Global pandemiya boshlanishi bilan raqamli texnologiyalarning roli sezilarli darajada o‘sdi, bu esa raqamli transformatsiyaning, ayniqsa, rivojlanayotgan mamlakatlar, jumladan, O‘zbekiston uchun muhimligini ko‘rsatdi

1-rasm. Raqamli iqtisodiyot soha va tarmoqlari [16]
1-rasm asosida raqamli iqtisodiyotga yondashadigan boʻlsak, yaratilayotgan qoʻshilgan qiymatning ortishi raqamlashtirilayotgan soha yoki tarmoqdagi barqaror iqtisodiy oʻsish sur’atlarini ta’minlaydi. Fan-texnika taraqqiyoti texnologiyalarining takomillashuvi va AKT sektorini rivojlanishiga asos boʻlib, AKT sektorining ilgʻor rivojlanganligi iqtisodiyotda mavjud soha va tarmoqlarni an’anaviy va raqamliga ajratmoqda. Jumladan, raqamli bank, e-biznes, aniq qishloq xoʻjaligi, sanoat 4.0, e-turizm va onlayn ta’lim kabilar raqamli iqtisodiyotning tarkibiy qismlari sifatida joriy etilmoqda. Oʻzbekistondagi raqamli iqtisodiyotni 1-rasm asosida tahlilini koʻrib chiqadigan boʻlsak, bunda AKT sektori raqamli transformatsiyalashgan iqtisodiyot va raqamlashtirilgan iqtisodiyot tarkibiga kiruvchi soha va tarmoqlarga nisbatan rivojlanish darajasi yuqoriligi bilan koʻzga tashlanadi. Amaliyotda raqamli transformatsiyalashgan iqtisodiyot tarkibida ayrim soha va tarmoqlarga raqamlashtirish jarayonlari sezilarli darajada joriy etilmagan. Jumladan aniq qishloq xoʻjaligi, algoritmik iqtisodiyot, gig iqtisodiyot, sanoat 5.0, kabilarni misol keltirishimiz mumkin. Raqamli xizmatlar va platforma iqtisodiyoti esa asosan xizmatlar sohasida joriy etilgan.
Zamonaviy dunyoda raqamlashtirish jarayonining asosi Internetdir va global tarmoqda ma'lumotlar uzatish turli xil gadjetlar orqali amalga oshiriladi.
Prezidentning “Raqamli O‘zbekiston – 2030” Milliy strategiyasi konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi qarori loyihasida O‘zbekiston aholisining 67 foizdan ortig‘i (22,5 million foydalanuvchi) Butunjahon internet tarmog‘idan foydalanish imkoniyatiga ega bo‘lgan tadqiqotlarni o‘z ichiga oladi. Shu bilan birga, uchinchi va to‘rtinchi avlod mobil aloqa foydalanuvchilari soni 16 million abonentdan oshdi [17].
Shu o‘rinda alohida ta’kidlash joizki, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Beshta ustuvor yo‘nalish bo‘yicha Harakatlar strategiyasini amalga oshirishga oid Davlat dasturi to‘g‘risida”gi qarorida o‘z ifodasini topgan chora-tadbirlar doirasida Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi tomonidan keng ko‘lamli ishlar amalga oshirilmoqda. 2020-yil 2-martdagi O‘zbekiston Respublikasini 2017-2021-yillarda “Ilm-ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili”da rivojlantirish yo‘nalishlari.
Xususan, joriy yilda kamida 800 mingta keng polosali internet portlarini yaratish, 12 ming kilometr optik tolali aloqa liniyalarini yotqizish rejalashtirilgan. Internet tarmog‘ida keng polosali tarmoqlarni kengaytirish uchun 340 mingga yaqin abonent telekommunikatsiya vositalaridan foydalanish imkoniyatiga ega bo‘ldi. Hududlar bo‘ylab tarqatilgan telekommunikatsiya qurilmalari mutaxassislar tomonidan o‘rnatilib, konfiguratsiya qilindi. Bugungi kunga qadar 281 mingta port qurilmalari o‘rnatildi [18].
Ayni paytda respublika bo‘yicha 1148 ta yangi baza stansiyalari o‘rnatilib, foydalanishga topshirildi. 1483 ta muassasada joylashgan baza stansiyalarini modernizatsiya qilish orqali keng polosali internet xizmatlarini ko‘rsatish imkoniyati yaratildi. Telekommunikatsiya tarmoqlarini rivojlantirish loyihalari doirasida rejalashtirilgan obyektlarga 6,5 ​​ming kilometr optik tolali aloqa liniyalari tortildi [19]. Bu boradagi ishlar davom etmoqda.
Raqamlashtirish yo‘lidagi navbatdagi muhim qadam IT-Parkni tashkil etishdir. Texnopark Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 10-yanvardagi “Dasturiy mahsulotlar va axborot texnologiyalari texnoparkini tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qaroriga muvofiq tashkil etilgan. IT-Park - bu AKT sohasidagi faol va iqtidorli insonlar buxgalteriya hisobi, yuridik, marketing va ta’lim sohasida yordam ko‘rsatish orqali g‘oyalarini haqiqiy biznes loyihalariga aylantirish uchun real imkoniyatga ega bo‘ladigan noyob joy.
Poytaxtda tashkil etilgan IT-parkning muvaffaqiyatli tajribasi bunday texnoparklarni respublikaning boshqa hududlarida ham tashkil etishga turtki bo‘ldi. Bu yil ular Andijonda may oyining oxirida, Margʻilonda iyun oyining boshida ochiladi. 2020-2024-yillarda esa O‘zbekistonning barcha hududlarida, birinchi navbatda, Nukus, Buxoro, Namangan, Samarqand, Guliston va Urganch shaharlarida, shuningdek, Toshkent shahridagi Muhammad al-Xorazmiy nomidagi maktabda texnoparklar ochiladi.
Statistik ma'lumotlarga ko'ra, mamlakatimizda AKT mutaxassislariga bo'lgan talab tez sur'atlar bilan o'sib bormoqda va shuning uchun bu sohada kadrlar etishmasligi ham xususiy sektor, ham samarali davlat boshqaruvi uchun salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Malakali IT-mutaxassislarga bo'lgan talabning tez sur'atlar bilan o'sib borishi ularning etishmasligi bilan birga ushbu soha mutaxassislarining ish haqi darajasining oshishiga olib keladi. Davlat boshqaruvi organlarining malakali mutaxassislari bilan ta'minlash muammosi juda dolzarb. Shu munosabat bilan bugungi kunda mamlakatimizda “Bir million dasturchi” megaloyihasi amalga oshirilmoqda.
Prezident Shavkat Mirziyoyev o’tgan yilning 8-iyun kuni bo‘lib o‘tgan axborot texnologiyalari va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish sohasida amalga oshirilayotgan islohotlarga bag‘ishlangan taqdimotda ta’kidlaganidek, yangi avlodni tarbiyalash orqali sohada belgilangan maqsadlarga erishishni tezlashtirish mumkin. mutaxassislardan iborat.
Shu bois, yil oxirigacha 100 ming nafar va yana 150 ming nafar abituriyentni malaka oshirishga jalb etish zarur. ­ 2021-yilning birinchi yarmida. Maktablarda 5-sinfda o‘qitiladigan “Informatika” fanini takomillashtirish, uning o‘quv rejasiga “Bir million dasturchi” loyihasidagi fanlarni kiritish bo‘yicha ko‘rsatmalar berildi.
2020-yil 17-martda Prezidentning “Toshkent shahrida raqamli texnologiyalarni keng joriy etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi. “Raqamli Toshkent” kompleks dasturini amalga oshirishda mamlakatimizning 377 ta korxonasini birlashtirgan “IT-Park” rezidentlarini jalb etish mazkur qarorda belgilangan vazifalar qatoriga kiradi. Dastur shahar xizmatlarini boshqarishni raqamlashtirish, ijtimoiy soha ob’ektlari, ishlab chiqarish, yo‘l-transport va kommunal infratuzilma uchun yaxlit axborot muhitini yaratish, keyinchalik muvaffaqiyatli tajribani respublikaning boshqa hududlariga tarqatishga qaratilgan.
Prezidentning Oliy Majlisga Murojaatnomasida 2020-yilni “Ilm-ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili” deb e’lon qildi. Shu munosabat bilan “Digital Tashkent” dasturi mazkur tashabbusning mantiqiy davomi bo‘ldi. Qabul qilingan qaror juda uzoqni ko‘zlagan bo‘lib chiqdi: axir, pandemiya butun dunyoni qamrab olgan paytda iqtisodiyotni, xususan, ta’lim va sog‘liqni saqlashni raqamlashtirish strategiyasi to‘laqonli ishni davom ettirishning yagona yo‘li bo‘ldi.
Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi huzuridagi Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish boshqarmasi boshlig‘i Bahrom Ziyaevning so‘zlariga ko‘ra, 2020-2021 yillarga mo‘ljallangan “Raqamli Toshkent” dasturi ta’lim, sog‘liqni saqlash, kommunal soha, davlat boshqaruvi kabi asosiy yo‘nalishlarni qamrab olgan, turizm, savdo, qurilish va atrof-muhitni muhofaza qilish. Hozirgi sharoitda O‘zbekistonda masofaviy ta’lim, elektron bank va kommunal xizmatlar uchun buxgalteriya hisobi faol qo‘llanilmoqda. Fuqarolar uchun elektron davlat xizmatlari roʻyxati ham toʻldirilmoqda, vazirlik va idoralar har kuni videokonferensaloqa orqali oʻzaro hamkorlik qilmoqda.
2017-2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini “Ilm-ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili”da amalga oshirishga oid Davlat dasturida belgilangan vazifalarga muvofiq, Prezidentning 2022-yil 28 apreldagi “Raqamli iqtisodiyot va elektron hukumatni keng joriy etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi.

[1] https://mitc.uz/uz/news/1685

[2] D.Tapscott, “The digital Economy: promise and peril in the age of networked intelligence.” – New York: McGraw-Hill. – 1997.
[3] N.Lane Advancing the Digital Economy into the 21st Century (Assistant to the US President for Science and Technology), 1999;
[4] Negroponte N. (1995). Being Digital. London: Hodder&Stoughton
[5] S.Baller, S.Dutta, and B.Lanvin, “The global information technology report 2016”, Innovating in the Digital Economy. [Proc.World Economic Forum],Geneva, 2019, p. 307
[6] Mesenbourg, T. Measuring the Digital Economy / US Bureau of the Census. – 2001
[7] R. Bukht and R. Heeks, “Defining, conceptualizing and measuring the digital economy”, Development Informatics Working Paper No. 68 (Centre for Development Informatics, University of Manchester, Manchester, 2017)
[8] Р.К.Aсанов. Формирование концепции "цифровой экономики" в современной науке //Социальноэкономические науки и гуманитарные исследования журнал 2016 стр 143-148
[9] Panshin, B. Sifrovaya ekonomika: osobennosti i tendensii razvitiya / B. Panshin // Nauka i innovatsii. -2016 -T. 3.— № 157. -S. 17–20
[10] M.T.Hakimova Iqtisodiyotning real sektorida ishtirok etadigan turli tarmoqli korxonalarni raqamli transformatsiyalash //Science and Education.–2022. – Т. 3. – №.6 –С.1340-1349
[11] A.A.Ilyosov Raqamli iqtisodiyot sharoitida raqamli ishlab chiqarish va sanoat mahsulotlari eksportidagi ayrim muammolar axborot texnologiyalar iqtisodiyoti // Iqtisod va Moliya ilmiy jurnali 2020-y 175-181
[12] Гулямов С.С., Аюпов Р.Ҳ., Абдуллаев О.М., Балтабаева Г.Р. Рақамли иқтисодиётда блокчейн технологиялари// Тошкент – 2019
[13] N.M.Maxmudov, N.R.Avazov Raqamli iqtisodiyot―qulay investitsion muhitni shakllantirishning asosi //Материалы XVII Международной молодежной научно-практической конференции г. Екатеринбург, 2020 г. Том 3 Екатеринбург стр 10-14
[14] Abdurahmonov K. Raqamli iqtisodiyot: Janubiy Koreya tajribasi va undan Oʻzbekistonda foydalanish istiqbollari. http://www.biznes-daily.uz/uz/birjaexpert/58192-raqamli-iqtisodiyot-janubiy-korya-tajribasi-va-undan-uzbkistondafoydalanish-istiqbollari. 20.04.2019y
[15] Xodiev B. Y. Sifrovaya ekonomika v Uzbekistane. //Mirovaya ekonomika, 2017, №12
[16] R. Bukht and R. Heeks, “Defining, conceptualizing and measuring the digital economy”, Development Informatics Working Paper No. 68 (Centre for Development Informatics, University of Manchester, Manchester, 2017)
[17] Raqamli texnologiyalar vazirligi ma’lumotlari
[18] Raqamli texnologiyalar vazirligi ma’lumotlari
[19] Raqamli texnologiyalar vazirligi ma’lumotlari