Gidravlikaning o’rganish sohasi va tarixi suyuqliklarning modellari haqida

Naychalar turi va teshiklar	Rasm	Ε		m

1.	Yupqa devordagi dumaloq teshik	9.1	0,64	0,97	0,62	0,06
2.	Tashqi silindrik naycha	9.2	1	0,82	0,82	0,5
3.	Ichki silindrik naycha	9.3	1	0,71	0,71	1,0
4.	Konussimon kengayuvchi naycha =7’ bo’lganda	9.4-a	1	0,45	0,45	3÷4
5.	Konussimon torayuvchi naycha =13’ 24’’ bo’lganda	9.4-b	0,982	0,963	0,946	0,09
6.	Konondalь naycha	9.4-s	1	0,97	0,97	0,04

Ba’zi hollarda katta sarf yoki tezlik olish uchun ikki xil naychani ketma-ket qo’yiladi. Masalan brandspoylarda Quvurning o’ziga oxirgi silindrik naycha bilan tugaydigan konussimon torayuvchi naycha qo’yiladi.

8.4. Maxsus qurilmalarni turlari va ularning tafsiloti.

Yuqorida aytib o’tilganidek, oqimchali harakatlar (xususan suyuqliklarning teshik va naychalardan oqishi) texnikaning turli sohalarida qo’llaniladi. Bularga misol sifatida forsunkalar, bosimni boshqaruvchi apparatlar, tashqi zarbani susaytiruvchi qurilmalar, soplolar va boshqalarni ko’rish mumkin. Ulardan ba’zilari haqida qisqacha to’xtalib o’tamiz.

Forsunkalar suyuqlikni changitish, ya’ni suyuqlik atmosferaga (yoki yuqori bosimli gaz bilan to’la fazaga) oqib chiqishi bilan uning oqimchasining mayda zarrachalarga parchalanib ketishini vujudga keltirish uchun ishlatiladigan maxsus naychalardir. Bunday forsunkalar yonish kameralariga yoqilgini yuqorida aytilgan usul bilan yetkazib berib, u yerda uning yonishiga yordam beradi. Ularning ishlash printsipi quyidagicha: avval suyuqlikning uyurma harakati vujudga keltiradi, so’ngra esa hosil bo’lgan oqim toraytiriladi (8.5-rasm). Suyuqlik forsunka ichiga urinma bo’yicha kiritilishi natijasida uning harakat miqdori momenti deyarli o’zgarmaydi, ammo oqimning torayishi natijasida aylanma tezlik ortib borib, qochma kuchning ortishiga sabab bo’ladi. Bu kuch suyuqlikning chiqishida devorga Shunday siqadiki, natijada uning yupqa qavati vujudga kelib, forsunkadan chiqishda mayda tomchilarga aylanib ketadi. Bu harakat vaqtida forsunkaning o’qi bo’yicha sirtdagi bosimi bir atmosferaga teng havo (gaz) uyurmasi vujudga keladi (8.6-rasm, a). Bu uyurma idishlarning bo’shashidagi uyurma varonkasi (8.6-rasm, b) ga uxshaydi, lekin forsunkada tezkariroq bo’ladi. Forsunkada suyuqlik sarfi formulasi (8.12) quyidagicha yoziladi. Bu yerda r-forsunka ichida suyuqlikning bosimi; m-sarf koeffitsiyenti, u maxsus formula bilan topiladi, S₀-forsunkadan chiqishdagi kesim yuzi. Professor T.N. Abramovich yaratgan nazariya bo’yicha sarf koeffitsiyenti forsunkaning o’lchamlari va shakliga bog’liq bo’lib, quyidagicha hisoblanadi.

B
u yerda:

_S
1 - forsunkaga kirishdagi kesim yuzi; R -kirishdagi oqimning aylanish radiusi; r₀- chiqishdagi kesim radiusi.

8
.5-rasm. Forsunka kesimining 8.6-rasm. Forsunkada uyurmali

sxemasi. oqimchaning hosil bo’lish sxemasi.


Drosellar va klapanlar (gidrouzatmalarda) bosim ma’lum chegaradan ortib ketganda uni kamaytirish uchun ishlatiladi. Bularning turlari juda ko’p bo’lib, ular to’g’risida maxsus bo’limlarda to’xtalib o’tiladi (8.7-rasm).

8.7-rasm.

Biz quyida drosselni soddalashtirilgan shaklda keltiramiz. Bu holda bosimlari va bo’lgan bo’limlar teshik (yoki jikler deb ataluvchi tor bo’g’izcha) orqali tutashtirilgan bo’lib, birinchi bo’lmada bosim oshib ketganda suyuqlik ikkinchi bo’lmaga oqib o’tadi. Bu jarayon ikkala bo’lmada bosim tenglashguncha davom etadi. Bunday qurilmalarda suyuqlik tezligi va sarfi quyidagicha hisoblanadi:

B
u yerda: p = p₁–p₂; S_t - teshikning kesim yuzi;

N₁, N₂-birinchi va ikkinchi kameralardagi bosimlar.