Hatasız Düşünme Sanatı
Yüklə 1,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ALTERNATİF YOLLAR
Tebrikler! Rus ruletinde kazandınız... Nüfuzlu bir Rus ile şehrinizin dışında bir ormanda buluşuyorsunuz. Rus adamın yanında bir bavul, bir de altıpatlar var. Bavul ağzına kadar para dolu –güzelce destelenmiş tam 10 milyon euro. Altıpatların topunda ise tek bir mermi var, diğer hazneler boş. “Rus ruleti oynamak ister misiniz?” diye soruyor Rus. “Tetiği bir kere çekeceksiniz ve bavul içindekilerle birlikte sizindir.” Düşünüyorsunuz. 10 milyon hayatınızı esaslı şekilde değiştirir: Bir daha çalışmanız gerekmez! Nihayet pul koleksiyonundan spor araba koleksiyonuna geçebilirsiniz. Diyelim ki, teklifi kabul ettiniz. Tabancanın namlusunu şakağınıza dayadınız ve tetiği çektiniz. Hafif bir “tık” sesi duydunuz ve vücudunuzdaki adrenalin selini hissettiniz. Tabanca patlamadı. Hayatta kaldınız. Parayı alıyorsunuz ve şehrin en güzel semtinde kendinize fazlasıyla büyük bir villa yaptırıp komşularınızı gıcık ediyorsunuz. Bu komşulardan biri, ki evi artık sizin villanızın gölgesinde kalmış, ünlü bir avukat. Günde 12 saat, senede 300 gün çalışıyor. Saat ücreti hafife alınır türden değil ama olağandışı da sayılmaz: 600 euro. Uzun lafın kısası, yılda yarım milyon kenara koyabiliyor. Arada sırada villanızın bahçesinden avukatla selamlaşıyorsunuz, el sallarken gülümsüyorsunuz: Sizin durumunuza gelmesi için 20 yıl çalışması gerek. Varsayalım ki, 20 yıl sonra gayretli komşunuz gerçekten de 10 milyonu biriktirdi. Villası sizinkinden pek de geri kalmıyor. Bir gazeteci gelip semtin “kalburüstü” sakinleri hakkında bir röportaj yapıyor –gösterişli evleriniz ile sizin ve komşunuzun villalarınızın yanı sıra elde ettiğiniz genç hanımların fotoğraflarını da kullanıyor. Evlerinizin iç mimarisini ve bahçeleriniz inceliklerini yorumluyor. Ancak aranızdaki önemli farktan gazetecinin haberi yok: Her bir 10 milyonun ardındaki risk. Bunun için alternatif yolları bilmesi gerekirdi -ve bu konuda sadece gazeteciler değil hepimiz beceriksiziz. Nedir alternatif yollar? Aynı şekilde gerçekleşebilecek ancak gerçekleşmemiş her şey. Rus ruletinde dört alternatif yol sizi aynı sonuca (10 milyon euro kazanca), beşinci yol ise ölümünüze götürürdü –oldukça büyük bir fark. Avukatın durumunda olası yollar birbirine çok daha yakın. Kasabada yaşasa, belki saatte sadece 200 euro kazanırdı. Daha büyük bir şehirde yaşasa ve büyük bankalar için çalışsa belki 800 euro alırdı. Ama, sizin durumunuzdan farklı olarak avukatı bütün servetinden, hatta hayatından edecek bir alternatif yol yok. Alternatif yollar görünmezdir, bu sebepten onlara nadiren kafa yorarız. Borsada ıskarta tahvillerle, vadeli işlemlerle ve kredi borcu takaslarıyla oynayıp milyonlar kazananlar, iflasa götüren bir yığın tehlikeli alternatif yolu da yanlarında taşıdıklarını asla unutmamalı. Bu kadar büyük risk altında ortaya çıkan 10 milyon yıllarca dişini tırnağına takarak biriktirilmiş 10 milyondan daha az değerlidir. Muhasebeciler istedikleri kadar 10 milyon 10 milyon deyip dursun. Akşam yemeklerimizden birinde Nassim Taleb, hesabı kimin ödeyeceğine karar vermek için yazı tura atmamızı önerdi. Onun söylediği taraf geldi. Durumdan rahatsızdım, çünkü İsviçre’de misafirdi. “Burada ya da New York’ta, fark etmez, bir dahaki sefere hesabı ben ödeyeceğim” dedim. Bir süre düşündü ve “Alternatif yolları göz önünde bulundurursak aslında bu yemeğin yarısını ödedin bile” dedi. Sonuç: Riskler asla doğrudan göze çarpmaz. Bu yüzden alternatif yollarınızın neler olduğunu her zaman düşünün. Riskli alternatif yollar üzerinden gerçekleşen başarıları, “sıkıcı yollar üzerinden (örneğin avukat, diş hekimi, kayak hocası, pilot ya da yatırım danışmanı olarak zahmetli uğraşlar sonucu) ulaştığınız başarılardan daha az ciddiye alın. Ne demişti Montaigne: “Ömrüm ne korkunç talihsizliklerle geçti –bunların çoğu hiç yaşanmadı.” |