Guliston davlat universiteti b. A. Xasanov, A. A. Xashimov, A. B. Muxametov, A. A. Abduvohidov buxgalteriya hisobi


Natural ko’rsatkichlar asosida jami xarajatlarni



Yüklə 2,01 Mb.
səhifə208/524
tarix30.09.2023
ölçüsü2,01 Mb.
#150972
1   ...   204   205   206   207   208   209   210   211   ...   524
Guliston davlat

Natural ko’rsatkichlar asosida jami xarajatlarni taqsimlash usullari. Bu usullar guruhida umumiy xarajatlarni turli mahsulotlar ishlab chiqarish hajmiga mutanosib ravishda taqsimlash eng oson yo’li hisoblanadi.
Bu usul bilan umumiy xarajatlar (60 000 000 so’m.) ishlab chiqarilgan mahsulotlarning umumiy soniga (1000 kg) va har bir mahsulot turi uchun tannarx birligining (60 000 so’m) uning soniga ko’paytiriladi (8.2-jadval).
8.2-jadval
Ishlab chiqarish hajmiga mutanosib ravishda xarajatlarning taqsimlanishi

Mahsulot turi

Miqdor, kg

Umumiy xarajatlar, so’m

Birlik mahsulot tannarxi, so’m

A

500

30 000 000

60 000

B

300

18 000 000

60 000

C

200

12 000 000

60 000

Jami

1 000

60 000 000

60 000

Bu usulni qo’llash ishlab chiqarilgan barcha mahsulotlar bir xil tannarx va sotish bahosiga ega degan taxminga asoslanadi. Agar alohida mahsulotlarning sotish bahosi har xil bo’lsa, u turli rentabellikka, ba’zan esa birgalikda ishlab chiqarilgan mahsulotlarning alohida turlarini zararliligiga olib kelishi mumkin.


Bundan tashqari, umumiy xarajatlarni taqsimlashning bu usulini faqat bir xil birliklarda o’lchanadigan mahsulot ishlab chiqarishda qo’llash mumkin. Qattiq moddalar, suyuqliklar, gazlar va boshqalar bo’lgan mahsulotlar uchun, ularning miqdorini o’lchash uchun umumiy asos topish qiyin. Bu xususiyatlar umumiy xarajatlarni taqsimlashning ushbu usulidan foydalanish imkoniyatini cheklaydi.
Umumiy xarajatlarni taqsimlash koeffitsienti usuli kompleks ishlab chiqarishlarda, xom ashyodan bir necha turdagi asosiy mahsulotlar ishlab chiqarilganda qo’llaniladi.
Umumiy xarajatlarni mahsulot turlari o’rtasida tarqatish uchun quyidagilar amalga oshiriladi:
- mahsulotning har bir turiga keltirilgan birlikda hisoblash uchun koeffitsient beriladi;
- har bir turdagi mahsulot miqdori belgilangan qayta hisoblash koeffitsientiga ko’paytiriladi;
- keltirilgan birliklarning umumiy soni aniqlanadi (har bir mahsulot turi uchun ularning soni jamlanadi);
- umumiy xarajatlar keltirilgan birliklarning umumiy soniga bo’linadi va keltirilgan bir birlikning tannarxi hisoblanadi;
- keltirilgan birlik tannarxi har bir mahsulot turi uchun keltirilgan birliklar soniga ko’paytiriladi (8.3-jadval).
8.3-jadval
Umumiy xarajatlarni koeffitsient usulida taqsimlash

Mol go’shti

Miqdor naturada, tonna

Qayta hisoblash koeffitsienti

Keltirilgan birliklar miqdori

Umumiy xarajatlar, ming so’m

Birlik mahsulot tannarxi, m.so’m

1

2

3

4

5

6

I kategoriya

610

1,0

610

30 500 000

50 000

II kategoriya

300

0,6

180

9 000 000

30 000

Oriq

20

0,5

10

500 000

25 000

Jami

930

X

800

40 000 000

X

Ushbu jadvalda, umumiy qiymati (40 000 000 so’m) keltirilgan birliklarning umumiy soniga bo’linadi (800); keltirilgan birlikning tannarxi (50 000 so’m.) har bir mahsulot turi uchun keltirilgan birliklar soniga ko’paytiriladi (610, 180, 10).


Mahsulotlar alohida turlari uchun qayta hisoblash koeffitsienti olinadigan mahsulotlarning ishlab chiqarish xususiyatlarini, xom ashyo birligidan alohida mahsulot turlari chiqish me’yorlari, umumiy iste’mol xususiyatlari, qayta ishlash xarajatlari nisbati, sotish narxlari, tabiiy-kimyoviy xususiyatlari va boshqa belgilarni hisobga olgan holda o’rnatiladi.

Yüklə 2,01 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   204   205   206   207   208   209   210   211   ...   524




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin