Harq uyg’onish davri va undagi ta’lim –tarbiya masalalari

Farobiy jamiyatning boobro’ shaxslari, olimlari, oqil kishilari ijtimoiy taraqqiyotining harakatlantiruvchi kuchlaridir, deb hisoblaydi.

• Farobiy o’sh vaqtlardayoq, ijtimoiy fikrning ahamiyati katta ekanligini chuqur anglab, zamonaviy sotsiologiyada ko’p qo’llanuvchi ekspertlar yani o’z davrining yetuk donishmandlari fikrlariga tayanib ish tutish zarurligiga urg’u beradi.
• “Donishmandlarga ishonib, ularga ergashuvchi odamlar o’sha narsalarni donishmandlar bilganlariday bilib oladilar. Zero, donishmandlarning bilimlari, eng yahshi bilimlardur…”

ABU RAYXON BERUNIY (973-1048)

• Qomusiy olim Abu Rayhon Muhammad ibn Ahmad al-Beruniy 362-yil 3-zulhijjada (milodiy 973-yil 4-sentabr) Xorazmning Qiyot (Kot) shahrida dunyoga keldi. Boshlang’ich ta'limni olgach, o’sha davrda fan-madaniyat taraqqiy etgan Xorazmning peshqadam olimlaridan saboq oladi.

• Mutafakkir jamiyatda adolat o’rnatish, uni yovuzliklardan xalos etish uchun dono, adolatli hukmdor bolishi kerak, deydi.
• Abu Rayhon Beruniy ezgu tilakka etishga to’sqinlik qiluvchi ziqna-lik, yolg’onchilik, munofiqlik, manmanlik, takabburlik kabi nuqsonlar-ni qoralaydi, boylikka ruju quyish va ta'magirlik, g’azab va johillik inson uchun eng ashaddiy dushman deb qaraydi.

Beruniy sotsiologiyadagi muhim soha ijtimoiy tabaqalashuv haqida so’z yuritib, shunday deydi. “Tillarning turlicha bo’lishiga sabab odamlarning guruhlarga ajralib ketishi, bir-biridan uzoq turishi, ularning har birida turli hohishlarni ifodalash uchun zarur bo’lgan so’zlargaehtiyoj tug’ilishidir. Uzoq zamonlar o’tishi bilan haligi iboralar ko’payib, yodda saqlanishi va takrorlanishi natijasidatarkib topib, tartibga tushgan.”

• Beruniy sotsiologiyadagi muhim soha ijtimoiy tabaqalashuv haqida so’z yuritib, shunday deydi. “Tillarning turlicha bo’lishiga sabab odamlarning guruhlarga ajralib ketishi, bir-biridan uzoq turishi, ularning har birida turli hohishlarni ifodalash uchun zarur bo’lgan so’zlargaehtiyoj tug’ilishidir. Uzoq zamonlar o’tishi bilan haligi iboralar ko’payib, yodda saqlanishi va takrorlanishi natijasidatarkib topib, tartibga tushgan.”

“Tuzilish va buzilish natijasida unsur bo’laklari bir biriga qo’shilib, dunyo obod bo’lgan va olam tartibga tushgan ”