Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

aqli raso
jismoniy shaxslarni jinoiy 
javobgarlikka tortish mumkin. Agar ijtimoiy xavfli qilmish sodir etgan 
shaxs bunday qobiliyatga ega bo‘lmasa (aqli noraso bo‘lsa), jinoyat 
subyekti bo‘lmasligi mumkin.
Shaxs o‘z qilmishlariga javob bera olishi va jinoiy javobgarlikka 
tortilishi uchun u yetarli yoshga yetganlik bilan bog‘liq holda qilmishini 
aniq anglay olish darajasiga ega bo‘lmog‘i ham lozim. Aniq anglay olish 
va ijtimoiy rivojlanish darajasi ma’lum yoshga yetish bilan paydo bo‘ladi, 
qachonki oila, maktab, ijtimoiy muhit ta’sirida nima yaxshiyu nima 
yomon, qanday hollarda uning harakatlari jamiyat va boshqa insonlarga 
zarar yetkazishini tushunadi.
Yosh 
nafaqat jinoyat subyektining insonga xos bo‘lgan umumiy 
alomati, shuningdek, jinoiy javobgarlikning paydo bo‘lishi yosh bilan 
bog‘liq. Yosh chegarasini o‘rnatishda qonun chiqaruvchi tomonidan 
ijtimoiy xavfli qilmish sodir etganda jinoiy javobgarlikka tortilish 
masalasini hal etishga imkon yaratuvchi, shaxsning kerakli rivojlanish 
darajasi, hayotiy tajribasi barkamolligini aniqlash mumkin bo‘lgan talablar 
e’tiborga olinadi. Bundan tashqari, jinoyat yoshini o‘rganish jarayonida 
qonun chiqaruvchi tibbiyot, psixologiya, pedagogika va boshqa fanlar 
xulosalarini hisobga oladi, shuningdek, ko‘pchilik o‘smirlar uchun odatiy 
bo‘lgan hayot yo‘lining turli bosqichlaridagi shakllanish va rivojlanish 
sharoitlaridan kelib chiqadi. 
Jinoyat qonuni yosh tushunchasini aks ettiruvchi maxsus normaga ega 
emas, u faqat, agar shaxs qandaydir jinoyat sodir etganda, jinoiy 
javobgarlikni vujudga keltiruvchi yosh chegaralarini ko‘rsatadi. 
2-§. Jinoiy javobgarlik kelib chiqadigan yosh
JK 17-moddasi 1-qismi
holatiga ko‘ra, shaxs qonunda belgilangan 
yoshga yetmay turib jinoiy qilmish sodir etgan bo‘lsa, bu holda shaxs 
jinoiy javobgarlikka tortilishi mumkin emas, shuningdek, jinoyat subyekti 
bo‘lib ham hisoblanmaydi. 
235 

---

Yosh deganda, u yoki bu shaxsning alohida psixofiziologik holatini 
tavsiflovchi, tibbiy-biologik, ijtimoiy psixologik va huquqiy o‘zgarishlar 
bilan aloqador bo‘lgan davrning o‘tishi tushuniladi. 
Jinoyat qonunchiligi yosh to‘g‘risida hech qanday maxsus normalarni 
aks ettirmaydi, u faqat agar shaxs qandaydir jinoyat sodir etgan bo‘lsa, 
jinoiy javobgarlik necha yoshdan kelib chiqishini ko‘rsatadi xolos. Yosh 
tushunchasini jinoyat huquqi belgilaydi.