Guatrlı kimselere çok fazla iyot verilmesi bazen tirotoksikoz nedeni olabilir
Endemik Guatr
Deney hayvanlarında, lahananın her türü, turp gibi gıdalar verilerek guatr oluşması sağlanabilir.
İyod eksikliği veya enzim defektlerinde tiroid yeteri kadar hormon yapamayınca TSH salgısı artar, bu da tiroid dokusunu uyararak büyümesine ve guatrda olan değişikliklere neden olur.
Sporadik Guatr
Endemik guatr bölgeleri dışında görülen ve nedeni bulunamayan guatrlara bu isim verilir.
Genellikle serum TSH seviyesi yüksekliğine bağlı olarak tiroid bezinde büyüme ve morfolojik değişiklikler oluşur.
Ailevi Guatr
Kalıtsal enzim defektlerine bağlı olarak, genellikle hipotiroidi ile birlikte olan guatr gelişir.
Ötiroid olması nadir değildir.
Enzim defekti resesif olarak geçer seyrek de olsa dominant geçtiği görülebilir.
Enzimdeki defekt sonucu iyot akümülasyonu, organifikasyonu, iyodotirozinin diiodotirozine değişimi safhalarında bozukluk veya serum iyodoproteinine bağlı bozukluklar bulunabilir.
Patoloji
Guatrda tiroid dokusu diffüz veya nodüler olarak büyümüş olabilir.
Başlangıçta tiroidde hiperplazi vardır.
Bu dönemde iyot verilirse doku eski, normal haline dönebilir.
Daha sonraki dönemlerde hastalık ilerlemeye devam edip geniş folliküller ve nodüller oluşmaya başlar.
Nodüller zamanla büyüyüp kistik dejenerasyon, kanamalar ve kalsifikasyon gösterebilirler.
İnsidans
Endemik guatr bölgelerinde erkeklerde da kadınlardakine yakın sayıda guatr olur.
Endemik bölgelerden uzaklaştıkça kadındaki guatr sayısı erkeğin 8 veya daha fazla katı olur.
Gıdalardaki iyot miktarına bağlı olarak guatr erken yaşta ortaya çıkabilir.
Gıdalardaki iyot miktarına bağlı olarak guatr erken yaşta ortaya çıkabilir.
Genellikle pubertede tiroid büyümeye başlar.
Gebelik esnasındaki tiroid büyümeleri doğumdan sonra gerileyebilir.
Guatrlı hastaların çoğunluğu asemptomatiktir.
Belirtiler
Hastaneye müracaat edenlerde genellikle bası belirtileri ve guatrın psikolojik etkisi vardır.
Belirtiler
Belirtilerden en sık görüleni boynun genişlemesi veya boyunda kitledir.
Trakeaya bası solunum güçlüğü nedeni olabilir.
Guatrda nadiren disfaji olur.
Nervus rekürrens basısı, Horner sendromu da guatrda hemen hemen hiç görülmez.
Trakeaya bası daha çok retrosternal guatrlarda görülür.
Trakeaya bası daha çok retrosternal guatrlarda görülür.
Juguler venlerin dolgun ve geniş olması retrosternal guatrı düşündürür.
Guatrlı hasta boyunda aniden bir ağrı ve şişlikte büyüme farkederse, bu, kist içine kanama anlamına gelir.
Bazen bu kanama solunumu güçleştirecek derecede olabilir.
.
Fizik bulguların başında boyunda yutkunmakla hareket eden bir kitlenin bulunması gelir.
Bu kitle düzgün veya nodüler olabilir.
Nodüller tek veya değişik büyüklükte, çok sayıda olabilirler.
Retrosternal veya retroklaviküler uzantısı olan guatrların alt kenarı hasta yutkunurken bile elle hissedilemez.
Tiroid dokusunun kıvamı fazla sert değildir.
Kistlerde flüktüasyon alınamaz
Doğuşta veya çocuklukta guatrla beraber hipotiroidi bulunması kalıtsal bir defekt düşündürür.
Böyle bir çocukta sağırlığın da bulunmasına Pendred sendromu denir.
Endemik kretenizmli çocukların üçte birinde tiroid büyüktür. Sağırlık ve dilsizlik bunlarda olmaz. Ama nörolojik bozukluklar, spastisite sık görülür.
Basit guatrlarda hipotiroidi hemen hemen hiç oluşmaz, buna karşın tirotoksikoz sıklıkla görülür.
Tanı
Klinik muayene ile guatr tanısı kolaylıkla konulur.
Boynun ve göğsün radyolojik muayeneleriyle guatrın göğse girip girmediği, trakeaya bası derecesi tesbit edilebilir.
Serum tiroid hormonu T3, T4 seviyeleri normaldir.
Guatr tanısında en önemli nokta iltihap ve tümörlerden ayırmaktır.
Palpasyonla tiroid bezi büyüklüğü ve nodüller ele gelir.
Ani büyüyen nodüllere dominant nodüle ve malignite şüpheli nodüllere İİAB yapılmalıdır.
Laboratuvar tetkikleri genelde normaldir.
Uzun süreli nodüler guatırı olanlarda uzun sürede (17 yıl) toksik nodüller gelişebilir.(Plummer hastalığı)
Tedavi
Diffüz guatr iyot eksikliğine bağlıysa iyot verilerek, enzim defektine bağlıysa tiroid hormonu verilerek tedavi edilir.
İyot da, tiroid hormonu da hipotiroidiyi tedavi ederek TSH stimülasyonunu durdururlar.
İlaçlara bağlı bir guatrda ilaçlar kesilerek, ilaca devam zorunluluğu varsa tiroid hormona bağlı tiroid büyümeleri doğumun ilk ayında küçülürler.
Endemik guatrlar (bilhassa diffüz olanlar) daha önce de bildirdiğimiz gibi iyot verilerek tedavi edilirlerse guatr kitlesi kısa zamanda küçülür.
Nodüler guatrda tiroid hormonu ile süpresyon tedavisi yapılınca %25-50 vakada guatr kitlesinde bir küçülme sağlanabilir. Ancak bunların çoğu tedavi sonrası yeniden büyür
Nodüler guatrda cerrahi girişim indikasyonları:
a) kanser şüphesi,
b) bası belirtileri,
c) kozmetik nedenlerdir.
Nodüllerin kanser olup olmadığı klinik muayene, ultrasonografı ve iğne biyopsisi ile teşhise çalışılır. Ameliyattan sonra tiroid hormonu verilerek yeni nodüllerin oluşması önlenebilir
