Gülşən Orucova, Nərminə Qaragözova, Rafiq İsmayılov, Zahid Xəlilov

Çap üçün deyil

---

oxu, yəni mütaliə vərdişinin formalaşdırılmasıdır. Buna uşaqların yaş dövrünə uyğun
kiçik bədii və elmi-kütləvi mətnləri oxutmaq və birgə müzakirə etmək yolu ilə nail
olmaq mümkündür. Oxumaq həvəsi son nəticədə uşaqların a) dünyagörüşünü
genişləndirir, b) nitq qabiliyyətini inkişaf etdirir, c) mənəviyyatını formalaşdırır.
Müşahidələr göstərir ki, çox mütaliə edən uşaqların intellekti daha sürətlə inkişaf edir
və onlar təhsilin bütün sahələrində uğurlar qazana bilirlər. İbtidai təhsildə, o cümlədən
2-ci sinifdə mütaliə vərdişinin formalaşdırılması aşağıdakı bilik və bacarıqların
inkişafına xidmət edir:
söz ehtiyatının zənginləşdirilməsi;
nitq mədəniyyətinin formalaşdırılması və inkişafı (orfoqrafik normalarla
tanışlıq, sözlərin məna çalarlarını anlamaq və yerli-yerində işlətmək və s.);
əldə edilən bilik və məlumatların sistemləşdirilməsi və analitik təfəkkürün
inkişafı (hekayə xəritəsinin tərtibi);
tənqidi təfəkkürün inkişafı, şəxsi və sosial dəyərləri qiymətləndirmə (hadisə
və qəhrəmanlara münasibətin bildirilməsi);
yaradıcı təfəkkürün inkişafı (“Mən qəhrəmanın yerinə olsa idim, nə edərdim?”
“Mən hekayəni necə bitirərdim?”);
məlumat mənbələrindən istifadə;
müqayisəli təhlil.
Göründüyü kimi, mütaliə vərdişindən danışarkən “Oxu” məzmun xətti, sadəcə, oxu
texnikasının nümayişi ilə məhdudlaşmamalıdır. Şagirdləri oxuduqları mətnlərlə bağlı
araşdırmalar aparmağa, mövzu üzrə daha çox məlumat toplamağa, bildiklərini başqaları
ilə bölüşməyə, ətrafdakıların bu haqda fikirlərini öyrənməyə sövq etmək lazımdır. Mütaliə
edən sinif üçün daim diskussiya mühiti yaratmaq, ona düşün dük   lərini müzakirəyə
çıxarmaq imkanı ver mək lazımdır. 
2-ci sinif  Azərbaycan dili dərslik  komplektinə daxil olan  "Müəllim üçün metodik
vəsait”də “Dərslərin saatlar üzrə bölgüsü” cədvəlində sinifdənxaric oxu dərsləri üçün
ayrıca saat ayrılmamışdır. Lakin bu o demək deyil ki, şagirdlər əlavə bədii kitablar-
dan klassiklərin,  yazıçı və şairlərimizin yazdığı əsərləri, şifahi xalq ədəbiyyatı
nümunələrini  oxumamalıdırlar. Yaxşı olar ki, müəllim hər həftəsonu şagirdlərə hər
hansı bir əsəri oxumağı tapşırsın. Növbəti həftə həmin əsərin müzakirəsi keçirilir.
Əsərin məzmununa uyğun ideyası müəyyənləşdirilir, nəticə çıxarılır, hekayə xəritəsi
tərtib olunur, məzmunla bağlı şagirdlər bir-birinə suallar verir və s.  
Əsərlərin oxunması və sinif şəraitində müzakirəsi şagirdlərin intellektinin for ma -
laşmasına, dünyagörüşünün genişlənməsinə gətirib çıxarır. Bununla yanaşı, söz eh -
tiyatının zənginləşməsində, nitq mədəniyyətinin inkişafında mühüm rol oynayır. Şəxsi
bacarıqları üzə çıxarır, məntiqi təfəkkürü inkişaf etdirir. Bütün bunlar isə kurikulum
konsepsiyasına uyğundur və onun tələbidir.
n
n
n
n
n
n
n
13
Çap üçün deyil

---

Müəllim şagirdlərə aşağıdakı əsərləri oxumağı tövsiyə edə bilər:
1. “Əlibaba və qırx quldur” 
2. Mikayıl Müşfiq: “Şəngül, Şüngül, Məngül”
3. “Qırmızıpapaq”
4. “Tıq-tıq xanım”
5. “Düyməcik”
6. Cəlil Məmmədquluzadə: “Saqqallı uşaq”
7. Lev Tolstoy: “Çəyirdək”
Yazı
İbtidai sinif şagirdlərində yazı ba ca -
rıqlarının inkişafını iki mərhələyə böl mək
olar: