Hamid olimjon lirikasida epitetning semantik-stilistik xususiyatlari

mangu tor zindon, 
Va tiqarsan koʻzlarimga qum. 

---

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL 
OF SCIENTIFIC RESEARCH 
ISSN: 2181-2489 
VOLUME 2 
ǀ
ISSUE 1 
ǀ
2022
46 
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
 
 
Seni qanday kutar ekanman? 
Uchrasharmiz qaysi bir yerda? 
Tuproq uzra qattiq olishib, 
Doʻst boʻlarmiz balki qabrda? 
Olisharmiz ma’raka qurib, 
Balki seni etarman gʻorat, 
Yo oʻparsan mening labimdan, 
Unda bitar butun harorat. 
Oʻylaganda seni doimo 
Yuragim orqaga tortadi 
Va bosadi 
muzday sovuq ter, 
Seskanaman, gʻamim ortadi
. 
Yuqorida keltirib oʻtilgan “mangu tor” va “muzday sovuq” soʻzlari murakkab 
tuzilishga ega epitetlardir. “mangu tor” soʻzlari zindon soʻziga epitet boʻlsa, “muzday
sovuq” soʻzlari esa oʻzidan keyingi ter soʻziga nisbatan epitet hisoblanadi. Shoir bu 
sherida zindonning manguligini, torligini izohlab beryapti. “Mangu” va “tor” soʻzlari 
konteksda umumiy bir butunlik manosiga ega, lekin sinonim soʻzlar qatoriga kirmasa 
ham. Bu sherda lirik qahramon timsolida “Oʻlim” gavdalantirilgan. Shunday ekan, shoir 
oʻlimga murojaat qila turib “mangu tor zindon” tasviri yordamida qabrni tasvirlagan. Bu 
esa albatta, shoirning dunyoqarashi keng va soʻz boyligining naqadar cheksizligidan 
dalolat beradi. Keyingi qoʻllangan epitet orqali esa shoirning ichidagi qoʻrquvi 
mohirona tasvirlangan. “Muzday” va “sovuq” soʻzlari sinonim soʻzlardir. Bunday bir 
biriga yaqin ma’noli soʻzlardan foydalanganligi natijasida she’rda noadatiylikni 
koʻrishimiz mumkin. Muzday va sovuq soʻzlarini yakka holda foydalanganimizda u 
darajada hissiy ekspressivlikni his qilmaymiz, ammo bu soʻzlarni birgalikda 
qoʻllaganimizda esa tasviriylik yanada mukammallashgan, tasir kuchi oshgan. 
Bunda gulning eng asllari,