Hatasız Düşünme Sanatı

“ÖNCE DAHA da KÖTÜLEŞİR SONRA
DÜZELİR” TUZAĞI
Birileri size “sancılı yoldan” bahsediyorsa tehlike çanları çalıyor
demektir.
Birkaç yıl önce Korsika’da tatildeyken hastalandım. Belirtiler
bana  yabancıydı.  Ağrılar  her  geçen  gün  artıyordu.  Sonunda
muayene  olmaya  karar  verdim.  Genç  doktor  ciğerlerimi
dinledi, eliyle yokladı, karnıma, sonra omuzlarıma, dizlerime
bastırdı. Omurlarımı tek tek yokladı. Giderek doktorun hiçbir
fikri olmadığını düşünmeye başladım. Ama ben de belirsizlik
içindeydim,  dolayısıyla  bu  eziyete  katlandım.  Muayenenin
artık  bittiğinin  işareti  olarak  doktor  reçete  koçanını  çıkarıp
şöyle dedi: “Antibiyotik. Günde üç kez birer tablet alın. Önce
daha  da  kötüleşir,  sonra  düzelir.”  Nihayet  bir  teşhis
konmasının sevinciyle, sürüne sürüne otel odama döndüm.
Ağrılar gerçekten de doktorun öngördüğü gibi arttı. Demek
ki  adam  işini  biliyordu.  Izdırabım  üç  gün  sonra  hâlâ
azalmayınca doktora telefon ettim. “İlacın dozunu günde beş
tablete çıkarın. Bir süre daha ağrınız devam edecektir” dedi.
Söylediğini yaptım. İki gün sonra da ambulans uçak servisini
aradım.  İsviçre’deki  doktor  apandisit  teşhisi  koydu  ve  beni
hemen  ameliyata  aldı.  “Hangi  akla  hizmet  bu  kadar
beklediniz?”  diye  sordu  ameliyattan  sonra.  “Hastalığın
ilerleyişi  aynen  öngördüğü  gibi  olmuştu,  o  yüzden  genç
doktora güvendim.” “Siz önce daha da kötüleşir sonra düzelir
tuzağına  düşmüşsünüz.  Korsikalı  doktorun  hiçbir  şeyden
anladığı  yokmuş.  Büyük  ihtimalle  tatil  sezonunda  bütün

---

turistik  yerlerde  bulunan  şu  yardımcı  hasta  bakıcılardan
biriydi.”
Başka  bir  örnek  alalım:  Hiçbir  çıkış  yolu  bulamayan  bir
CEO.  Cirolar  düşmüş.  Satıcıların  motivasyonu  kalmamış.
Pazarlama  çalışmaları  sonuç  vermemiş.  CEO,  çaresizlik
içinde  bir  danışman  tuttu.  Günde  5.000  euro’ya  şirketi
inceleyen danışman şu bulguyla geldi: “Satış departmanınızın
vizyonu yok, markanız net bir yerde durmuyor. Çetrefilli bir
durum.  Sizin  için  düzeltebilirim.  Ama  bugünden  yarına
olmaz.  Sorun  karmaşık  ve  önlemler  duyarlılık  gerektiriyor.
Düzelmeden  önce  cirolar  daha  da  kötüleşecek.”  CEO
danışmanı  işe  aldı.  Bir  yıl  sonra  cirolar  gerçekten  de  düştü.
İkinci yılda da. Danışman her şeyin öngörüleri doğrultusunda
ilerlediğinin  altını  çiziyordu  tekrar  tekrar.  Üçüncü  yılda
cirolar  düşmeye  devam  edince  CEO  danışmanı  nihayet  işten
attı.
Önce  daha  da  kötüleşir  sonra  düzelir  tuzağı,  doğrulama
eğiliminin bir türüdür. Alanından hiçbir şey anlamayan ya da
kendinden  emin  olmayan  bir  uzman  bu  hileye  başvurmakla
akıllılık  eder.  İşler  kötüleşmeye  devam  ederse  öngörüleri
doğrulanır.  Beklenmedik  şekilde  düzelirse  de  müşteri
memnun  olur  ve  uzman  bu  iyileşmeyi  kendi  becerisinden
sayabilir. Öyle ya da böyle –her şekilde haklı çıkar.
Varsayalım  bir  ülkenin  başkanı  oldunuz  ve  ülkeyi  nasıl
yöneteceğinize  dair  zerre  kadar  fikriniz  yok.  Ne  yaparsınız?
Sizi “zorlu yılların” beklediğine dair kehanette bulunursunuz,
vatandaşlarınızdan “kemer sıkmalarını” istersiniz ve ancak bu
“çetin  dönem”,  “temizlenme”,  “yeniden  yapılanma”
sonrasında  bir  iyileşme  yaşanacağının  sözünü  verirsiniz.
“Sancılı zamanların” ne kadar süreceğini ve ne kadar sancılı
olacağını ise bilinçli olarak muallakta bırakırsınız.

---

Bu  stratejinin  başarısının  en  iyi  kanıtını  Hıristiyanlık
sunuyor:  Dünya  üzerindeki  cennet  gelmeden  önce  dünya
yerle bir olmak zorunda. Felaket, tufan, yeryüzü ateşi, ölüm –
bunlar büyük bir planın parçaları ve olmak zorundalar. Durum
kötüleştikçe  inançlı  insanlar  bunu  kehanetin  doğrulaması
olarak, her düzelmeyi ise Tanrı’nın hediyesi olarak görecek.
Sonuç:  Biri  “önce  daha  da  kötüleşir,  sonra  düzelir”  derse
tehlike  çanları  çalmaya  başlamalı.  Ama  dikkat:  Gerçekten
önce  kötüleşip  sonra  düzelme  gösteren  durumlar  da  var.
Kariyer  değişikliği  bazen  zaman  alır  ve  buradaki  kötüleşme
gelirin  kesilmesiyle  bağlantılıdır.  Bir  şirket  departmanının
yeniden  örgütlenmesi  süre  ister.  Ama  bütün  bu  durumlarda,
önlemlerin  işe  yarayıp  yaramadığını  oldukça  çabuk
görürsünüz.  Kilometre  taşları  nettir  ve  denetlenebilir.
Gözünüz onlarda olsun, gökyüzünde değil.

---