Gidravlikaning o’rganish sohasi va tarixi suyuqliklarning modellari haqida

2– T A J R I B A I SH I.


TAJRIBA YO’LI BILAN VENTURI SARF O’LCHAGICHINI
DOIMIYSINI ANIQLASH
ISHDAN MAQSAD:

1. 
   Venturi sarf o’lchagichi yordamida suyuqlik sarfini o’lchash usulini o’rganish.
   
2. 
   Tajriba yo’li bilan Venturi sarf o’lchagichi doimiysini aniqlash va suyuqlik sarfi grafigini tuzish.
   

QISQACHA NAZARIY MA’LUMOT

Suyuqlik quvurdan tekis harakatlanganda, uni sarf bo’lganini o’lchash uchun maxsus qurilma – konus naycha, diafragma, Venturi quvuri ishlatiladi.
Bu qurilmaning ishlatilishi naporlar farqi va suyuqlikning sarf bo’lishi orasida bog’liqlikka asoslanadi. Har qanday aniq qisqaruvchi qurilma uchun bu bog’liqlik Bernulli tenglamasi va oqimning uzluksizlik tenglamasi orqali aniqlanadi.
Venturi sarf o’lchagichi 2 ta o’zgaruvchan kesimlardan tashkil topgan, ya’ni toraygan va kengaygan qismlardan. Oqimning tezligi quvurning toraygan qismida oshadi, napor esa kamayadi. Natijada konusning boshlanishida va silindrik maydonlarga o’rnatilgan pьezometrik naychalarda napor farqi hosil bo’ladi.
Nazariy suyuqlik sarfi quvurda quyidagi formula orqali topilishi mumkin:

bu yerda:

yoki

bu yerda S-kattalik o’lchagich doimiysi bo’lib va aynan shu sarf o’lchagichi uchun quyidagiga teng bo’ladi:

S – o’lchagich doimiysi nimaga tengligini bilgan holda va pьezometrik naychalarni kuzatish orqali, istalgan vaqt uchun quvurdagi suyuqlik sarfini aniqlash mumkin:

Standart sarf o’lchalichlari uchun qarshilik koeffitsiyenti va sarf o’lchagich doimiyligi maxsus spravochniklarda keltiriladi.
S - doimiysini tajriba yo’li bilan ham aniq qilib o’lchash mumkin, ya’ni Venturi sarf o’lchagichi orqali olinadi. Shu bilan birga natijalarni grafik usulida ko’rsatish qulay.



B u holda suyuqlik sarfini bevosita grafik usulida, hisob ishlarisiz aniqlash mumkin.
Venturi quvuri



2.1-rasm. Venturi sarf o’lchagichi uchun qurilma sxemasi.
TAJRIBA QURILMASINING TUZILISHI
Qurilma (2.1-rasm) quyidagilardan tashkil topgan: o’zgarmas suyuqlik idishi (1), Venturi sarf o’lchagichi (2), uning oxirida jumrak (6), suyuqlik sarfini o’lchov idishi (7) va suyuqlik napori idishni o’zgarmas holatda saqlovchi quvurcha (5). Quvurning o’rtasida Venturi quvuri o’rnatilgan. Naporlar farqini o’lchash uchun sarf o’lchagichga (3) va (4) pьezometrlar o’rnatilgan.

TAJRIBANI BAJARISH TARTIBI

1. 
   O’zgarmas suyuqlik napor idishi (1) suv bilan to’ldiriladi.
   
2. 
   Pьezometrik naychalarda havoning yo’qligi aniqlanadi.
   
3. 
   Jumrak (6) yordamida quvurda har xil suyuqliklar sarfi o’rnatiladi va har bir tajriba uchun pьezometrlar ko’rsatmalari olinadi.
   

;

4. 
   Tajriba kamida 5 marta qaytariladi.
   
5. 
   Shu bilan birgalikda t vaqt birligida suyuqliklar sarfini o’lchov idishiga qancha suv W tushganini aniqlaymiz.
   

Olingan qiymatlar 2.1 jadvalga yozib qo’yiladi.

HISOBLASH METODI

1. Suyuqlik farqini aniqlaymiz.
(sm³/s)
2. (3) – (4) pьezometr ko’rsatmalarining farqini aniqlaymiz.

3. Venturi sarf o’lchagichi doimiysini hisoblaymiz.

4. Olingan natijalar orqali suyuqlik sarfi grafigini



ko’ramiz.
2.1-jadval

№	Berilgan o’lchamlar				Hisoblashlar
	W	t	h3	h4	Q		C	Co’r
1	2	3	4	5	6	7	8	9