Gimnastika turlari va ularning tasnifi

Gimnastika turlari va ularning tasnifi
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar jismoniy tarbiyasi tizimida gimnastikaning quyidagi turlari farqlanadi. Ular jumlasiga: umumrivojlantiruvchi (asosiy gimnastika, gigiyenik gimnastika va x.k.z), sportga yo‘naltirilgan gimnastika (badiiy gimnastika, atletik gimnastika va hk.) hamda salomatlik gimnastikalarini kirish mumkin. Asosiy gimnastika Asosiy gimnastika sog‘liqni mustahkamlash, umumiy jismoniy tayyorgarlik, organizimni chiniqtirish, qad-qomatni to‘g‘ri shakllantirish, ichki organlar faoliyatini yaxshilashga yo‘naltirilgan bo‘ladi. Asosiy gimnastika mazmunida saflanish, umumrivojlantiruvchi hamda asosiy harakatlar o‘z ifodasini topgan. Jismoniy mashqlar gimnastika snaryadlari hamda sport jihozlari yordamida o‘tkaziladi. Asosiy mashqlar ichki organlar faoliyatini yaxshilash, moddalar almashinuvini yaxshilash, asab-mushak tizimini mustahkamlashga yordam beradi. Gimnastik mashqlar:
a) dinamik (barcha harakat kuchlarini ishlatishga yo‘naltirilgan bo‘lib, tormozlovchi kuchlarni sekinlashtirishga qaratiladi) va b) statik(tananing qaysidir qismini harakatsiz va bir xil holda saqlab turish bilan bog‘liq) bo‘lishi mumkin. Gimnastik mashqlar anaerob va aerob xarakterga ega bo‘ladi. Gigiyenik gimnastika bolalar sog‘lig‘ini mustahkamlash, to‘g‘ri qomatni shakllantirish, organizm funksional tizimini takomillashtirishga yo‘naltirilgan bo‘ladi. Gigiyenik gimnastika vositalari bo‘lib chiniqtiruvchi mashqlar (suv, havo, quyosh orqali) bilan uyg‘unlikdagi umumrivojlantiruvchi mashqlar, shuningdek massaj va o‘z-o‘zini massaj hisoblanadi. Gigiyenik gimnastika barcha yosh guruhlaridagi bolalarga tavsiya etiladi. Sport yo‘nalishidagi gimnastika insonning umumiy jismoniy tayyorgarligini oshirishga yo‘naltirilgan bo‘ladi. Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan ishlashda uning ba’zi elementlaridan foydlanish mumkin. Badiiy gimnastikada sportga yo‘naltirilgan gimnastika mashqlari o‘z ifodasini topgan bo‘lib, bu mashqlar predmet yoki predmetsiz shuningdek, notayanch sakrash mashqlari orqali bajariladi. Badiiy gimnastikaning o‘ziga xos xususiyati shundaki, u musiqa va raqs elementlari hamohangligida amalga oshirilib, harakatlarning go‘zalligi, ko‘rkamligini ifodalab nafosat tarbiyasini amalga oshirishga ham yordam beradi. Badiiy gimnastika uchun muvozanatni saqlash mashqlari, yurish, yugurish, sakrashning raqsli ko‘rinishlari, xalq raqslari elementlari, predmetlar ( to‘p, obruch, lenta, bayroqcha, bulava, arg‘amchi) bilan bajariladigan mashqlar xarakterlidir. Badiiy gimnastika mashqlari harakat koordinatsiyasi, ya’ni muvozanatini shakllantiradi. Ular turli tezlikda hamda mushaklarning turli ish faoliyati orqali amalga oshiriladi. Gimnastikaning sport turlariga akrobatika (grekcha - “yuqoriga ko‘tariluvchi”) ham kiradi. Maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalar jismoniy tarbiyasi jarayonida akrobatikaning ayrim elementlari qo‘llaniladi. Ilk yosh davrida akrobatik harakatlar ota-onalar hamda tarbiyachilar yordamida amalga oshiriladi. Bu mashqlar jumlasiga : “ninachi”, “samolyot”, “qaldirg‘och”, “baliqcha”, “tuynukcha” kabi mashqlarni kiritish mumkin. Ritmik gimnastika musiqa orqali bajariladigan jismoniy mashqlar tizimini ifodalaydi. Ritmik gimnastika bolalarda mushaklar erkinligi, harakatlarning go‘zal, chiroyli, ko‘rkamligini ta’minlashga yordam beradi. Davolash gimnastikasi sog‘likni tiklash va salomatlikni mustahkamlash maqsadida amalga oshiriladi. Bu mashqlar orqali asab tizimini yaxshilash, organizm tonusini ko‘tarish, noxush emotsiyalarni ko‘tarish, qad-qomatni to‘g‘rilash, gavda holatini yaxshilashga erishiladi.
Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya tizimida– gimnastika
Gimnastika mazmunini asosiy harakatlar, umumrivojlantiruvchi hamda saf tortish mashqlari tashkil yetadi.
Asosiy harakatlar
Asosiy harakatlar – bola hayot faoliyati uchun zaruriy harakatlar majmuasi bo‘lib, bola ulardan o‘z faoliyatida doimiy foydalanadi. Ular safiga: emaklash, tirmashish, uloqtirish, otish, yurish, yugurish hamda sakrash harakatlari kiradi. Bolaning yoshligidan unga doimiy hamroh bo‘ladigan asosiy harakatlar tabiiy ravishda organizmning salomatligini ta’minlash bilan bir qatorda shaxsning har tomonlama barkamoligiga ta’sir ko‘rsatadi. Rus fiziolog olimlari I.M.Sechenov, I.P.Pavlov, A.A.Uxtomskiy, V.M.Bexterev, L.A.Orbeli, shuningdek o‘zbek psixolog, fiziolog olimlari E.G‘oziev, Sh.Qurbonov, A.Qurbonov, E.N.Nuriddinov, B.T.Haydarov ishlarida asosiy harakatlar va ularning organizmga ta’siri masalalari ilmiy jihatdan asoslangan. Asosiy harakatlar malakasini shakllantirishning maqsadi bolani: 1) o‘z harakatlarini ongli ravishda boshqarish; 2) turli vaziyatlarni mustaqil ravishda kuzatish va tahlil qilish asosida o‘z harakatlarini eng qulay yo‘nalishda moslashtirish; 3) asosiy harakatlarning har bir turining o‘ziga xos xususiyatlarini tushunish; 4) asosiy harakatlarni har kungi faoliyatda ijodiy tarzda qo‘llash malakalariga ega bo‘lishga o‘rgatishdan iborat Bolaning asosiy harakatlaridan dastlabkilarini ushlash, irg‘itish, uloqtirish elementlari tashkil etib, ular keyinchalik to‘p bilan turli harakatlarni amalga oshirish, ya’ni irg‘itish hamda ushlab olish harakatlarigacha o‘sib boradi. To‘p bilan amalga oshiriladigan harakatlar bola psixikasi va motorikasining rivojlanishiga ulkan ta’sir ko‘rsatadi.