir yarimutkazuvchi
chipning xotira xajmi 70-yillar boshlaridagi 4 Kbaytdan
1980 yilda 64 Kbaytgacha usdi. IBM firmasi 1 Mbayt,
ya’ni 1mln.bayt sonli chapni barpo etdi, yakin kelajakda
uni sig’imini 4 Mbaytga etkazish kuzda tutilgan.

---

Bu yutuklar maxsulot ixchamlashuvi va tannarx
birligiga maxsuldorlik usishiga olib keldi. Xaar yili
mikroprotsesslar yangi asbob va tizimlarda kullaniladi va
har
yili stol kompyuteri ancha sermaxsul va tobora
arzonlashib
bormokda.
Endilikda
kompyuterdan
murakkab va kup rangli ishlab chikarish diagrammalarini
yaratish, elektron pochta uchun murakkab injenerlik va
me’morlik
chizmalarini
tayyorlash
va
boshqalarda
foydalanish mumkin.

---

Yuqoridagilardan kurinib turibdiki, iktisodiyotning
turli tarmoklari qatori er kadastrini tezkor yuritishi, er
kadastri uchun kup rangli, yuqori sifatli tan kartografik
materiallar tayyorlash, er resurslarining taksimlanishi va
doimiy qayta taksimlanishi, erdan foydalanish bo’yicha
hisobotlar tuzi shva boshqa qator er kadastrini
zamonaviy talablar asosida yuritishda zamonaviy axborot
texnologiyalarida keng foydalanmokda.

---

Davlat
er
kadastri
yuritishning
asosiy
buginlaridan biri-bu er maydonlari, ularning
sifati, joylashuvi, xolati, qiymati va boshqalar
bo’yicha
tuplangan
ma’lumotlarni
qayta
ishlashdir. Ma’lumotlarning qayta ishlashning
axborot
texnologiyalari
yaxshi
tizimlashgan
vazifalarini
xal
qilishga
muljallangan.
Bu
texnologiya
boshqarib,
mehnatining
ayrim
mayda, doimo takrorlanuvchi operatsiyalarini
avtomatlashtirish maksadlarida kullaniladi. SHu
bois
axborot
texnologiyalari
tizimlarini
bu
darajada
kullash
xodimlar
mehnati
samaradorligini ancha oshiradi.

---

Yalpi
daromad,
hosildorlik,
yalpi
hosil
miqdorlari nainki er egaligining ulchamlariga,
solingan
o’g’itlar
miqdoriga,
paxta
ekin
maydonlari va hosildorligiga bog’lik, shu bilan
birga
qator
boshqa
omillar-xujalikning
ixtisosligiga, mexnat va moddiy reserslar bilan
ta’minlanganligiga, erning sifatiga, tabiiy-iklimiy
sharoitga, sugorish suvi bilan ta’minlanish
darajasiga va boshqalarga xam bog’likdir.

---

Korrelyasion bog’liklikda natijaviy belgi faktorial belgi
ta’siri bilan to’laligicha aniqlanmaydi. Bu miqdor
fakatgina o’rtacha miqdordagina namoyon buladi, ba’zi
xollarda esa belgilangan alokaga teskari keladigan
alokalar vujudga keladi.
Yo’nalishi bo’yicha korrelyasion bog’liklik to’g’ri va
teskari bog’liklik shakllariga bulinadi. Faktorial belgi
qiymatining usishi bilan natijaviy belgi qiymatining usishi
kuzatiladigan bog’liklik to’g’ri bog’liklik deyiladi. Bunday
bog’liklikka, masalan, xujalikning yalpi daromad miqdori
bilan er egaligining o’lchamlari o’rtasidagi aloqa , erning
unumdorligi bilan hosildorlik o’rtasidagi aloqa v.k.