Hamid olimjon lirikasida epitetning semantik-stilistik xususiyatlari

Baxmal gilam
,
 alvon poyondoz 
Tabiatning bor fasllari: 
Bahor va yoz qarshimda peshvoz… 
Choʻqqilarda otash saraton, 
Yonbagʻirlar 
binafsha bahor
.
Shoir Hamid Olimjonning “Chimyon esdaliklari” she’ridan keltirilgan yuqoridagi 
misralarda epitetning ajoyib namunalarini koʻrishingiz mumkin. Bu misolda “baxmal” 
soʻzi “gilam” ga, “alvon” soʻzi “poyondoz” ga, “binafsha” soʻzi “bahor” ga nisbatan 
epitetdir. Yuqorida keltirilgan epitetlar matndan tashqarida boshqa ma’nolarni beradi, 
ya’ni “baxmal” soʻzi “mato”, “alvon” soʻzi “rang”, “binafsha” esa “gul” ma’nosi 
tushuniladi. Matn tarkibida boshqa soʻzlar bilan kabi birgalikda kelganda esa turli xil 

---

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL 
OF SCIENTIFIC RESEARCH 
ISSN: 2181-2489 
VOLUME 2 
ǀ
ISSUE 1 
ǀ
2022
47 
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
 
 
ma’nolarni anglatadi. “Baxmal gilam”, “alvon poyondoz” birikmalari bahor faslida 
ochiladigan “lola guli” ma’nosini bildiradi. Yuqoridagi misrada keltirilgan epitet tasvir 
vositasining semantik-stilistik hususiyati shundan iboratki, she’rda faqat lola gulinigina 
emas balki, bahor faslida yer yuzasini bahmal gilam kabi qip-qizil boʻlib ochilgan 
gullarni tasvirini oʻquvchiga shoir tomonidan yetkazilishini ta’minlaydi. Oʻquvchiga 
estetik tasir etadi, koʻz oldida bu tabiat manzarasi gavdalanadi. 
Ba’zan epitetlar uyushib kelishi mumkin. Hamid Olimjonning “Baxtlar vodiysi” 
nomli she’rida buning yaqqol misolini koʻrishimiz mumkin. Shoirning “Qish 
koʻrinishlari”, “Bahor”, “Daryo kechasi”, “Doʻstimga” , “Vido” kabi she’rlarida 
epitetning goʻzal na’munalari keltirilgan. 
 
XULOSA
Xalqimizning buyuk shoiri, baxt va shodlik kuychisi Hamid Olimjon qisqa umri 
davomida sermahsul ijod qildi. Shoirning she’rlari vafotidan soʻng ham qoʻldan qoʻlga 
oʻtib, sevib mutolaa qilinmoqda. Uning she’rlarida yoshlik, begʻuborlik, baxt, 
soddadillik kabi tuygʻular yaqqol koʻzga tashlanadi. Shoir sherlarini mutolaa qilar 
ekansiz undagi hayotga boʻlgan joʻshqinlik, vatanni sevish, vatanga sodiq farzand 
boʻlish vatan oldidagi farzandlik burchi ekanligini she’rlari orqali oʻquvchiga yetkazadi. 
Hamid Olimjon she’rlari tasvir vositalariga juda boy, u she’rlarida tasviriy vositalardan 
keng koʻlamda foydalangan. Manashu tasviriy vositalardan biri epitetning semantik-
stilistik hususiyatlarini ijodkorning she’rlari misolida tadbiq qilindi. Bu tadqiqotlarimiz 
natijasi shundan iboratki: she’rlardagi badiiy tasvir vositalarini oʻquvchi erkin holda 
aniqlashi, mustaqil fikr bildirishi, she’r matnini mustaqil tahlil qila olish imkonini 
beradi. Bu tahlil yordamida oʻquvchi she’r matnini tasvir vositalarini aniqlash, erkin 
muhokama qila olish imkoniyatiga ega boʻladi. She’riy matnlardagi epitetlarni 
aniqlashda aniq qoidalar mavjud, bu qoidalar yordamida she’riy matndagi epitetlarni 
soddalik bilan aniqlab olamiz. Epitetni bu qoidalar yordamida aniqlaganimizdan soʻng 
esa, uning semantik-stilistik hususiyatlarini tahlil qilishimiz mumkin boʻladi. Shoir 
she’rlaridagi badiiy tasvir vositalarining semantik-stilistik hususiyatlari ijodkorning 
anashu she’ridagi asl ma’nosini ochib beradi. Ijodkor tasavvur olamining qay darajada 
chegara bilmas ekanligini tasvir vositalaridan mohirona foydalanganidan bilishimiz 
mumkin. Oʻzbek adabiyotshunosligida badiiy tasvir vositalarini oʻrganish, semantik-
stilistik hususiyatlarini tadbiq qilish.