o
1
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
GULISTON DAVLAT UNIVERSITETI
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI KAFEDRASI
U.Jurayev, S.Islikov, Sh.Mavlonov
Guliston – 2019
o
2
1-amaliy mashg‘ulot.Dasturlar va apparat ta’minoti orasidagi bog‘liqlik,
interfeys tushunchasi, uning turlari.
Kompyuter ikkita ajralmas qismdan tashkil topgan bo‘ladi: apparat ta'minoti
(
hardaware
) va dasturiy ta'minot (
software
). Ular o‘zaro bog‘langan holda yagona
uyg‘unlikda ishlaydi va muayyan vazifalarni bajaradi.
Kompyuterning imkoniyatlarini kengaytiradigan va turli vazifalar bajarishini
ta'minlaydigan vosita bu albatta dasturiy ta'minotdir. Dasturiy ta'minot odatda
kompyuterning qattiq diskida saqlanadi va kompyuter yoqilishi bilan maxsus dastur
-
operasion sistema
ishga tushadi.
Dasturiy ta'minot ikkita asosiy guruhga bo‘linadi:
1.
Sistema dasturiy ta'minoti
2.
Amaliy dasturiy ta'minot
Sistema dasturiy ta'minotga odatda operasion sistema
va
qobiqlar, qo‘shimcha dasturiy ta'minotga ega yordamchi vazifalarni bajaradigan
har xil dastur va dasturiy majmualar kiradi (masalan, matn muharriri, elektron
jadval, grafik dasturlar va hokazo). Bundan tashqari, dasturiy ta'minot tarqatilishi
va targ‘ib qilinishi bo‘yicha quyidagi 3 ta turga ajratiladi:
-
Software
- qiymati 100% to‘langanidan keyin o‘rnatilib, foydalaniladigan
dasturiy ta'minot.
-
Shareware
- aprobasiya, ya'ni sinovdan o‘tkazish muddatiga ega bo‘lgan
(odatda 7 kundan 40 kungacha, yoki bir necha bor kirib ishlashga) yoki imkoniyatlari
cheklangan dasturiy ta'minot. Undan foydalanib, zarurligi aniqlanganidan keyin xarid
qilish mumkin.
-
Freeware
- mutlaqo bepul dasturiy ta'minot.
Aksariyat hollarda reklama
sifatida yoki dasturchilarning ilk ishlanmalari tarqatiladi.
Kompyuterga dasturiy ta'minotni o‘rnatish jarayoni installyasiya deyiladi, uni
o‘chirish esa deinstallyasiya deb ataladi. Biror bir dasturiy ta'minotni o‘rnatishdan
oldin sistema talablarini, ya'ni kompyuterga qo‘yiladigan talablarni ko‘rib chiqib,
mosligini aniqlash lozim. Agarda kompyuterning
konfigurasiyasi dasturning
sistemaga bo‘lgan talablariga javob bermasa, u holda
mazkur dastur ishlamaydi
yoki noto‘g‘ri ishlaydi.
Dasturiy ta'minotni o‘rnatishga mo‘ljallangan nusxasi odatda zich holatdagi
majmua shakliga ega bo‘lib distributiv deb nomlanadi.
Distributiv aksariyat
hollarda kompakt-diskda joylashgan bo‘ladi, lekin zarurat tug‘ilsa, uning nusxasini
qattiq disk yoki boshqa ma'lumot saqlash vositasiga ko‘chirish mumkin.
Har bitta distributiv lisenzion shartnoma (yoki kelishuv)ga ega bo‘lib,
o‘rnatish uchun zarur bo‘ladigan maxsus kalit yoki maxfiy parolga ega bo‘ladi (cd-
key). Mazkur parol yoki kalit kiritilmaguncha dasturiy ta'minotni o‘rnatib
bo‘lmaydi. hokazo.
