Gidrogeologik monitoring ma'lumotlarini vaqt va fazoviy tahlil algoritmlari

GIDROGEOLOGIK MONITORING MA'LUMOTLARINI VAQT VA FAZOVIY TAHLIL ALGORITMLARI
Annotatsiya: Yer osti suvlarining ma’lumotlarni manitoringini olib borish gidrogologiya sohasidagi asosiy masala hisoblanadi hamda ma'lumotlarning taxliliga asoslanib, yer osti suv xolatlarining ma'lumotlar uchun asoslangan monitoring nazorati olib boriladi. Gidrogologik monitoringni olib borishda doyimiy vaqt oroliqlarida ma'lumotlar uchun gorizontal, vertikal va statistik monitoring modeli va bitta statistik nazorat modeli tuziladi. Ma'lumotlarni ko’rib borish uchun ko’rsatkich oraliqlari soniga o’zgarishlarni kuzatib boring. ma'lumotlarni boshqaring va shubhali va etishmayotgan ma'lumotlar uchun tavsiya etilgan qiymatlarni taqdim eting. Katta vaqt va fazoviy farqga ega diskret gidrologik maʼlumotlar uchun qoʻshni stansiyalar oʻrtasidagi oʻxshash ogʻirlikdagi topologik xarita sinovdan oʻtkazilayotgan gidrologik stansiyaga markazlashgan holda oʻrnatiladi va mavsumiy oʻzgarishlar bilan doimiy ravishda tuzatiladi. Nihoyat, ma'lumotlarni aniqlash uchun fazoviy interpolyatsiya modeli o'rnatiladi. Eksperimental natijalar shuni ko'rsatadiki, ushbu maqolada taklif qilingan sifat nazorati usuli ma'lumotlarni samarali aniqlash va nazorat qilish, shubhali va noto'g'ri ma'lumotlarni topish va tavsiya etilgan qiymatlarni taqdim etishi mumkin.
Yer osti suvlarining paydo bo‘lish jarayonida yer usti suv molekulalari tog‘ g‘avaklari va tuproq qatlami zarralari bilan ta’sirlashib, zarralar oraliqlaridan og‘irlik kuchi ta’sirida o‘tib, yer markazi tomon harakatlanadi va muayyan chuqurliklardagi suv o‘tkazmaydigan qatlam ustida yig‘iladi.
Gidrogeologik jarayon, tabiatda suvning aylanma harakatining bir qismi bo‘lib, yer osti va yer usti suvlarining shu zanjir ichida, aylanishi, oqim sifatidagi tranzit harakatidan va sarflanishidan va qayta pasayishi va yoyilib ketishidan tashkil topadi, hamda bu jarayon yer osti suvlarini tog‘ jinslari, atmosfera, gidrosfera, tuproq qatlami va biosfera bilan bo‘lgan o‘zaro ta’sirda sodir bo‘ladigan miqdoriy va sifat o‘zgarishlarini o‘z ichiga oladi. Yer osti suvlarining harakat xolati bilan bog‘liq bo‘lgan ijobiy va salbiy vaziyatlar yuzaga kelib turadi.
Yer osti gidrosferasidagi monitoring jarayonlarini modellashtirish, suv qatlamining holati va ularni saqlash, qayta ishlash va geobaza tuzilishining tarkibiy qismini tahlil qilish bo‘yicha ma’lumotlarni matematik tahlil qilish usullari qo‘llanildi, hamda xaritografik ma’lumotlarning o‘lchamlari, turlari va formatlari tahlil qilindi. Matematik va turli xildagi ma’lumotlar bilan ishlashda geoaxborot tarmoqlarida ma’lumotlarni monitoring jarayonlari amalga oshirish va qabul qilingan yechimlarning algoritmlari va dasturiy kompleksi ishlab chiqildi. Kompyuterlashtirilgan tizim geoaxborot texnologiyalarning axborot va ekspert-analitik tashkil etuvchilarni o‘z ichiga oladi va bu tashkil etuvchilar orasida axborot almashuvi algoritmlari va dasturiy vositalari bilan ishlash amallari bajariladi.