Geometrik optika va fotometriya

38. Ikki yoqlama qavariq, linza yuzlarining egrilik radiuslari R1=R2=50sm. Linza materialining sindirish ko’rsatkichi n=1,5. Linzaning optik kuchini toping.
39. Optik kuchi 10 dioptriy bo’lgan ikki yoqlama qavariq linzadan 15 sm masofada, optik o’qqa perpendikulyar qilib balandligi 2sm keladigan buyum qo’yilgan. Tasvirning vaziyati va balandligi topilsin. Chizmasi chizilsin.
40. Egrilik radiuslari bir xil va sindirish kursatkichi n= 1,5 bo’lgan ikki yoqlama kavariq linzaning bosh fokuslari egrilik markazlarida yotishi isbot qilinsin. 41. Fokus masofasi 16 sm bo’lgan linza buyumning oralari 60 sm bo’lgan ikki vaziyatida aniq tasvir beradi. Buyumdan ekrangacha bo’lgan masofa topilsin.
42. Sferik sirtlar bilan chegaralangan egrilik radiuslari 12 sm dan bo’lgan ikki yoqlama kavariq linza buyum bilan ekran o’rtasida shunday masofaga qo’yilganki,, ekrandagi tasvir buyumdan k marta katta chiqqan. Agar 1) k=1, 2) k -20 va 3) k-0,2 bo’lsa, buyumdan ekrangacha bo’lgan masofa aniqlansin. Linza materialining sindirish ko’rsatkichi 1,5.
43. Bundan oldingi masaladagi linza suvga botrilgan. Uning fokus masofasi topilsin.
44. Oldingi masala linza uglerod sulfidga botirilgan hol uchun yechilsin.
45. Linzaning havodagi fokus masofasi 20 sm bo’lsa, linza suvga botirilgandagi fokus masofasini toping. Linza yasalgan shishaning sindirish ko’rsatkichi 1,6. 46. Egrilik radiusi 30sm va sindirish kursatkichi 1,5 bo’lgan yassi-qavariq linza buyum tasvirini ikki barobar kattalashtiradi. Buyum va tasvirdan linzagacha bo’lgan masofa topilsin. Chizmasi chizilsin.
47. Egrilik radiuslari birday, |R₁|=|R₂|=8 sm bo’lgan flintglasdan qilingan ikki yoqlama qavariq linzaning bo’ylama xromatik aberratsiyasi topilsin. Flintglasning qizil nur (λ₁=7,6·105sm) uchun sindirish ko’rsatkichi 1,5 va binafsha nur (λ₂=4,3·10-5sm) uchun sindirish ko’rsatkichi 1,8.
48. Oldingi masaladagi linzaning optik o’qida, linzadan 40 sm masofada nur chiqadigan nuqta bor. Agar bu nuqtadan tulqin uzunligi 1) λ₁=7,6·10-5 sm va 2) λ₁=4,3·10-5 sm bo’lgan monoxromatik yorug’lik chiqayotgan bo’lsa, mazkur nuqtaning _tasvir vaziyati topilsin.
49. Ikki yoqlama qavariq linzaning fokal tekisligida yassi ko’zgu joylashtirilgan. Buyum linza oldida, fokus bilan ikkilangan fokus masofa o’rtasida turadi.Buyum tasviri chizilsin.
50. Fokus masofasi 2 sm ga teng lupaning; 1) eng aniq, ko’rish uzoqligi 25 sm bo’lgan normal ko’z uchun va 2) eng aniq, ko’rish uzoqligi 15 sm bo’lgan yaqinni ko’rar ko’z uchun kattalashtirishi topilsin.
51. Lupa normal ko’z uchun k=10 marta kattalashtirishi uchun lupani chegaralovchi sirtlarning egrilik radiuslari (|R₁|=|R₂|) qanchaga teng bo’lishi kerak? Lupa yasalgan shishaning sindirish ko’rsatkichi n= 1,5.
52. Fokus masofasi 50 sm bo’lgan uzoqni ko’rish trubasi cheksizlikni ko’radigan qilib qo’yilgan. Truba okulyari birmuncha surilgandan keyin ob`ektivdan 50 m uzoqlashtirilgan buyumlar ravshan ko’rina boshlagan. To’g’rilash paytida okulyar qancha masofaga surilgan?
53. Mikroskop ob`ektivining fokus masofasi 2 mm, okulyariniyg fokus masofasi esa 40 mm. Ob`ektiv fokusi bilan okulyar fokusi o’rtasidagi masofa 18 sm. Mikroskopning kattalashtirishi topilsin.
54. Yuzi 2X2 m bulgan su'rat undan 4,5 m uzoqlikka qo’yilgan fotoapparat bilan suratga olinmoqda. Tasvir 5X5 sm o’lchamda hosil bo’lgan, apparat ob`ektivining fokus masofasi qancha bo’lgan? Suratdan ob`ektivgacha bo’lgan masofani ob`ektivning fokus masofasiga nisbatan katta deb hisoblansin.
55. Teleskop fokus masofasi 150 sm bo’lgan ob`ektiv va fokus masofasi 10 sm bo’lgan okulyarga ega. Agar to’lin Oy qurollanmagan ko’zga 31/ burchak bilan ko’rinsa, mazkur teleskopdan qanday ko’rish burchagi bilan ko’rinadi?
56. Diametri D=9 sm va fokus masofasi F=50 sm bo’lgan ikki yoqlama qavariq, linza yordami bilan Quyoshning tasviri ekranga tushiriladi. 1) Agar Quyoshning burchak diametri 32' bo’lsa, uning tasviri qanday kattalikda olinadi? 2) Quyosh tasviri hosil qiladigan yoritilish bevosita Quyoshning o’zi beradigan yoritilishdan necha baravar ko’p bo’ladi?
57. 200 shamli elektr lampochkasining yorug’ligi ish joyiga 45° burchak bilan tushib, 141 lk yoritadi. 1) Lampochka ish joyidan qancha masofada turganligi va 2) lampochka ish joyidan qancha balandlikda osilib turganligi topilsin.
58. Shipga osib qo’yilgan lampochka gorizontal yo’nalishda 60 sham yorug’lik kuchi beradi. Agar lampochkadan 2 m masofada devorda katta ko’zgu turgan bo’lsa, qarama-qarshi tomondagi va lampochkadan 2 m masofada devorga vertikal osib qo’yilgan yuzi 0,5 m2 bo’lgan suratga qanday yorug’lik oqimi tushadi?
59. Katta chizma dastlab butunligicha, so’ngra uning ayrim detallari natural kattalikda suratga olingan. Detallarni suratga olishda ekspozitsiya vaqtini necha barobar orttirish kerak?
60. 21 mart bahorgi teng kunlikda Quyosh shimoliy yer sharida tushda gorizontga nisbatan 10° burchak bilan turadi. Vertikal qo’yilgan maydonchaning yoritilganligi gorizontal maydonchaning yoritilganligidan necha baravar katta bo’ladi?
61. Bahorgi va kuzgi teng kunlikda tushda Quyosh ekvatorda zenitda turadi. Bu vaqt ekvatorda Er sirtining yoritilganligi Sankpetirburgdagi Er sirtining yoritilganligidan necha marta ko’p bo’ladi? Sank-Petirburgning kengligi 60°.
62. Yuzi 25 m2 keladigan kvadrat xonaning markazida lampochka osilgan. Lampochkani nuqtaviy yorug’lik manbai deb hisoblab, xona burchaklaridagi yoritilganlik eng ko’p bo’lishi uchun lampochka poldan qancha balandlikda turishi kerak?
63. Diametri 2 m keladigan dumaloq, stol markazi ustida yorug’lik kuchi 100 shamga teng lampochka osilgan.Lampochkani nuqdaviy yorug’lik manbai deb, uni sekin-asta kutarayotganda stol chetlari yoritilganligining o’zgarishi hisoblab chiqilsin. Yoritilganlikni 10 sm oraliqda 0,5<< h < 0,9 m interval uchun hisoblang. E = f(h) grafigini chizing.
64.Diametri 1,2 m bo’lgan dumaloq, stolning markaziga, uning sirtidan 40 sm balandlikda bir lampochkali stol lampasi qo’yilgan. Stol markazining ustida, uning sirtidan 2 m balandlikda to’rtta shunday lampochkalardan iborat lyustra osilgan. Qaisi holda stol qirralarining yoritilganligi ortadi (va necha baravar): stol lampasi yongandami yoki lyustra yongandami?