GÜNEŞ enerjiSİ II. BÖLÜm prof. Dr. Olcay kincay
Yüklə 1,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
GÜNEŞ AÇILARI Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları GİRİŞ Güneş ışınları ile dünya üzerindeki yüzeyler arasında belirli açılar vardır. Bu açılar hakkında bilgi edinilerek güneş enerjisinden en verimli şekilde yararlanılabilir. Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları TANIMLAMALAR Yükseklik açısı ( α ): güneş ışınımı ile yatay yüzey arasındaki açıdır. Güneş azimut açısı ( β ): güneş ışınlarının kuzeye göre, saat dönüş yönünde sapmasını gösteren açıdır. Örneğin saat 12.00 de 180º dir. Yüzey azimut açısı (ﻻ): yüzeyin dikeyinin, yerel boylama göre, sapmasını gösteren açıdır. -180º ile 180º arasında değişebilir. Güneye bakan yüzey için sıfır olur. Doğuya yönelen yüzeyde artı, batıya yönelen yüzeyde ise eksi değer alır. Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları TANIMLAMALAR… Deklinasyon açısı (δ): dünya-güneş doğrultusunun yerin ekvator düzlemi yaptığı açıdır. Kuzey yarım küre için artı değerlidir. Deklinasyon açısı – 23,45º (21 Aralık kış gündönümünde) ile + 23,45º (21 Haziran yaz gündönümünde) arasında değişir. İlkbahar ekinoksunda (21 Mart) ve sonbahar ekinoksunda (21 Eylül) deklinasyon açısı sıfır olur. 1 Ocaktan itibaren gün sayısı n olmak üzere; δ = 23,45 sin [360 . ((284 + n) / 365)] ampirik Cooper formülü ile bulunabilir.
Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları TANIMLAMALAR… Geliş açısı ( θ ): eğik yüzeyin dikeyi ile ışın arasındaki açıdır. Hava kütlesi (m): ışın radyasyonun geçtiği atmosfer kütlesinin, güneş tam tepede iken ışın radyasyonun içinden geçeceği atmosfer kütlesine oranıdır. Zenit açısı ( θ z ) : yatay yüzeyin normali ile güneş ışınları arasında oluşan açıdır. m = 1 / cos θ z
Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları Zenit Açısı Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları TANIMLAMALAR… Enlem açısı (Φ): ekvator düzlemi ile yerden dünyanın merkezine olan radyal çizgi arasındaki açıdır. Enlem kuzey yarım küre için artı değerli olup - 90º ile 90º arasında değişir. Saat açısı (w): zamanın açısal ölçüsüdür ve bir saat 15º boylama eşittir. Öğleden evvel açı artı ve öğleden sonra eksi değer alır. Örneğin saat 10.00 için açı + 30º ve saat 15.00 için - 45º olur. Eğim açısı (S): Yatay yüzey ile eğik yüzey arasında kalan açıdır. Ekvatora yönelen yüzey için artı değer alır.
Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları Açıların İlişkisi Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları Deklinasyon Açısı Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları Gün uzunluğu ve güneşin batış saati Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları GENEL AÇI İFADESİ Geliş açısı ( θ ) için geliştirilen genel ifade; cosθ = sinδ sinΦ cosS - - sinδ cosΦ sinS cosﻻ + + cosδ cosΦ cosS cosw + + cosδ sinΦ sinS cosﻻ cosw + + cosδ sinS sinﻻ sinw Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları BAZI AÇI İFADELERİ Yatay yüzey cosθ
Z = sinΦ sinδ + cosδ cosΦ cosw Güneye bakan eğik yüzey cosθ
T = sinδ sinΦ cosS - - sinδ cosΦ sinS + + cosδ cosΦ cosS cosw + + cosδ sinΦ sinS cosw
cosθ = - sinδ cosΦ + cosδ sinΦ cosw DÜZ TOPLAYICI EĞİM AÇISI Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları AYLARA GÖRE GÜNEŞ IŞINIMI Türkiye’nin en kuzey enlemi olan 42º ile en güney enlemi olan 36º araştırmanın sınırlarını oluşturmaktadır. Aylara göre güneş ışınımlarında güneşli gün için max. ışınım değerleri alınmıştır.
Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları Örneğin 36º enlemde aralık ayında toplam günlük ışınım max. 6.200 kcal/m2 (25.916 kW/m2) olmakta ve S = 60º değeri bulunmaktadır. Aralık ayında ve 42º enlemde max. toplam günlük ışınım S = 66º ile alınmakta ve değeri 5.300 kcal/m2 (22.154 kW/m2) olmaktadır.
Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları KIŞ ve YAZ KAVRAMI Mevcut enerji sıkıntısını gidermek amacı ile güneş enerjisinin kış aylarında ısıtma giderlerine olumlu bir katkıda bulunmasını sağlamak temel hedeftir. Bu nedenle düz toplayıcıların optimum eğim açılarının saptanması gerekir. Sabit eğim açısı ile ışınımın aylar göre dağılımı aşağıda verilmiştir. Bu dağılımda;
= iç sıcaklık (20ºC) T Ç = ortalama dış sıcaklık tır.
Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları OPTİMUM EĞİM AÇISI EĞRİLERİ Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları OPTİMUM EĞİM AÇISI (S) Yıllık optimum verim için; S = enlem x 0,9 7 aylık kış mevsimi için; S = enlem + 15º Kış mevsiminde en soğuk üç ay için; S = enlem + 25º Yaz mevsimi için; S = enlem - 25º (Enleme ilave edilen sayısal değerlerin nedeni Zenit açısıdır. Bu açı kışın büyümekte yazın ise küçülmektedir.) İdeal konumdan 15º sapma halinde enerji kayıp oranı %6’dır. Mimari ve diğer etkenler nedeni ile ideal açı uygulanamazsa enerji kayıpları büyük olmayacaktır .
TÜRKİYE’DE IŞINIM DEĞERLERİ Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları GİRİŞ Türkiye’de genel ışınımın ortalama değerleri Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nden alınan bilgiye dayanılarak hesaplanmış ve aylara göre haritalar oluşturulmuştur. Ayrıca bu yıl Elektrik İşleri Etüt Dairesi tarafından ‘ Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası ’ sunulmuştur. Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları EİE GÜNEŞ ENERJİSİ POTANSİYEL ATLASI (GEPA) Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları TÜRKİYE’DE IŞINIM DEĞERLERİ En az ışınım alan bölge Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi dir. Bu bölgenin hem enlem değeri büyük hem de
rutubetli iklimi vardır. Atmosferdeki fazla su buharı, ışınımın perdelenmesi ne neden olmaktadır. Marmara
ve Kuzey Ege Bölgesi , Karadenize göre biraz daha iyi durumdadır. Güney Ege, Batı Akdeniz ve Orta Anadolu Bölgeleri orta
derecede ışınım almaktadır. Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları TÜRKİYE’DE IŞINIM DEĞERLERİ… Doğu Akdeniz ve Doğu Anadolu Bölgeleri ışınım değerleri iyi olan bölgelerimizdir. Güney Doğu Bölgesi nin sağ en alt ucu ise ışınım değerleri en iyi olan bölgemizdir. Sert ve soğuk iklime sahip bu yer kışın en fazla ışınım alan yerdir. Rakım yüksek tir. Havadaki su buharı
, yağmur ve kar şeklinde yoğuşmakta ve atmosfer daha berrak olup ışınım perdelenmesi en az seviyededir. Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları Güneş Modeli Türkiye Güneş Modeli, Coğrafi Bilgi Sistemi’nde kullanılan “ ESRI Solar Radiation Model “ ve aşağıdaki temel parametreler kullanılarak hazırlanmıştır: Eğim-Bakı-Gölgelenme Hesaplamaları için, Türkiye 1/100.000’lik topoğrafik haritadan üretilmiş yatayda 500 m x 500 m grid boyutlarına sahip
Sayısal Yükseklik Modeli (DEM) Türkiye 36-42º enlem değerlerine ait alanlar Gökyüzü Açıklılık İndeksi (Sky Size Index) 32 yönde Zenit ve Azimut Açıları Açık ve Kapalı Gökyüzü Hesaplama Metodları Modelde kullanılacak parametrelerin hesaplanması ve model kalibrasyonun yapılması için EİE ve DMİ istasyonlarında 1985 - 2006 yıllarına ait ölçüm yapılan 22 yıllık saatlik güneş ölçüm değerleri Gökyüzü Işık İletim Katsayısı (Transmittivity) ve Gökyüzü Açıklılığı (Diffuse Proportion) Yezyüzü Güneş Işını Yansıtma Değerleri (Surface Albedo) Modelin kullanılaması sonucunda, 12 aya ait günlük değerlerden elde edilen aylık ortalamaları içeren aşağıdaki bilgiler 500m x 500 m grid haritası olarak elde edilmiştir.
Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ Sera Etkisi Sera Etkisi Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları Gün uzunluğu Güneşi doğuşundan batışına kadar geçen süredir (h/gün) Güneşlenme süresi Direkt güneş ışınının gün boyunca geldiği süredir
(h/gün ) Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları TÜRKİYE Global Radyasyon Değerleri (kWh/m2-gün) Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları TÜRKİYE Güneşlenme Süreleri (Saat) Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları İSTANBUL’DA IŞINIM RASATLARI (Temmuz ayında bir güne ait ışınım kayıt şeridi) Prof. Dr. Olcay KINCAY / Güneş Enerjisi Ders Notları Günlük Sıcaklık Ölçümleri Günlük sıcaklık ölçümleri saat 7,14 ve 21’de yapılır. 4 )
2 . . . 21 14 7 T T T S O G Günlük ortalama sıcaklık 30 .... . . . 30 2 1 T T T S O A
Maksimum Termometre Minimum Termometre Yüklə 1,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|