4- 18 Ozmotik Basınç Şekil 4
-9
’
daki
ozmoz deneyinde, balon-
tüpteki suyun yükselmesi, sonunda durur.
B
unun nedeni konsantrasyon kadar, basınca bağlı difüzyon oranlarındandır.
Eğer zarın iki
yanındaki basınç farkı artarsa, yüksek basınçlı taraftan düşük basınçlı tarafa suyun
difüzyon oranı artar. Şekerli su çözeltisi balon
-
tüpte yükseldikçe, ağırlığı zarın iç tar
a
fında
basınç artışına neden olur. Bu basınç artışı suyun daha hızlı bir oranda zarın diğer tarafına
geriye difüze olmasına neden olur. Sonuçta, bir dengeye erişilir. Su molekülleri, zarın
diğer tarafındaki konsantrasyon eğiminden dolayı balon tüpe geçmeye yine devam
ederler. Fakat basınç eğimi aksi yönde olduğu için aynı oranda dışarı çıkarlar. Böylece,
balon-
tüp
içindeki su miktarında net bir değişme olmaz ve tüpteki su düzeyi sabit kalır.
Bununla birlikte, balon-
tüp içinde değişmez fazla bir basınç vardır. Ozmozdan
kaynaklanan bu basınç artışına
ozmotik basınç denir.
Şekil 4 -9. Ozmotik basınç 4-19 Ozmozun Etkileri Hücre sitoplazması, esas olarak çözünmüş maddelerin geniş bir çeşidini içeren sudan
meydana gelir. Su hücre zarından her iki yönde serbestçe geçebilir. Hücre içine veya
dışına olan suyun net bir hareketi, hücre zarının bir tarafında diğer taraftan daha yüksek
bir su konsantrasyonunun olmasına, yani konsantrasyon eğimine bağlıdır. Farklı su
konsantrasyonlarına
sahip
çözeltilere
konulan
hücrelerin
durumları
aşağıda
açıklanmaktadır.
Biyol
ojide her zaman çözücü ortam sudur. Bir
izotonik çözelti , içine konulan canlı bir
hücredeki çözünmüş maddelerle aynı derişime (konsantrasyona) sahiptir.
Bir h
ücre
de ve
50 bir izotonik çözeltide, su moleküllerinin derişimi aynıdır. Konsantrasyon eğimi sıfır olduğu
için, hücrenin net bir su kazanımı veya kaybı yoktur.
Bir