GiRİŞ canliliğin tanimi

kolaylaştırılmış difüzyon
denir. 
Kolaylaştırılmış difüzyon sadece konsantrasyon eğimi yönünde çalışır. Daha yüksek 
konsantrasyonlu bir ortamdan daha düşük konsantrasyonlu bir ortama, moleküllerin 
normal hareketini hızlandırır
(Şekil 4
-8).
Glikoz, f
rüktoz, galakoz ve aminoasit gibi 
monomerler hücre zarından kolaylaştırılmış difüzyonla geçer. Taşınacak moleküller enzim 
yardımıyla taşıyıcı proteinlere bağlanır. Bunun sonucunda taşıyıcı protein şekil 
değişikliğine uğrar ve taşınacak molekülün zarın diğer tarafına geçmesini sağlar. Zardaki 
taşıyıcı proteinler taşınacak moleküle özgüdür. Örneğin glikozun taşınmasını sağlayan 
taşıyıcı protein, glikozun izomeri olan früktozu taşıyamaz. 

---

48 
Şekil 4
-8
. Kolaylaştırılmış difüzyon
4-17 Ozmoz 
Buraya kadar, suda çözünmüş maddelerin difüzyonu değerlendirildi. Bir su çözeltisi, 
sadece su molekülleri ile çözünen maddenin moleküllerinin bir karışımıdır. Su molekülleri 
küçüktür. Tıpkı diğer küçük moleküller gibi yarı geçirgen bir zardan serbestçe geçerler. 
Bu nedenle, s
u yalnız başına hücre zarlarından difüze olmaktadır. Bu difüzyonun yönü 
sadece zarın zıt taraflarındaki su konsantrasyonu farkına bağlı olmaktadır. Su 
konsantrasyonunun yüksek olduğu bir ortamdan su konsantrasyonunun düşük olduğu bir 
orta
ma, suyun yarı geç
irgen bir zardan 
difüzyonuna 
ozmoz
denir. Ozmoz kısaca su veya 
çözücü moleküllerin bir zardan difüzyonudur. 
Su 
konsantrasyonu
ile ne ifade edilmektedir? Anlam diğer herhangi bir maddedeki ile 
aynıdır, yani belirli bir hacimdeki su miktarıdır. İki şey aynı
anda aynı mekanı işgal 
edemeyeceği için, belirli bir su miktarında çözünen tanecik miktarı, mevcut su 
moleküllerinin konsantrasyonunu belirler. Su moleküllerinin konsantrasyonu, içinde başka 
hiç bir şey olmayan suda, yani saf suda en yüksektir. Örneğin, s
u konsantrasyonu, 100 
ml saf suda, 100 ml 'lik bir su ve şeker çözeltisindekinden daha yüksektir. 
Şekil 4
-4
ozmozu açıklayan bir deneyi göstermektedir. Bir balon
-
tüp’ün cam balonu 
yoğun bir şeker çözeltisi ile doldurulur. Balonun ağzı yarı geçirgen sell
ofan bir zar veya 
sucuk zarı ile sıkıca kaplandıktan sonra bir kavanoz saf su içine daldırılır. Sellofan zarın, 
su moleküllerinin geçebileceği, fakat şeker moleküllerinin geçemeyeceği porları vardır. 
Kavanozda su konsantrasyonu yüzde 100 'dür. Balon tüpteki su konsantrasyonu, şeker 
çözeltisi aynı hacimdeki saf sudan daha az su molekülü içerdiği için, daha düşüktür. Su 

---

49 
molekülleri zardan geçebildikleri için, daha yüksek konsantrasyonlu alandan (kavanozdaki 
saf sudan) daha düşük konsantrasyonlu alana (balon
-
tüpteki şeker çözeltisine) hareket 
ederler. Ozmoz sürdükçe, balon
-
tüpteki sıvı düzeyi yükselir.