Geometrik optika va fotometriya

B.B.B. texnikasi

№	Mavzu savoli	Bilaman	Bilishni xohlayman	Bildim
1	Yorug’lik sinishi qonuni ifodasini yozib bering.
2	Linzani xarakterlovchi kattaliklarning aytib bering;
3	Yoritilganlik qonunlarini tushuntiring.
4	Mavzuga doir asosiy formulalarni yozib bering;

Asosiy formulalar

Sferik ko’zguning optik kuchi:

bunda a1, a2 – buyumdan va tasvirdan ko’zgugacha bo’lgan masofa, R – ko’zguning egrilik radiusi, F- ko’zguning focus masofasi.
Yorug’likning sinish qonuni:
,
bunda i –tushish burchagi, r-sinish burchagi, ikkinchi muhitning birinchi muhitga nisbatan sindirish ko’rsatkichi, - yorug’likning birinchi va ikkinchi muhitdagi tezligi.
Yupqa linzaning optik kuchi:

bunda R1, R2 – linzalarning egrilik radiuslari.
Bitta qilib qo’shilgan ikki yupqa linzaning optik kuchi:

- linzalarning optik kuchlari.
Ko’zgular va linzaning ko’ndalang kattalashtirishi:

bunda - mos holda buyumning va tasvirning balandligi.
Lupaning kattalashtirishi:
,
bunda L- eng yaxshi ko’rish masofasi, F- lupaning bosh focus masofasi.
Mikroskopning kattalashtirishi:
,
d – obyektiv bilan okulyar fokuslari o’rtasidagi masofa, - obyektiv bilan okulyarning optik kuchi.
Teleskopning katlashtirishi:

bunda - obyektiv va okulyarning fokus masofasi.
Yorug’lik oqimi:
Yorug’lik kuchi: ,
bunda - fazoviy burchak,
Yoritilganlik: ,
bunda dS – yoritilgan yuza,  - nurning tushish burchagi, r – manba va yuza orasidagi masofa.
Yorqinlik:
,
agar jism yorqinligi yoritilganlik bilan ifodalansa, unda bo’ladi.
Bunda  - sochilish (qaytish) koeffitsiyenti.
Yoritiluvchi yuzning ravshanligi: ,
 - sirt elementiga o’tkazilgan normal bilan kuzatish yo’nalishi o’rtasidagi burchak.

Amaliy tavsiyalar
Misol: Quyidagi linzalarning focus masofasini toping: 1) ikki yoqlama qavariq linza R₁=15 sm va R₂= -25 sm; 2) yassi-qavariq linza R₁=15 sm va R₂= ∞ ; 3) botiq-qavariq linza (musbat menisk) R₁=15 sm va R₂= 25 sm; 4) ikki yoqlama botiq linza R₁= -15 sm va R₂= 25 sm; 5) yassi-botiq linza R₁= ∞ va R₂= -15 sm; 6) qavariq-botiq linza (manfiy menisk) R₁=25 sm va R₂= 15 sm . linza materialining sindirish ko’rsatkichi n= 1,5
Bu va shunga o’xshash masalalarni yechishda linzalarning tasvirlarini bilish ham muhim ahamiyatga ega:
Yechilishi: Linza formulasidan yoki (1) quyidagini kiltirib chiqaramiz
(2). yassi-qavariq linza R₁=∞ hol uchun (1) formula quyidagi ko’rinishga keladi: bundan, (3) , yassi-botiq linza R₁=∞ hol uchun bundan, (4) ekanligi kelib chiqadi. Qolgan hollar uchun (+) ishora yig’uvchi, (-) ishora sochuvchi linzaga taalluqlidir.
1) 2) 3)

4) 5) 6)