Harajatlar hisobi va mahsulot tannarxini hisobga olish holati va rivojlanishi

www.scientificprogress.uz
 
Page 329
schyotlari; alohida hisoblash va shartnoma bo’yicha tannarx kalkulatsiyasi.Korxonaning 
ishlab chiqarish hayotida mahsulot tannarxini hisobga olish muhim ahamiyat kasb etadi, 
chunki tannarx ishlab chiqarish samaradorligining asosiy ko'rsatkichlaridan biri va 
sotishni rag'batlantiruvchi omil hisoblanadi, chunki tannarx qancha past bo'lsa, foyda 
ham shuncha ko'p bo'ladi. Xarajat bo'yicha ishlab chiqarish xarajatlari hajmi hisobga 
olinadi, bu birlik birligiga to'g'ri keladi, xarajatlarning o'zi, qoida tariqasida, xarajatlar 
moddalari bilan umumlashtiriladi. O'zining ishlab chiqarishi bo'lgan korxonaning asosiy 
vazifasi bo'lgan tannarxni pasaytirish uchun mahsulot tannarxini hisobga olishni 
optimallashtirish, xarajatlar markazlari bo'yicha asosiy ishlab chiqarish xarajatlari 
hisobini tizimlashtirish, buxgalteriya hisobi uchun eng mos usulni tanlash kerak. ishlab 
chiqarishning o'zi va xarajatlarni hisoblash metodologiyasi. Rejalashtirish va 
buxgalteriya hisobiga ishlab chiqarishning mumkin bo'lgan eng past narxiga mos 
keladigan shart-sharoitlarni loyihalashtirish va ularni amalga oshirishga harakat qilish 
yoki hech bo'lmaganda ularga asosiy ishlab chiqarish darajasi va boshqa sharoitlar 
imkon beradigan darajada yaqinlashish mumkin. Bunday sharoitlarni rejalashtirish 
uchun siz harakat qilishingiz kerak bo'lgan narx narxiga ideal darajada mos keladigan 
rejalashtirilgan ko'rsatkichlarni hisoblash uchun mahsulot ishlab chiqarishdagi asosiy 
xarajatlarni tahlil qilish amalga oshiriladi.Ta'kidlash joizki, Universal Accounting 
System dasturiy ta'minoti asosiy mahsulot ishlab chiqarish tannarxi hisobini 
muvaffaqiyatli avtomatlashtiradi va buxgalteriya hisobiga qo'shimcha ravishda 
mahsulot tannarxining pasayishi bilan asosiy ishlab chiqarishning samarali 
ko'rsatkichlarini rejalashtirish vositalarini taqdim etadi; real xarajatlarning hisoblangan 
va rejalashtirilgan xarajatlardan chetlanishlarini tahlil qiladi, aniqlangan 
kelishmovchiliklarning sabablarini namoyish etadi va ulardan xalos bo'lish yo'lini taklif 
qiladi, ya'ni haqiqat va reja o'rtasida mukammal uyg'unlikka erishishga yordam beradi. 
Asosiy ishlab chiqarish foydani shakllantirishning asosiy manbai hisoblanadi, shuning 
uchun eng yuqori daromadga ishonish uchun uning mahsuloti eng past narxga ega 
bo'lishi kerak. Alohida hisoblash - boshqaruv va moliyaviy hisobda hisobotlarni alohida 
ochishni ko’zlovchi hisob tizimi bo’lib, bu holda xarajatlar schyotlariga moliyaviy 
muomalalar haqida yozuvlar qilinmaydi. Bu variant yozuvlarni hisobning ikki turida 
takrorlashni ko’zda tutadi.Shartnoma bo’yicha tannarx kalkulatsiyasi- ishlab chiqarilishi 
uzoq siklli bo’lgan yirik buyumlarni hisobga olish va kalkulatsiya qilish tizimi 
hisoblanadi. Ishlab chiqaruvchiga qilingan ishlar uchun bosqichlar bo’yicha oraliq 
to’lovlar shartnomada ko’zda tutilgan to’lovlar summasi buyurtmachi dalolatnoma bilan 
tasdiqlangan realizatsiya qilingan ishlar qiymati bilan aniqlanadi. Тo’lovlarning kelib 
tushishiga qarab mazkur davr uchun foyda hisoblash uchun realizatsiya qilingan 
mahsulot tannarxiga kiritilishi kerak bo’lgan xarajatlar aniqlanadi. Shu yerda vaqti 
o’tmagan xarajatlarning miqdori, ya’ni tugallanmagan va buyurtmachiga topshirilmagan 
ishlarning tannarxi aniqlanadi. Shartnoma bo’yicha kalkulatsiya tizimi qo’llanilganda 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 2 ǀ ISSUE 8 ǀ 2021 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan