Geologiyasi
-rasm. Quduqning qiyshayishini bir tekislikdagi qiyshayish holatiga keltirish sxemasi
Yüklə 1,48 Mb.
|
|
5.10-rasm. Quduqning qiyshayishini bir tekislikdagi qiyshayish holatiga keltirish sxemasi
(M.A.Jdanov, 1981) Shunday qilib, biz quduqni bir qiyshayish tekisligiga keltirib, shu tekislikda uning uzunligi va qiyshayish burchagini aniqladik. Quduq tanasi AV ning gorizontal proektsiyasini kesmaning cho’zilishi va yo’nalishiga shunday parallel qilib joylashtiramizki, bunda quduqning og’zi A kesma chizig’iga o’rnashsin. A nuqtadan 75
(5.11-rasm,I). So’ngra V nuqta yo’nalishga parallel bo’lgan chiziq bo’yicha bu chiziqning kesma yo’nalishi bilan S nuqtada kesishgunga qadar proektsiyalanadi; natijada AVS uchburchagini hosil qilamiz, bunda: =qiyshayish yo’nalishi bilan kesma yo’nalishi orasidagi burchak; yo’nalish azimuti 2 va qiyshayish azimuti 1 ( = 2 1 ) farqiga teng bo’lgan burchak; =180 0 ( + ) ga teng burchak. 5.11-rasm. Qiyshaygan quduq holatining qiyshayish tekisligi (I) va kesma tekisligiga (II) nisbati 5.11-rasm, II da ikki qirrali burchak va unda qiyshaygan quduqning M qiyshayish tekisligidagi holati tasvirlangan. V 1 nuqtadan AA 1 chizig’iga perpendikulyar tekislik o’tkazib, A 1 V 1 S 1 uchburchagini hosil qilamiz; S 1 nuqtani A nuqta bilan tutashtirib p burchagini aniqlaymiz. Bu burchak orqali quduqni va uning uzunligi AS 1 ni kesma tekisligiga o’tkazish zarur. 5.11-rasm, II dan quyidagilarga ega bo’lamiz: V 1 A 1 =AA 1 tg n ; A 1 S 1 =tg p . п н 1 1 1 1 tg tg С А А В α α . Chunki β γ sin sin С А А В 1 1 1 1 bo’lsa, quyidagiga ega bo’lamiz: β γ α α sin sin tg tg п и ; γ β α α sin sin tg tg и п . (5.7) A 1 S 1 ning qiymatini quyidagi nisbatdan aniqlaymiz: AA 1 =AV 1 cos i ; AA 1 =AS 1 cos p yoki AV 1 cos i =AS 1 cos p , bundan п н 1 1 1 cos сos В А С А α α bo’ladi. (5.8) Burchaklar kosinuslari nisbatini bilgan holda, ayrim qatlamlarning qalinligini aniqlash mumkin. Qatlamning izlanayotgan og’ish burchagini kesma tekisligida ( p ) va quduqning uzunligini kesmada (AS 1 ), shuningdek, grafik (chizma) shaklda quyidagicha aniqlash mumkin (5.12-rasm). Quduqning qiyshaygan A 1 V 1 tanasini (bitta qiyshayish tekisligiga keltirilgan) A 1 nuqta bo’yicha davom ettiramiz, A 1 nuqtada unga perpendikulyar o’tkazamiz. So’ngra V 1 nuqtada 90 0 i burchakni tashkil etamiz va uni tiklangan A 1 nuqtadan perpendikulyar bilan A nuqtada kesishguncha davom ettiramiz; A nuqtada qiyshayish tekisligining qiyshaygan 76
i burchakni hosil qilamiz. SHundan so’ng V 1 nuqtada burchagini chizamiz (qatlamni og’ish burchagi) va uning tomonini kesma yo’nalishi bilan S 1 nuqtada kesishganga qadar davom ettiramiz; hosil bo’lgan A 1 S 1 bo’lagini A 1 nuqtadan qiyshayish yo’nalishi bo’yicha davom ettiramiz va ' 1 1 С А ni hosil qilamiz. S 1 nuqtani A nuqta bilan birlashtirib, A nuqtada izlanayotgan p burchakni aniqlaymiz. p orqali kesma tekisligiga quduq tanasi tushiriladi. AC 1 bo’lagi quduq tanasining kesma tekisligidagi uzunligini bildiradi. Geofizik ma’lumotlar (elektr va radioaktiv karotaj) hamda kuzatuvlar majmui asosida kesma tuzish metodlari geologik ma’lumotlar bo’yicha kesma tuzish metodiga juda o’xshaydi. Quduqning qiyshayishini hisobga olish uchun yuqorida qayd etilgan metod bilan geofizik ma’lumotlarni hisoblash maqsadga muvofiq emas. Kesmada quduq tanasi uning haqiqiy qiyshaygan holatida ko’rsatilishi kerak, buning uchun quduqning karotaj diagrammasidan foydalaniladi. Quduqning kesma tekisligiga mos kelmaydigan ayrim qiyshayish elementlari kesmaning yo’nalishiga parallel qilib o’tkaziladi. Ammo har qanday o’tkazishlarda ham rayonning geologik tuzilishi to’g’risidagi ma’lumotlarni, shuningdek, ayrim quduqlar kesimlaridan olingan dalillarni hisobga olish zarur va ularni geometrik loyihalash metodlari ma’lumotlari bilan birgalikda ishlatish maqsadga muvofiqdir. SHuni inobatga olish zarurki, ko’pgina hollarda quduqlarni yo’naltirilgan qiyshayish bo’yicha qazish nihoyatda foydalidir. Qiya yo’nalgan (yo’nalma-qiyshaygan) quduqlardan quyidagi holatlarda foydalaniladi: 1) konni ishlatishga mo’ljallangan yer yuzasida mahsuldor maydon, yirik suv havzalari, soy, o’tish qiyin bo’lgan botqoq joylar, kapital inshootlar va sh.k. mavjud bo’lganda; 2) dengizdagi neftli maydonlarni ishlatishda (Bakuda, Dog’istonda va b.); 3) tikroq enkaygan surilma ostidagi neftli qatlamlarni ishlatishda (mas., Grozniy rayonida); 4) favvoralanayotgan quduq tanasi zonasiga uzoqdan turib yo’naltirma quduqni burg’ilash orqali favvoralarni bartaraf etish va shu zonaga gilli eritmani haydash uchun va sh.k. Hozir dengizdagi uchastkalarni burg’ilashda (Bakuda, Dog’istonda), tik enkaygan surilma ostidagi qatlamlarni (Grozniyda), botqoqlik uchastkalarni o’zlashtirishda (Krasnokamskda) qiya yo’nalgan quduqlardan foydalanilmoqda Yüklə 1,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|