Zamonaviy zavodlarda traktorlar, avtomobillar, stanoklar va boshqa mashinalar birlik yoki oʻnlab emas, balki yuzlab va hatto minglab ishlab chiqariladi. Bunday ishlab chiqarish hajmlari bilan, har bir ishlab chiqarilgan qism yoki yig'ish montaj paytida qo'shimcha chilangar sozlamalarisiz o'z joyiga to'liq mos kelishi juda muhimdir. Axir, bunday operatsiyalar juda mashaqqatli, qimmat va ko'p vaqt talab etadi, bu ommaviy ishlab chiqarishda qabul qilinishi mumkin emas. Yig'maga kiradigan qismlar almashtirishga imkon berishi bir xil darajada muhimdir.ular bilan boshqa umumiy maqsadlarga, butun tayyor blokning ishlashiga hech qanday zarar etkazmasdan. Qismlar, agregatlar va mexanizmlarning bunday almashinishi unifikatsiya deb ataladi. Bu mashinasozlikda juda muhim nuqta bo'lib, u nafaqat qismlarni loyihalash va ishlab chiqarish xarajatlarini, balki ishlab chiqarish vaqtini ham tejash imkonini beradi, bundan tashqari, uning ishlashi natijasida mahsulotni ta'mirlashni osonlashtiradi. O'zaro almashinish - komponentlar va mexanizmlarning mahsulotdagi o'rnini oldindan tanlamasdan egallash va o'zlarining asosiy funktsiyalarini spetsifikatsiyalarga muvofiq bajarish xususiyatidir.
Ulashuvchi qismlar
Bir-biriga mahkamlangan yoki harakatlanuvchi tarzda bog'langan ikkita qism juftlash deyiladi. Va bu artikulyatsiya amalga oshiriladigan qiymat odatda juftlash o'lchami deb ataladi. Masalan, kasnakdagi teshikning diametri va mos keladigan mil diametri. Ulanish sodir bo'lmaydigan qiymat odatda erkin o'lcham deb ataladi. Masalan, kasnaqning tashqi diametri. O'zaro almashinishni ta'minlash uchun qismlarning birlashtiruvchi o'lchamlari doimo aniq bo'lishi kerak. Biroq, bunday qayta ishlash juda murakkab va ko'pincha amaliy emas. Shuning uchun texnologiyada taxminiy aniqlik bilan ishlaganda almashtiriladigan qismlarni olish usuli qo'llaniladi. Buning sababi shundaki, turli xil ish sharoitlari uchun tugunlar va qismlar ularning o'lchamlarining ruxsat etilgan og'ishlarini o'rnatadi, bunda ushbu qismlarning jihozda benuqson ishlashi mumkin. Turli xil ish sharoitlari uchun hisoblangan bunday ofsetlar ma'lum bir joyda qurilganma'lum bir sxema, uning nomi "bardoshlik va qo'nishning yagona tizimi".
Masshtabli chizg‘ich yordamida yog‘och materiallarining tayyor detal va buyumlari o‘lchamlari o‘lchanadi va rejalash ishlari bajariladi (18-rasm, a). Taxlanma metr – 1 mm gacha aniqlikda bo‘linmalarga ajratilgan 10 cm dan qilib bo‘lingan metall, tekstolit yoki yog‘och chizg‘ichlar to‘plamidan iborat (18-rasm, b).
О‘rama metr (ruletka) – metr, santimetr, millimetrlarda ifodalangan bo‘linmalari bo‘lgan va diametri 60–140 mm li g‘ilof ichiga olingan maxsus g‘altakka o‘raladigan, cho‘zilmaydigan matodan yoki po‘lat lentadan iboratYog‘och materiallardan buyum tayyorlash bilan bog‘liq bo‘lgan ishlar xilmaxil bo‘lib, ularni amalga oshirishda о‘lchash va rejalash asboblaridan tashqari arra, randa, egov, bolg‘a, iskana, yog‘och tо‘qmoq, ombur, jilvir qog‘oz kabi asboblardan foydalaniladi.
Duradgorlik o‘quv ustaxonalarida ishlatiladigan arralar shakliga qarab turlarga bo‘linadi
Duradgorlik randalari vazifasiga ko‘ra sirtlarni tozalash, silliqlash, tekislash maqsadida ishlatiladi. Randalar sherxebel, taxta randa kabi turlarga bo‘linadi (22-rasm).
Mehnat unumdorligini oshirish va mehnatni osonlashtirish uchun elektr randalardan foydalaniladi (23-rasm).
Ularning yordami bilan ish qismlari mukammal silliqlanadi va dekorativ bezash uchun to‘liq tayyor bo‘ladi. Yog‘ochdagi ortiqcha qatlamni olib tashlash jarayoni egovlash deyiladi. Egovlar bir qirrali, yarim doirali, uch qirrali, kvadrat, yumaloq va maxsus egovlarga bo‘linadi.
АDABIYOTLAR RO’YHATI
2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantrishning beshta ustuvor yunalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasi. O’zbekiston Respublikasi PrezidEНtinig 2017 yil 7-fevraldagi PF-4947 sonli Farmoni.
F.B.Omonov “Paxtani dasttlabki ishlash spravochnik” “Voris nashriyot”