««h h I i d d r r a a V v L l I i k k m m a a ş ş ı ı n n L l a a r r»

Qeyd:
 müəllimin göstərişinə  əsasən işin məqsədində 1 və 2  
bəndləri yerinə yetirmək olar. 

6. Təyin edilən parametrlər və hesablamalar
 
Cədvəl 8.1 
 
Təcrübələr  
Parametrlər 
İşarələr və ölçü vahidləri 
1 2 3 ... n 
p
man
 , at 
 
 
 
 
 
Manometr üzrə 
basqı 
H
man
 , m 
 
 
 
 
 
Δh
s
 , mm civə 
süt. 
 
 
 
 
 
Difmanometr-
dəki  basqılar 
fərqi, Δh
s
 
H
s
 , m maye 
süt. 
 
 
 
 
 
Sürətlər basqısının fərqi 
 
g
s
v
2
2
2
v
v −
 
 , 
 
m 
 
 
 
 
 
H, m 
 
 
 
 
 
Nasosun 
basqısı 
Nasosun tam 
basqısı  
p, MPa 
 
 
 
 
 
Sərfölçəndən keçən mayenin 
həcmi W, m
3
 
 
 
 
 
 
Ölçmə müddəti   
Δτ, san 
 
 
 
 
 
Həqiqi verim Q
h
, m
3
/san  
 
 
 
 
 
Nasosun 
verimi 
Nəzəri verim Q
n
, m
3
/san 
 
Nasosun verim əmsalı   
α 
 
 
 
 
 
Ampermetrin göstərişi I, A 
 
 
 
 
 
Voltmetrin göstərişi U, V 
 
 
 
 
 
Elektrik mühərrikinin gücü  
N
e 
, kVt 
 
 
 
 
 
Nasosun tələb etdiyi güc  
N
 
,
 
kVt 
 
 
 
 
 
Nasosun 
gücü 
Nasosun faydalı gücü 
N
f
 ,
 
kVt 
 
 
 
 
 
Nasosun 
tam FİƏ    
η
 
 
 
 
 
 
Qeyd: işarə olunan göstəricilər sınaq zamani qeyd olunur,  
  qalan parametrlər isə hesablanır. 
 

LABORATORİYA İŞİ № 9 
 
QAZIMA TURBİNİNİN SINAĞI 
 
İşin məqsədi:  Qazıma turbininin bir neçə pilləsinin boş  işləmə 
rejimlərində stend sınaqlarının nəticələrinə görə: 
1) dövrlər sayının maye sərfindən asılılıq  əyrisini 
qurmaq;  
2) turbinin təzyiqlər fərqinin, hidravlik gücün 
dövrlər sayından asılılıq əyrilərini qurmaq. 
 
1. Ümumi müddəalar  
Neft quyularının qazılmasında işlənən turbinlər qazıma turbini 
adlanır. Diametri qazılan quyuların diametrinə  əsasən müəyyən edilən 
bu turbinlər gilli məhlulla işləyir. Maye axınının təzyiqi çox böyük, sərfi 
isə az olur. 
Quyuların qazılmasında baltanı  fırlatmaq üçün istifadə edilən 
qazıma turbini çoxpilləli kürəkli hidravlik mühərrik olub, oraya vurulan 
yuyucu maye axını ilə  hərəkətə  gətirilir.  İşçi maye porşenli nasosla 
vurulur. Turbinin xarakteristikası nasosun optimal məhsuldarlığına 
uyğun olmalıdır. 
Qazıma turbininin iş rejimi fasiləsiz olaraq dəyişir. Turbin ən kiçik 
dövrlər sayına hesablanır. Turbinin dövrlər sayı quyu dibində  işləyən 
baltanın iş şəraitindən asılıdır, adətən 500...1200 dövr/dəq artıq olmur. 
Qazıma turbininin iş  şəraiti quyuların qazılmasının spesifik 
tələblərini ödəyən çoxpilləli turbinlərin yaranmasına səbəb olmuşdur.  
Turbinin hər pilləsi iki kürəkli sistemdən ibarətdir: stator və rotor 
(şəkil 9.1). Odur ki, çoxpilləli turbin bir sıra stator və rotorlardan 
ibarətdir. İşçi maye ardıcıl olaraq birinci statordan birinci rotora, oradan 
da ikinci statora və s. daxil olur. 
Statorda mayenin sürəti müəyyən qiymət və istiqamət aldığından 
turbinin oxu ətrafında səmərəli dövranı axın yaranır. Rotorda dövranı 
axının səmərəliliyi azaldığından, maye axınından enerji turbinin valına 
verilir. 
Kürəklərin yeyilməsini azaltmaq üçün rotor və statorun çarxındakı 
kürəklər eyni profilli, bir-birinin tərsinə (aynadakı əks kimi) hazırlanır. 
Kürəklər arasındakı kanallarda axının sürətinin və müvafiq olaraq 
hərəkət miqdarının dəyişməsi nəticəsində yaranan qüvvə  təsirindən 

axının fırladıcı momenti 
 
turbinin valı ilə qazıma baltasına verilir.                  
Böyük fırlanma momenti (2000...4000 Nm)  almaq üçün qazıma 
turbinin pillələrinin çox hazırlanması, onun diametrinin kiçik (100...250 
mm),  maye sərfinin (25...50 dm
3
/san)  və dövrlər sayının (8...12 
dövr/dəq) az qiymətlərində mümkündür. 
Qazıma turbininin quruluşundan asılı olaraq pillələrin sayı 25...350 
götürülür. Pillələrin sayı çox olduqda qazıma turbininin uzunluğu artır. 
Bu halda turbinin əlverişli hazırlanması  və  yığılması üçün o, seksiyalı 
hazırlanır. 
Təzyiqlər eyni müstəvi üzərində qoyulmuş manometr vasitəsilə 
ölçüldükdə  həndəsi hündürlük nəzərə alınmır, sürət hündürlüyü də çox 
kiçik olduğundan praktiki olaraq bunu da nəzərə almamaq olar. Onda 
qazıma turbinində təzyiq düşküsü: 
Δ
p = p
1 
– p
2
 , Pa,                                    (9.1) 
burada p
1
 –  girişdəki, Pa;  p
2
 – çıxışdakı manometrlərin göstərişləridir, 
Pa. 
Turbində sərf olan güc (hidravlik güc) N aşağıdakı kimi tapılır: 
N = Q ·
Δ
p,  Vt,                                    (9.2) 
burada Q – turbindən keçən maye axınının sərfi, m
3
/san. 
 Turbinin 
faydalı gücü isə; 
N
f 
= M ·
ω
,  Vt,                                    (9.3) 
burada M – turbində fırladıcı moment, Nm; 
ω
, – turbin valının bucaq 
sürəti, 1/san.  
Turbinin faydalı iş əmsalı (FİƏ): 
N
N
f
=
η
.                                             (9.4) 
 Müasir 
qazıma turbinlərin FİƏ  η = 0,7. 
Sabit sərfdə qazıma turbininin xarakteristikası fırladıcı momentin, 
təzyiq düşküsünün, faydalı gücün, FİƏ dövrlər sayından asılı olaraq 
dəyişməsini ifadə edən əyrilərdir. Yəni: 
M = f
1
(n),  
Δ
p = f
2
(n),  N = f
3
(n),   η = f
4
(n).           (9.5) 
Bunlardan M
 
= f
1
(n) və 
Δ
p = f
2
(n
t
) əsas tənliklərdir. Bu asılılıqlar 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şəkil 9.1
. 
Qazıma turbinin bir pilləsi: 
1 – rotor; 2 – stator; 3 – statorun kürəki; 4 – stator sağanağı;  
5 – rotorun kürəki. 
 
 
 N
, 
kVt 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Q
 = 22 dm
3
/san 
M
, 
kN·m 
dövr 
dəq 
N 
M
η
 
Δ
p 
Şəkil  9.2. 
Qazıma turbinin nümunəvi xarakteristikası. 

qazıma turbinin laboratoriya şəraitində stenddə  tədqiqində müəyyən 
edilir.  Şəkil 9.2 qazıma turbinin nümunəvi xarakteristikası 
göstərilmişdir. 
Hər bir qazıma turbini üçün M, N, 
Δ
p turbin pillələrinin sayının 
artması ilə artır. Dövrlər sayı isə pillələrin sayından asılı olmur. 
Qeyd etmək lazımdır ki, laboratoriya şəraitində turbin müəyyən 
həcm çəkili gilli məhlulla tədqiq edilir. Lakin qazıma zamanı gilli 
məhlulun həcm çəkisi sabit olmayıb,   qazıma   şəraitindən asılı olaraq 
dəyişir. Budur ki, işçi mayenin (gilli məhlulun) həcm çəkisinin təsirini 
müəyyən etmək üçün oxşarlıq tənliklərinə istinad edərək turbinin əsas 
parametrlərini aşağıdakı kimi hesablamaq olar: 
.
 
          
          
;
   
;
   
;
2
3
2
⎟⎟
⎠
⎞
⎜⎜
⎝
⎛
′
′
=
′
Δ
Δ
⎟⎟
⎠
⎞
⎜⎜
⎝
⎛
′
′
=
′
⎟⎟
⎠
⎞
⎜⎜
⎝
⎛
′
′
=
′
′
=
′
Q
Q
p
p
Q
Q
N
N
Q
Q
M
M
n
n
Q
Q
ρ
ρ
ρ
ρ
ρ
ρ
           (9.6) 
Burada «'» indeksi stenddə  tədqiqat nəticəsində alınan parametrlərinə 
görə yenidən hesablanan qiymətlərə aiddir.  
Müasir çoxpilləli birseksiyalı qazıma turbin konstruksiyası  şəkil 
9.3-də göstərilmişdir. Turbinin valı üzərində 30 ədəd daban və 100...120 
ədəd turbin pillələri yerləşdirilərək rotor qaykası ilə sıxılır, 
Dayaq və turbin pillələri, gövdə içərisində yerləşdirilən val 
üzərində oturdulur. Gövdənin yuxarı başına keçirici, aşağı ucuna isə 
nippel bağlanır. Quyuya vurulan müəyyən təzyiqli və sərfli maye axını 
qazıma borularından turbinə daxil olur. Maye axını dayaq və çarx 
pillələrindən keçib, valın aşağı ucundakı pəncərədən onun daxili kanal-
larına axır. Maye axını uca bağlanmış baltanın yuyucu deşiyindən 
keçərək, həlqəvi fəza ilə quyu ağzına yönəlir. Maye axını pillələrdən 
keçdikdə  fırlanma hərəkəti başlayır. 
 
2. Təcrübə qurğusunun təsviri 
Qurğunun sxemi 9.4 şəkildə verilir. 
Qurğu (6) gövdəsində  şaquli vəziyyətdə  bərkidilmiş on pilləli 
turbindən ibarətdir. Valın turbinlərlə birlikdə bu vəziyyəti qazıma 
turbininin həqiqətdə yerləşdiyi vəziyyətlərə yaxınlaşdırır. 
İşçi maye – su qurğuya 3K-9 markalı mərkəzdənqaçma nasosu (1) 
ilə verilir. Suyun nasosdan turbinə verilməsi (5) boru kəməri ilə (2) və 

 
 
 
Şəkil 9.3. Birseksiyalı çoxpilləli qazıma turbini: 
1 –  val; 2 — nippel oymağı; 3 – işgil; 4 – dayaq oymağı, 5, 10, 11 –tənzimləmə 
həlqələri; 6 – rotor, 7 – stator, 8, 9 –radial dayaqları; 12
,
 13 – daban dayağının 
diski və həlqəsi, 14 – dabanaltı; 15 – rotor qaykası
,
 16 – örtük; 17 – kontrqayka,  
1
8 – 
 gövdə, 19 – oymaq, 20
,
 22 – keçiricilər; 21 – nippel. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şəkil 9.4. Sınaq qurğusunun sxemi 
Σ
1 
2 
3 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
12 
13 
4 
15
11 
14 

(4) siyirtmələrin açıq vəziyyətində əldə edilir. İstifadə olunan maye (10) 
siyirtməsinin açıq vəziyyətində  (11) borusu ilə  (9) bakına ötürülür. Bu 
bakdan (12) siyirtməsinin açıq vəziyyətində nasos suyu (14) boru kəməri 
vasitəsilə qəbul edir. Beləliklə, mayenin dövr etməsi baş verir. Turbinin 
valı  (13) kipkəcdən xaricə  çıxır. Valın üzərində edilmiş  cızıq 
saniyəölçənlə valın dövrlər sayını müəyyən etməyə imkan verir. 
Mərkəzdənqaçma nasosun işinin tənzimlənməsi (2) siyirtməsi vasitəsilə 
həyata keçirilir. Suyun sərfi (3) sərfölçəni vasitəsilə müəyyən edilir. 
Turbində təzyiqlər fərqi (7) və (8) nümunəvi manometrləri ilə ölçülür. 
3. Sınaqların aparılma qaydası 
Boş  işləmə rejimlərində qazıma turbininin xarakteristika 
qrafiklərini qurmaq üçün turbinin müxtəlif iş rejimlərindəki sınaqlarının 
nəticələri olmalıdır. 
Mərkəzdənqaçma nasosun (1) gövdəsi qabaqcadan su ilə 
doldurulur və  tənzimləyici siyirtməsinin (2) və siyirtmənin (4) bağlı 
vəziyyətində nasos işə buraxılır (siyirtmə  (15) daimi bağlı olmalıdır). 
Bundan sonra siyirtmələr (4) və  (10) tam açılırlar və, tənzimləyici 
siyirtməni müəyyən dərəcədə açaraq (2), turbindən keçən mayenin 
müəyyən sərfi yaradılır. Turbin az müddət işlədikdən sonra sınaqlara 
başlamaq olar. Rejim qərarlaşmışsa, bu halda birinci ölçünü götürürlər. 
Mərkəzdənqaçma nasosun verimini müntəzəm olaraq maksimal qiymətə 
qədər artırmaqla ardıcıl olaraq ölçülər çıxarılır. Sınaqların (rejimlərin) 
sayı 5...6 az olmamalıdır. 
4. Sınaqların nəticələrinin işlənilməsi  
metodikası 
Turbindən keçən mayenin sərfi Q sərfölçənlə müəyyən edilir: 
τ
Δ
Δ
=
W
Q
 , m
3
/san .                                (9.7) 
Burada 
ΔW – axan mayenin həcmi, m
3
; 
Δτ
  – zamandır, san. 
Nümunəvi manometrlərin göstərişlərinin fərqinə görə turbində 
yaranan təzyiqlər fərqi tapılır: 
Δ
p = p
1
 – p
2
,   Pa,                                   (9.8) 
burada 
p
1 
= p′
1
 
⋅
 
δ
r
 
⋅ 98066,  Pa; 

p
2 
= p′
2
 
⋅
 
δ
r
 
⋅ 98066,  Pa; 
burada  p′
1
, p′
2
 – nümunəvi manometrlərin göstərişləri; 
δ
r
 – nümunəvi 
manometrin bir bölgüsünün qiymətidir, at. 
Turbində maye axınının basqı itkisi : 
g
 
ρ
p
H
Δ
=
, m,                                         (9.9) 
burada 
ρ
 – mayenin sıxlığı, kq/m
3
; g – sərbəstdüşmə təcili, m/san
2
. 
Turbində sərf olunan güc: 
1000
 
1000
QH
ρ g
p
Q
N
=
Δ
=
, kVt,                          (9.10) 
burada Q – turbindən keçən mayenin sərfi, m
3
/san.  
 Turbin 
valının həqiqi dövrlər sayı belə tapılır: 
τ
n
n
Δ
=
,  dövr/san                                  (9.11) 
burada 
Δ
n – 
τ san.  ərzində turbin valının tam dövrlər sayıdır. 
(9.6) ifadələri nəzərə alaraq, turbin valının dövrlər sayının və 
hidravliki gücün yenidən hesablanması aşağıdakı ifadələr üzrə aparmaq 
olar: 
n
Q
Q
n
⋅
′
=
′
;                                       (9.12) 
3
⎟⎟
⎠
⎞
⎜⎜
⎝
⎛ ′
⋅
=
′
Q
Q
N
N
,                                  (9.13) 
burada 
Q, n, N – qazıma turbininin sınaqları zamanı  əldə edilən 
kəmiyyətlərdir (məsələn, turbindən keçən  ən böyük maye sərfinə 
uyğun), 
Q' – digər rejimdə sərfölçənlə tapılan sərf.  
Turbin valının dövrlər sayının və hidravliki gücün alınan 
qiymətlərin bir-birinə uyğunluğu aşağıdakı asılılıqlar vasitəsilə müəyyən 
edilir: 
100
⋅
′
′
−
=
n
n
n
n
δ
% ;                              (9.14) 
100
⋅
′
′
−
=
N
N
N
N
δ
%,                             (9.15) 

5. Təyin edilən parametrlər və hesablamalar
 
Cədvəl 9.1 
 
Ölçülər 
Kəmiyyətlər, onların işarələri  və ölçü 
vahidləri 
1 2 3 4 5 
Sərfölçən  üzrə  mayenin həcmi 
ΔW, m
3
 
Mayenin axma vaxtı,
 Δτ, san 
Mayenin 
sərfi  
Q,  m
3
/san 
p′
1
 
 
Nümunəvi 
manometrin 
göstərişləri  
p
1
, 
at 
 
Turbinə 
qədər ki 
təzyiq  
p
1
, Pa 
p′
2
 
Nümunəvi 
manometrin 
göstərişləri  
p
2
, 
at 
Turbindən 
sonrakı 
təzyiq 
p
2
, Pa 
Turbində basqı itkisi 
Δp, Pa 
Təzyiqlər 
fərqi 
Turbində basqı itkisi 
H, m 
Hidravliki güc   
N, kVt 
Turbinin valının qeyd olunan 
dövrlər sayı, 
Δn 
Zaman  
τ
, san 
Turbinin 
dövrlər 
sayı 
Turbinin valının saniyədəki  
dövrlər sayı  
n, dövr/san 
(9.12) ifadəsinə əsasən  
n', dövr/san 
δ
n' , % 
(9.13) ifadəsinə əsasən  
N', kVt 
δ
N' , % 
Qeyd: 
işarə olunan göstəricilər sınaq zamani qeyd olunur,  
  qalan parametrlər isə hesablanır.  

burada
 N, n – qazıma turbinin sınağı əsasında rotorun valının müəyyən 
edilən hidravlik güc və dövrlər sayıdır;  
n′
′,
N
 – (9.12) və (9.13) 
ifadələri ilə müəyyən edilmiş kəmiyyətlərdir. 
Hesablanmanın nəticələri cədvəl 9.1-1ə yazılır və bu nəticələrə 
görə 
n = f(Q),  N
 
= f(n), 
Δ
p = f(n) qrafikləri qurulur. 
Hər bir qrafikin qurulması üçün lazım olan nöqtələrin sayı dörddən 
az olmamalıdır.  

LABORATORİYA İŞİ № 10 
HİDRAVLİK  SİLİNDRİN SINAĞI 
İşin məqsədi:  Hidravlik silindri aşağıdakı göstəricilərinə görə 
sınağın aparılması və təyin edilməli :  
1) silindrin işinin müntəzəmliyi;  
2) yerindən tərpənmə və yüksüz gediş təzyiqləri; 
3) hidrosilindrin mexanik FİƏ. 
1. Ümumi müddəalar  
Hidrosilindrlər həcmi hidravlik mühərrik olub işçi maye enerjisini 
çıxış  bəndinin mexanik enerjisinə çevirmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. 
Tərpənən çıxış  bəndi kimi həm  ştok və  həm də hidrosilindrin gövdəsi 
ola bilər. 
İcraedici mexanizmləri hərəkətə  gətirmə sürətindən və 
qüvvəsindən asılı olaraq həcmi hidravlik ötürməyə müxtəlif üsulla 
qoşulmuş, müxtəlif tipli hidrosilindrlər tətbiq edilir. 
Hidrosilindrlər birtərəfli və ikitərəfli (ikitəsirli) porşenli, bir 
tərəfdən və ya iki tərəfdən ştoklu və teleskopik ola bilərlər. 
Birtərəfli hidrosilindrlərdə  əks hərəkət xarici yükün və ya yayın 
təsiri ilə, ikitərəfli hidrosilindrlərdə isə  işçi maye təsiri ilə yerinə 
yetirilir. 
Maşınqayırmada və neft-mədən  həcmi hidravlik intiqal qurğularda  
bir tərəfli  ştoklu ikitəsirli hidrosilindrlər daha geniş istifadə olunur. Bu 
tipli hidrosilindrlərdə ştokun işçi hərəkət və ona təsir edən qüvvələr hər 
iki istiqamətdə ola bilər. Bu silindrlərdə iki işçi boşluq (kamera) olur. 
Ştokunun hərəkət istiqaməti işçi mayenin daxil olduğu 
boşluğundan asılıdır. Onda əks tərəfdə olan  silindr boşluğu axıtma xətlə 
birləşir.  Şəkil 10.1 unifikasiya olunmuş  ştanqlı nasos qurğusunun 
silindrin konstruksiyası göstərilib.  
 
Hidravlik silindrlərin əsas göstəriciləri bunlardır: 
1.
 
nominal təzyiq р
nom
;  
2.
 
silindrin (porşenin) diametri d
p
; 
3.
 
ştokun  diametri d
ş
; 
4.
 
ştokun addımı (gediş yolunun uzunluğu) l; 
5.
 
mexanik FİƏ  η
s mex
. 
 

  
 
Şəkil 10.1. Unifikasiya olunmuş ştanqlı nasos qurğusunun silindri. 
1, 2 – kipkəclər; 3 – aşağı qapaq; 4, 10 – flanslar; 5 – ştok; 6 – porşen;  
7 –  silindr; 8 – qayka; 9 – əks qayka; 11 – yuxarı qapaq; 12 – ştuserlər. 
 

Porşenin lazımi sahəsi aşağıdakı düsturdan tapılır: 
mex
s
ç
g
p
p
R
F
 
η
)
(
−
=
,                               (10.1) 
burada  R  –  ştok çıxdıqda və ya silindrə daxil olduqda ona təsir edən 
qüvvə, N; p
g  
–  silindrin girişində  təzyiq,  p
g 
=  (0,8…0,9)р
nom 
;    p
ç
  – 
silindrin çıxışında təzyiq, Pа;   η
s mex 
– hidrosilindrin mexanik FİƏ, η
sm
 = 
0,93…0,97,  F – təzyiq təsir edən işçi sahə, m
2
. 
Onda hidrosilindrlərin daxili diametri belə təyin edilir: 
π
F
d
p
4
=
.                                       (10.2) 
Ştok boşluğunda təzyiq yaradılma hallarında və ya ikitərəfli ştoklu 
hidrosilindrlərin işçi sahəsi 
4
(
)
2
2
ş
p
d
d
F
−
=
′
π
 ,                                  (10.3) 
olacaqdır, harada  d
ş
 – ştokun diametridir. Nəzərə alsaq ki,  
2
2
2
ş
d
p
d
p
d
−
=  
  
ϕ
,                                             
(10.4)
 
 
onda  
π
ϕ
F
d
p
′
=
4
 .                                     (10.5) 
ϕ
-nin qiyməti 1,25, 1,33 və ya 1,6-ya bərabər qəbul edilir. 
 
Hidravlik silindrlərin sınağı dövlət və sahə standartlarına uyğun 
olaraq aparılır. Seriyalı istehsal edilmiş hidrosilindrlər xüsusi avadanlığı 
xətası müəyyən olan ölçüsü cihazlarla təchiz edilmiş qurğularda qəbul-
təhvil, periodik sınaqlardan keçirilirlər (məsələn qəbul-təhvil 
sınaqlarında təzyiq üçün xəta 
± 2%, gediş yolu üçün ± 1%, vaxt üçün 
±11%, temperatur üçün ± 1°S). 
Sınaqlardan  əvvəl hidrosilindrlərin hazırlanma tələbatlarına 
uyğunluğu nəzərdən keçirilməlidir. 

Əsasən aşağıdakılar yoxlanılır: 
―
 
işləmə qabiliyyəti; 
―
 
statik və dinamiki yüklənmələrdə hidrosilindr və onun 
elementlərinin möhkəmliyi; 
―
 
yerindən tərpənmə və yüksüz gedişdəki təzyiq; 
―
 
xarici hermetiklik; 
―
 
daxili axıntılar; 
―
 
porşenin qeyri-müntəzəm gedişi; 
―
 
porşenin səlis tormozlanması; 
―
 
etibar işləmə müddəti; 
―
 
mexanik FİƏ. 
 
Laboratoriya işi yerinə yetirilərkən müntəzəm işləmə, xarici 
hermetiklik, yerindən tərpənmə  və boş gediş  təzyiqləri, mexanik FİƏ, 
energetik göstəricilər yoxlanılıb təyin edilməlidir.