Гящряман Рясул оьлу Рзайев



Yüklə 1,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə9/28
tarix21.11.2019
ölçüsü1,61 Mb.
#29650
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   28
217 ucot

Илкин  сянядляр,  учот  реэистрляри,  мцщасибат  щесабатлары 
мцтляг мцяййян едилмиш гайдада вя мцддятя мцвафиг олараг 
сахланмалыдыр. Сянядлярля ишляйян дюврдя онларын горунуб сах-
ланмасынын тямин едилмясиня мцяссися баш мцщасиби мясулиййят 
дашыйыр. 
 
5.2. Сянядляр вя онларын тяснифаты 
 
Мцщасибат уучоту йазылшлары цзря тяртиб олунмуш сянядляр 
мцяссисянин  тясяррцфат-малиййя  фяалиййятиня  даир  информасийа-
нын  ясасыны  тяшкил  едир.  Мцщасибат  учотунда  анжаг  о  сянядляр 
гябул  олунуб  учотда  якс  олунур  ки,  онларда  бцтцн  тяляб  олу-
нан  реквизитляр  там  мязмунда  долудурулур  вя  мювжуд  олан 
ганунверижилик тялябляриня жаваб верир. Бу кими илкин мцщасибат 
учоту сянядляри щцгуги ящямиййятя маликдир.  
Сянядлярин кейфиййятли тяртибатына, онларын мцщасибат учо-
тунда якс етдирилмяси цчцн мцяййян олунмуш вахтларда тягдим 
едилмясиня,  сянядлярдяки  мялуматларын  доьрулуьу  вя  дцзэцн-

  93
 
лцйцня  мясулиййят  щямин  сянядляри  щазырламыш  вя  имза  етмиш 
шяхсляр жавабдещдирляр. 
Тяжрцбядя чохлу форма вя мязмунда тяртиб олунмуш ся-
нядляр груплашдырылыр вя жямляшдирилмиш учот сянядляри тяртиб олу-
нур.  Охшарлыьы  ейни  олан  сянядлярин  тяснифаты  тяртиб  олунур. 
Тяснифатына  эюря  мцщасибат  учоту  сянядляри  тяйинаты,  тяртиб 
олунма гайдалары, тясяррцфат ямялиййатларынын мязмуну, ямя-
лиййатын  якс  олунмасы  гайдасы,  сянядин  тяртиб  олунма  йери  вя 
сянядин долдурулмасы гайдасы цзря мцяййянляшдирилир. Мцщаси-
бат учоту сянядляринин тяснифаты ашаьыдакы схемдя якс олунмуш-
дур (схем 2). 
             
  
      
  
   
 
       
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Тяйинатына 
 эюря 
Сярянжамверижи 
Тяртиб олунма-
сына эюря 
Ижраедижи 
Мцщасибатлыг сяняди 
Бирляшдирилмиш 
Мцщаси-
бат 
сянядляри 
 
Илкин 
Жямляшдирилмиш 
Тясяррцфат ямя-
лиййатларынын 
мязмунуна 
эюря 
Материал 
Пул 
Щесаблашма 
Ямялиййатын якс 
олунмасы 
гайдасына 
Бирдяфялик 
Жямляшмиш 
Сянядин тяртиб 
олунма йери 
Сянядин долду-
рулмасы гайдасы 
Дахили 
Кянар 
Ялля 
Щесаблама техни-
касынын тятбиги иля 
Схем 2. Мцщасибат учоту сянядляринин тяснифаты 

  94
 
Сярянжамверижи  сянядлярдя  –  мцяссися  рящбяри  мцяййян 
тясяррцфат малиййя ямялиййатынын ижра олунмасы цчцн ямр вя йа 
сярянжам верир. Сярянжамверижи сянядляр ясасында конкрет ямя-
лиййаты  йериня  йетиряжяк  шяхсляря  ямялиййатын  ижрасы  цчцн  ясас 
верилир. Бу кими сянядляр бир гайда олараг мцяссися рящбяри иля 
йанашы  баш  мцщасиб  имзалайыр.  Сярянжамверижи  сянядляря  банк 
чекляри, вякалятнамяляр, тядиййя тапшырыглары, ямрляр вя саиря аид 
едиля биляр. 
Ижраедижи (тясдигляндирижи) сянядляр тясяррцфат-малиййя ямя-
лиййатынын  ижра  олунмасы  фактыны  тясдиг  едир.  Бу  кими  сянядляр 
ямялиййатын  ижра  олундуьу  вахтда  тяртиб  олундуьуну  тясдиг 
едир.  Ижраедижи  сянядляря  инвентарлашма  апарылмасына  даир  акт, 
гябул-тящвил акты, анбардан мящсул бурахылмасына даир гаимя, 
мадди-мясул шяхслярин щесабаты, касса мядахил вя мяхариж ор-
дерляри  вя  с.  Ижраедижи  сянядляр  ясасян  онлары  ижра  едянляр  тяря-
финдян  имзаланыр.  Мясялян  мцяссися  анбарындан  щазыр  мящсул 
бурахыларкян  тяртиб  олунан  гаимя  анбар  мцдири  вя  мящсул 
гябул едян шяхс тяряфиндян имзаланыр. Мцщасибатлыьа дахил олан 
сянядляр ясаслы шякилдя йохланылыр вя сонра учотда якс олунур. 
Бир сыра щалларда сярянжамверижи вя ижраедижи сянядляр бир 
сяняддя тяртиб олунур. Мисал цчцн касса мяхариж ордеринин би-
ринжи  щиссясиндя  мцяййян  пул  мябляьинин  шяхся  верилмяси  якс 
олунурса, икинжи щиссясиндя пулу алан шяхс онун алынмасына даир 
имза едир. 
Мцщасибатлыг  тяряфиндян  щазырланажаг  сянядляр  мцщасибат 
ишчиляри тяряфиндян тяртиб едилир. Бу сянядляря цмумистещсалат вя 
цмумтясяррцфат 
хяржляринин 
бюлцшдцрцлмяси 
жядвялляри, 
амортизасийа  щесабланмасы  вя  бюлцшдцрцлмяси  жядвяли,  мящсул 
истещсалы  цзря  мящсулларын  майа  дяйяри  цзря  калкулйасийа 
жядвялляри,  мцщасибатлыг  тяряфиндян  щазырланан  мцхтялиф 
щесабламалар, арайышлар вя с. аиддир. 
Комбинасийа едилмиш (бирляшдирилмиш) сянядляр ейни заман-
да сярянжамверижи, ижраедижи вя мцщасибатлыг тяряфиндян щазырла-
нан сянядлярин ижра етдикляри вязифяляри ижра едир. Мясялян, касса 
мядахил ордери бир тяряфдян кассадан пул вясаитинин бурахылма-

  95
 
сына даир сярянжамы йериня йетирир вя диэяр тяряфдян пулун юдян-
мяси  сянядляшдириляряк  пул  алан  вя  кассирин  имзалары  иля  тясдиг 
олунур; материалларын сехя бурахылмасына даир тялябнамядя ан-
бардан  материал  бурахылмасы  ямялиййаты,  диэяр  тяряфдян  щямин 
материалын фактики бурахылмасы сянядляшдирилир.  
Сянядлярин тяртиб олунмасына эюря онлар илкин вя жямляшдири-
жи формада ижра олунур. Илкин тяртиб олунмуш сяняд щр бир ямялий-
йат  ижра  олдуьу  вахт  тяртиб  олунур.  Мисал  цчцн,  касса  мядахил 
ордери,  касса  мяхариж  ордери,  материал  бурахылмасына  даир 
тялябнамя,  юдяниш  тялябнамяси  ясас  вясаитин  силинмясиня  даир 
акт вя саиря. 
Жямлянмиш  сяняд  яввялляр  тяртиб  олунмуш  илкин  сянядляр 
ясасында тяртиб олунур. Бунун тятбиг олунмасы сянядляр цзярин-
дя нязарятин йцксялмясини асанлашдырыр. Мисал цчцн аванс щеса-
баты (габагдан алынма) касса щесабаты, банк чыхарышлары, груп-
лашдырма  жядвялляри.  Аванс  щесабатында  тящтялщесаб  шяхсин  ал-
дыьы пул вясаити хяржлянмясиня даир эениш эюстярижиляр якс олунур. 
Бу щесабатда яввялжядян алынан пул мябляьи, онун хяржлянмяси 
эюстярижиляри, галыг пул мябляьи, онун кассайа юдянмяси ямялий-
йаты  вя  саиря  ятрафлы  эюстярилир.  Аванс  щесабатына  ялавялярдя 
хяржлянмиш пул вясаитинин истифадясиня даир сянядляр эюстярилир. 
Тясяррцфат ямялиййатынын мязмунуна эюря сянядляр мате-
риал, пул вя щесаблашма сянядляриня айрылыр. 
Материал сянядляриндя ямяк алятляринин галыьы, щярякяти якс 
олунур.  Буна  ясас  вясаитляр,  гейри  материал  активляри,  диэяр 
узунмцддятли  гойулушлар,  истещсал  ещтийатлары,  мясряфляр  вя  с. 
дахилдир.  Бу  формалы  сянядляря  ясас  вясаитялрин  тящвил  верилмяси 
вя силинмяси акты, материал дяйярляринин мядахил олунмасы вя си-
линмяси сянядляри, щесаб-фактуралар, гаимяляр вя с. аиддир.   
Пул сянядляри пул вясаитинин щярякятини якс етдирир вя онла-
рын кюмяйи иля касса вя банк ямялиййатлары апарылыр. Пул сяняд-
ляриня банк чекляри, банк щесабларындан чыхарышлар, касса мяда-
хил  вя  мяхариж  ордерляри,  пулун  гябул  олунмасына  даир  гябз, 
почта маркасы, истигразлар, яманят сертификатлары вя с. аиддир.  
Щесаблашма  сянядляри  мцяссисянин  щцгуги  вя  физики  шяхс-

  96
 
лярля  щесаблашмаларыны  якс  етдирир.  Бу  сянядляря  щесаблашма–
юдямя тапшырыглары, щесаблашма гябзляри, юдямя тялябнамяляри, 
щесаблашма–юдямя жядвялляри, аванс щесабатлары вя с. дахилдир. 
Ямялиййатларын якс олунмасы гайдасына эюря сянядляр бир-
дяфялик вя жямлянмиш ямялиййатлара айрылыр. 
Бирдяфялик сянядлярдя ижра олунмуш айры-айры ямялиййатлар 
якс олунур. Щямин сяняд тяртиб олундугдан сонра мцщасибат-
лыьа дахил олур вя мцщасибат учотунда йазылыш апарылмасы цчцн 
ясас  сайылыр.  Бу  сянядляря  касса  мядахил  вя  мяхариж  ордери, 
щесаб-гаимя, щесаблашма-юдямя жядвяли вя с. аиддир. 
Жямляшмиш  сянядляр  мцяййян  дюврдя  (щяфтя,  декада,  ай-
лыг)  тяртиб  олунур  вя  ижра  олунан  ямялиййат  йекунлашдырылыр  вя 
дюврцн  сонунда  учотда  якс  олунур.  Бу  кими  сянядляря  ишчиляр 
цчцн  мцяййян  олунмуш  лимит-забор  карты,  ики  щяфтялик,  айлыг 
тяртиб олунмуш нарйадлар вя с. аид олунур. 
Тяртиб олунма йериня эюря сянядляр дахили вя кянар тяртиби 
формасына айрылыр.  
Дахили  сянядляр  мцяссисядя  жари  ямялиййатлары  якс  етмяк 
тяртиб  олунур.  Бу  кими  сянядляря  касса  мядахил  вя  мяхариж 
ордерляри,  гаимяляр,  актлар,  щесаблашма  юдямя  жядвялляри  вя  с. 
аид едилир. 
Кянар  сянядляр  мцяссисядян  кянар  шяраитдя  тяртиб  олуна-
раг  вя  щазырланмыш  сяняд  мцяссисяйя  дахил  олур.  Бу  сянядляря 
щесаб-гаимяляр, банк чыхарышлары, ямтяя-няглиййат гаимяляри вя 
с. дахилдир. 
Сянядляр тяртиб олунмасы гайдаларына эюря ял иля вя щесаб-
лама техникасы васитясиля тяртиби цзря тяснифляшдирилир. Ял иля тяртиб 
олунан  сянядляр  билаваситя  ял  иля  вя  йа  йазы  машыны  иля  тяртиб 
олунур. Щесаблама техникасы иля тяртиб олунан сянядляр ямялий-
йаты  ижра  олундуьу  вахт  автоматик  олараг  тяртиб  олунур  вя 
гейдиййатдан кечир. 
 
 
 
 

  97
 
5.3. Сянядлярин гябулу вя йохланмасы 
 
Мцяссися  тясяррцфат-малиййя  фяалиййяти  иля  ялагядар  олан 
бцтцн  сянядляр  мцяййян  олунмуш  норматив  гайдалара  уйьун 
тяртиб  олундугдан  сонра  мцщасибатлыьа  верилмялидир.  Дахил 
олмуш сянядляр илк нювбядя дцзэцн мцяййян олунмуш принсип-
ляря  уйьун  тяртиб  олунмасы  йохланылыр.  Даща  сонра  сянядлярин 
щцгугу  жящятдян  дцзэцнлцйц,  мязмунжа  тяляб  олунан  сявий-
йядя  тяртиб  олунмасы  вя  арифметик  эюстярижиляри  нязярдян  кечи-
рилмялидир.  
Цмумиййятля ганунла мцяййян олунмуш гайда вя прин-
сипляря жаваб вермяйян сянядляр мцщасибатлыьа гябул олунмур. 
Беля  сянядляр  мцяййян  олундугда,  онунла  ялагядар  тядбир 
эюрцлмяси цчцн мцяссися баш мцщасибиня тягдим олунмалыдыр. 
Сянядлярин  дцзэцн  тяртиб  олунмасыны  йохладыгда  онларын 
сянядляшдирилмяси  иля  ялагядар  мцяййян  олунмуш  гайдаларын 
эюзлянилмясиня,  позунтуларын,  тямизлямялярин  олмасына,  бцтцн 
реквизитлярин  дцзэцн  долдурулмасына,  ясл  имзаларын  олмасына 
хцсуси диггят верилмялидир.  
Сянядлярин  йохланмасы  вя  гябулу  заманы  ашкар  едилмиш 
сящвляр  дцзялдилир.  Яэяр  ганунсуз  ямялиййатларын  баш  вермяси 
щаллары, йахуд имзаларын, рягямлярин сахталашдырылмасыны тясдиг 
едян  сянядляр  мцяййян  едилярся,  онларын  сябябляри  ашкар  едиля-
нядяк мцщасибат учотунда якс едилмир.   
Йохланылмыш вя гябул едилмиш сянядляр мцщасибат учотун-
да  йазылышлар  апармаг  цчцн  ясас  щесаб  олунур.  Бу  сянядляр 
груплашдырылыр вя онлара ясасян мцщасибат йазылышы тяртиб олунур. 
Мцщасибат учотунда компцтерлярдян истифадя олундугда 
сянядляр йохланмалы, шифрялянмяли, сонра ися онларын мялуматла-
рыны компцтерлярдя ишлямяк, мцхтялиф тяйинатлы щесабат формала-
рыны щазырламаг вя с. ишляри йериня йетирмяк цчцн машын ютцрц-
жцляриня кючцрмяк лазымдыр. 
Мцщасибатлыьа тягдим олунмуш илкин сянядлярдяки цмуми 
характерли  сящвляр  дцзялдиля  биляр.  Сящв  йазылмыш  жцмля  вя  йа 
рягям  цзяриндян  хятт  чякилир  (онун  охунмасы  мцмкцн  олма-

  98
 
дыгда)  вя  онун  цстцндян  бош  йердя  гялям  иля  дцзэцн  йазылыш 
апарылыр.  «Дцзялиш  сящв  йазылыш  иля  ялагядар  дцзялдилмишдир, 
дцзялишя  инанмалы»  сюзцнц  йазмагла,  сящвин  дцзялдийи  тарих 
гейд олунур. Дцзялмиш сяняди тягдим едян шяхс имзаламалыдыр. 
Яэяр  касса  вя  банк  сянядляриндя  сящвляр  мцяййян  олу-
нурса  щямин  сянядляр  дцзялдилмир.  Щямин  сянядлярдя  позма, 
йенидян йазма щалларына йол верилмир. 
Мцщасибат учоту сянядляриндя сящвляр мцхтялиф характер-
дя  ола  биляр.  Беля  сящвляря  икили  йазылыш  принсипинин  дцзэцн  ижра 
олунмамасы, щесабларын мцхабирляшмясиндя, тясяррцфат ямялий-
йаты  цзря  ижра  олунмуш  ямялиййат  йазылышларын  щесабларда  дцз-
эцн якс олунмамасы вя с. 
 
 
5.4. Сяняд дювриййясинин тяшкили 
 
       Мцасир  шяраитдя  мцяссисялярдя  бюйцк  мигдарда  мц-
щасибат  учоту  сянядляри  вя  информасийалары  формалашыр.  Сяняд-
лярин формалашмасы онларын илкин тяртиб олунмасындан башлайа-
раг  мцщасибат  учоту  принсипляриня  уйьун  реэистрлярдя  якс 
олунур. 
Мцщасибат учоту ямялиййатларынын сянядлярля вахтында вя 
дцзэцн  рясмиййятя  салынмасыны  тямин  етмяк  цчцн  сянядлярин 
габагжадан  мцяййян  гайдада  щярякятини  мцяййян  етмяк 
лазымдыр. 
Мцщасибат учоту сянядляринин рясмиййятя башланандан он-
ларын  мцяййян  олунмуш  гайдалар  цзря  формайа  салынмасы  няти-
жясиндя  формалашдырдыгдан  сонра  сахланмаьа  (архивя)  верилмяси 
сяняд дювриййяси адланыр.   
Мцяссисялярдя  сяняд  дювриййясинин  тяшкили  билаваситя  баш 
мцщасибляря щяваля олунмушдур. Баш мцщасиб учот информаси-
йаларынын  сянядлярдя  якс  олунмасы,  сяняд  дювриййясинин  тяшкили 
графикасынын  тяртиби  вя  онун  ижрасына  даими  нязарят  етмялидир. 
Мцщасибатлыьа  дахил  олан  сянядлярдя  ижра  олунан  тясяррцфат 

  99
 
ямялиййатларынын дцзэцнлцйц мцвафыг гайдада йохланмалыдыр. 
Баш  мцщасиб  мцяссисядя  сяняд  дювриййясинин  графикини  айры-
айры ижрачылар цзря тяртиб едир вя щямин график мцяссися рящбяри 
тяряфиндян тясдиг олунур. Тяртиб олунмуш графикдя мцяссисядя 
игшляйян  мадди-мясул  шяхслярин  жари  щесабатлардан  башламыш 
бцтцн ишчи щейяти цзря сянядлярин мцщасибатлыьа тягдим олунма 
вахты мцяййян олунур. 
Тяртиб  олунмуш  графикин  ижрасы  бцтцн  ишчи  щейяти  цчцн 
важиб  шяртдир.  Бир  гайда  олараг  мцяссися  цзря  иллик  мцщасибат 
(малиййя) щесабаты тяртиб олундугдан сонра сянядляр мцяййян 
олунмуш гайдалара уйьун олараг щазырланмалы вя архивя тящвил 
верилмялидир. Бцтцн мцщасибат учоту сянядлярин юз характери вя 
тяйинатына эюря груплашдырылыр, мцяййян говлугларда жямляшди-
рилир  вя  сянядлярин  тяйинатындан  асылы  олараг  мцяййян  щиссяси 
мцяссисядя сахланылыр вя диэяр щиссяси ися Азярбайжан Республи-
касы  Назирляр  Кабинети  йанында  Баш  Архив  идарясиня  тящвил 
верилир. 
Мцяссисядя  сахланылан  мцщасибат  учоту  сянядляри  цчцн 
тяляб  олунан  сянядсахланма  шяраити  олан  бинада  йерляшдирилир. 
Сянядлярин  нормал  шяраитдя  сахланмасы  онлардан  тяляб  олунан 
вахтда истифадя олунмасына тяминат верир.  
Мювжуд  гайдалара  эюря  мцщасибат  учотунун  щесаблар 
Планы,  мцщасибат  учоту  цзря  Тялиматлар,  мцасир  електрон-ще-
саблама машынлары цчцн програм мящсуллары вя онларын истифадя 
олунмасы гайдалары, яввялляр истифадя олунан учот принсипляри вя 
бунлар  ясасында  тяртиб  олунан  мцщасибат  щесабатларынын  йох-
ланмасыны  тямин  етмяк  мягсядиля  беш  илдян  аз  олмайараг 
мцщасибатлыгда сахланылыр. 
Мцщасибат учоту реэистрляри вя щесабат сянядляринин сах-
ланмасынын тяшкили мцяссисянин рящбяриня щяваля олунур. Мцяс-
сисялярдян  мцщасибат  учоту  сянядляринин  эютцрцлмяси  мювжуд 
олан ганунверижилийя эюря анжаг мящкямя, прокурорлуг вя ди-
эяр  истинтаг  органларынын  гярары  ясасында  ижра  олуна  биляр.  Бу 
щалда  мцяссися  баш  мцщасиби  эютцрцлян  сянядлярин  сурятини 
чыхарыб,  сяняд  кими  сахлайа  биляр.  Мцщасибат  учоту  щаггында 

 100
 
Азярбайжан  Республикасынын  29  ийун  2004-жц  ил  Ганунунун 
15-жи маддясиндя эюстярилир ки, «Илкин учот сянядляринин, мцща-
сибат учоту реэистрляринин вя диэяр учот сянядляринин  мязмуну 
ганунверижилийя мцвафиг олараг коммерсийа сирридир». 
Дювлят органларынын ганунла мцяййян олунмуш щалларда 
вя гайдада мцщасибат учотунда истифадя олунан бцтцн сяняд-
ляряля таныш олмаг щцгугу вардыр.           
 
 
5.5. Инвентарлашма 
 
Сянядляшмя  мцяссисядя  ижра  олунмуш  бцтцн  тясяррцфат 
ямялиййатларынын  фасилясиз  вя  ардыжыл  олараг  якс  олунмасыны  тя-
мин етмялидир. Лакин мцщасибат учоту щесаблары системиндя иж-
ра олунан бцтцн тясяррцфат-малиййя ямялиййатларынын якс олун-
масы  мцяссися  тясяррцфат  фяалиййятиня  там  нязарят  етмяйя  вя 
ямтяя-материал  дяйярляри  галыьынын  сявиййясини  мцяййянляшдир-
мяйя имкан вермир. Ижра олунан бир сыра ямялиййатлар мювжуд-
дур  ки,  онлар  эцндялик  олараг  сянядляшдирилмир  (мясялян  тябии 
иткиляр) вя илкин сянядлярдя мцхтялиф сябяблярля ялагядар олараг 
(анбар  учоту  сянядляриндя  сящвляр  бурахылмасы,  суиистифадя,  тя-
сяррцфатсызлыг, ямлакын мянимсянилмяси) мювжуд олан гайдалар 
уйьун  якс  олунмур.  Бу  кими  щаллар  анжаг  апарылан  инвентар-
лашма нятижясиндя мцяййян олунур.   
Инвентарлашма – мцяссисянин, идарянин тяшкилатын вя башга 
тясяррцфат  субйектляринин  ямлакынын,  ющдяликляринин,  щесаблаш-
маларынын, мадди вя диэяр сярвятлярин фактики вязиййятинин йох-
ланмасы, гиймятляндирилмяси вя сянядлярля рясмиляшдирилмясидир. 
Азярбайжан  Республикасында  инвентарлашманын  апарыл-
масы  принсиплярини  Малиййя  Назирлийинин  3  ийул  2000-жи  ил  «Ям-
лакын вя ющдяликлярин инвентарлашмасына даир Гайдалар» ясасын-
да  ижра  олунур.  Щямин  Гайдалара  эюря  мцяссися  мцщасибат 
учотунун  доьру  вя  дцзэцнлцйцнц  тясдиг  етмяк  цчцн  дюврц 
олараг юз ямлакынын, капиталынын вя саиря мадди сярвятляринин вя 

 101
 
цмумиййятля  балансын  бцтцн  актив  вя  пассив  маддяляринин 
инвентарлашмасы апарылмалыдыр. 
   Инвентарлашманын  апарылмасы  мяжбури  олан  щаллардан 
башга щесабат илиндя инвентарлашманын сайы, онларын апапрылма 
тарихляри,  щямин  инвентарлашманын  щяр  бириндя  йохланажаг  ям-
лакын  вя  ющдячиликлярин  сийащысы  мцяссися  тяряфиндян  мцяййян 
едилир. 
Инвентарлашма апарыларкян мцяссисядя мцвяггяти сахлан-
маьа  вя  емал  цчцн  гябул  олунмуш  мцяссисяйя  аид  олмайан 
вясаитляр,  кирайяйя  эютцрцлмцш  ясас  вясаитляр,  мцхтялиф  сябяб-
дян учотда якс олунмайан мадди дяйярляр инвентарлашмалыдыр. 
Инвентарлашманын  гаршысында  гойулан  ясас  вязифяляр  ашаьы-
дакылардыр: 
-  ясас  вясаитлярин,  ямтяя-материал  дяйярляринин  вя  пул  вя-
саитинин, гиймятли каьызларын вя битмямиш истещсалын фактики галы-
ьынын мцяййян олунмасы; 
- материал дяйярляри вя пул вясаитинин горунуб сахланма-
сынын цзяриндя нязарятин тяшкили; 
-там  вя  гисмян  юз  кейфиййятини  итирмиш,  фасон  вя  модасы 
кющнялмиш ямтяя-материал дяйярляринин мцяййян олунмасы; 
-  эяляжяк  сатышыны  тямин  етмяк  цчцн  нормадан  артыг  га-
лыгда олан мадди дяйярлярин мцяййянляшдирилмяси 
-мцяссися  балансында  якс  олунмуш  обйектлярин  щягиги 
вязиййятини йохламаг; 
- балансда якс олунмуш ямтяя-материал дяйярляринин  реал 
дяйярляринин мцяййян олунмасы, кассада галыгда олан, щесаб-
лашма щесабында, валйута щесабында, диэяр щесабларда олан пул 
вясаитляри,  битмямиш  истещсалат,  дебитор,  кредитор  боржлары  вя 
балансын диэяр маддяляринин инвентарлашмасы; 
-  материал  дяйярляри  вя  пул  вясаитинин  сахланмасы  гайда-
ларынын  йохланмасы  вя  ейни  заманда  машын,  аваданлыг,  диэяр 
ясас  вясаитлярин  сахланмасы  вя  истифадя  олунмасына  нязарятин 
тяшкили. 
Инвентарлашманын  апарылмасы  дюврцндя  инвентарлашма 
комиссийасынын сядри вя диэяр шяхсляря (комиссийа цзвляри) тапшы-

 102
 
рылан  вязифянин  вижданла  йериня  йетирилмясиня  хцсуси  диггят  ве-
рилмялидир.  Инвентарлашма  комиссийасы  ашаьыдакы  вязифялярин 
йерияня йетирилмясини тямин етмялидирляр: 
-  Мцяссися  рящбяринин  ямриня  уйьун  олараг  инвентарлаш-
манын вахтында вя мювжцд гайдалара уйьун ижра олунмасы; 
-  Йохланылан  ямтяя-материал  дяйярляринин  тамамиля  дцз-
эцн олараг инвентарлашма актында якс олунмасы; 
-  Инвентарлашма  сянядляринин  дцзэцн  вя  вахтында  тяртиб 
олунмасы. 
Бир  сыра  щалларда  инвентарлашманын  мясулиййятини  артыр-
маг  цчцн  ижра  олунмуш  инвентарлашма  нятижяляри  нязарят  гай-
дасында  тякрар  йохланылыр.  Бурада  сечмя  гайдасында  йцксяк 
дяйяри  олан  ямтяя-материалларын  йохланмасы  вя  онларын  инвен-
тарлашма  актында  якс  олунмуш  эюстярижиляря  уйьунлуьу  мцяй-
йян  олунур.  Нязарят  гайдасында  ижра  олунмуш  инвентарлашма 
актлары рясмиййятя салыныр вя мцяссися мцщасибатлыьында хцсуси 
ъурналда учота алыныр.         
Инвентарлашма  комиссийасы  йохлама  заманы  кейфиййятини 
итирмиш  ямтяя-материал  дяйярляри  мцяййян  едярся,  онлар  айры-
лыгда актла сянядляшдирилир. Беля щалда хараб олманын сябябляри 
арашдырылмалы вя бунунла ялагядар олараг тягсиркар шяхс мцяй-
йян олунмалыдыр. 
 Инвентарлашма  нятижяляри  сянядляшдирилдикдян  сонра  няти-
жяляр мцщасибатлыьа тягдим едилир вя щямин эюстярижилярля мцща-
сибат  учотунда  якс  олунмуш  эюстярижилярин  гаршылыглы  галыглары 
мцяййян олунур. Щямин эюстярижилярин гаршылыглы мцгайися йох-
ламалары нятижяляри ясасында сон нятижя мцяййян олунур. 
Мцяссисялярдя  апарылан  бцтцн  инвентарлашма  ямялиййаты 
мадди-мясул  шяхслярин  вя  комиссийа  цзвляринин  иштиракы  иля  ижра 
олунур.  Галыгда  олан  бцтцн  ямтяя-материал  дяйярляри  юлчцлцр, 
йохланылыр, щесабланыр вя мцяййян олунмуш акт формасында якс 
олунур.  Инвентарлашма  комиссийасынын  цзвляри  вя  мадди-мясул 
шяхсляр  акта  имза  едирляр.  Бунунла  йанашы  мадди-мясул  шяхс 
инвентарлашманын  дцзэцн  апарылмасына  даир  йазылы  гябз  вер-
мякля  эюстярир  ки,  «йохлама  дцзэцн  апарылыб,  щеч  бир  етиразы 

 103
 
йохдур,  актда  эюстярилян  материал  дяйярляри  мяним  мясулиййя-
тим алтында сахланылыр».    
Азярбайжан Республикасында «Мцщасибат учоту щаггын-
да» Ганунда мцяссисялярдя инвентарлашманын мцяссися рящбяр-
лийи тяряфиндян щесабат илиндя мцяййян олунмуш сайы иля йанашы 
мяжбури инвентарлашманын апарылмасы щаллары да эюстярилмишдир. 
Беляликля инвентарлашманын ашаьыдакы щалларда апарылмасы мяж-
буридир: 
-  мцяссися  ямлакыны  ижаряйя  вердикдя,  сатын  алдыгда,  сат-
дыгда,  щабеля  дювлят  вя  йа  бялядиййя  мцяссисяси,  сящмдар  жя-
миййяти, йахуд башга мцяссися кими тяшкил едилдикдя; 
- иллик мцщасибат щесабатынын тяртибиндян яввял 01 октйа-
брдан  тез  олмайараг  ямлакын  вя  ющдяликлярин  мювжуд  вязий-
йятинин тамамиля, башдан-баша йохланмасы мягсядиля инвентар-
лашма кечирилдикдя; 
-  мцяссися  ляьв  едиляркян,  ляьв  балансы  тяртиб  едилмямиш-
дян  яввял  вя  Азярбайжан  Республикасы  ганунверижилийиндя  ня-
зярдя тутулан диэяр щаллардя; 
- мадди-мясул шяхсляр дяйишилдикдя вя йахуд мязуниййятя 
эетдикдя; 
-  оьурлуг  вя  йа  суи-истифадя,  щабеля  сярвятлярин  хараб  ол-
масы фактлары мцяййян едилдикдя; 
-  мящкямянин  мцвафиг  гярары,  мцстянтигин  гярары  вя  йа 

Yüklə 1,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   28




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin