Hayot faoliyati xafsizligi

2.5. Ish rejimini aniqlash.Qurilmaning ish rejimi nasos va tashqi tarmoq zo’riqma xarakteristikalarining kesishish nuqtasi orqali aniqlangani uchun avvalo tashqi tarmoq xarakteristikasining analitik tenglamasini yozamiz.
(8)

bunda, -isrof koeffitsientlari yig’indisi.

(9)
bunda, -quvur uzunligi bo’yicha olingan isrof koeffitsienti;
- yerli isrof koeffitsientlarining yig’indisi.
Suv chiqarish qurilmasining gidravlik yo’qotilishi (3-rasm) yerli isrof koeffitsientlarining qiymatlari 2-jadvalda keltirilgan.
2-jadval.

quvur diametri, m	yerli isrof koeffitsientlari
	Burchakli normal tirsak			quvur anjomi turlari
	90 ^0	135^0	So’rilma zadvij		Setkali so’riluv. qopqoq	Teskari qopqoq	Uchtomonlik	Kompensator	Diffu zor	Konfu zor
0.050	0.136	0.068	0.10		10	18
0.075	0.140	0.070	0.10		8.5	11
0.100	0.148	0.074	0.09		7.5	8
0.150	0.156	0.078	0.09		6.0	6.5
0.200	0.168	0.084	0.08		5.2	5.5	1.5	0.2	0.25	0.1
0.250	0.182	0.091	0.08		4.4	4.5
0.300	0.192	0.096	0.08		3.7	3.5
0.350	0.203	0.100	0.08		3.4	3.0
0.400	0.235	0.106	0.07		3.1	2.5
0.500	0.235	0.118	0.07		2.5	1.8

Suvquvurlarning doimiy koeffitsientlarining qiymatlarini 8-ifodaga qo’yib chiqilgach, tashqi tarmoq xarakteristikasi quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi.
(10)
Bu tenglamadagi ga qator ( dan gacha) qiymatlar beriladi va shu qiymatlarga mos keluvchi zo’riqmalar hisoblanadi. Hisoblangan natija 3-jadval holida ko’rsatiladi.
3-jadval

Q,m^3soat	0	0.25Qp	0.5Qp	0.75Qp	Qp	1.25Qp	1.5Qp
N, m.s.u.							

Agar mo’ljallangan nasos ko’pbosqichli (sektsiyali) bo’lsa, u holda bosqichlar (ish g’ildiraklar) soni- aniqlanadi.

(11)
bunda, -unumdorlik ga mos kelgan zo’riqma, m.
-tanlangan nasosning bitta ish g’ildiragining zo’riqmasi.
-ning qiymati butun songacha kattalashtirib yaxlitlanadi.
Tanlangan nasos xarakteristikasi qurilgan chizmada (5-rasm) 3-jadvaldagi qiymatlardan foydalanib suv quvurning xarakteristikasi quriladi va rejim parametrlari- aniqlanadi.

5-rasm.Tanlangan nasos xarakteristikasi

Nasos ish rejimini iqtisodiy samaradorlik va barqarorlik shartlari bo’yicha tekshiriladi.

a) Iqtisodiy samaradorlik quyidagi shartga javob berishi kerak.
(12)

bunda, -nasosning maksimal f.i.k.

b) Ish rejimining barqarorligi quyidagi shart bo’yicha tekshiriladi.
(13)
bunda, -unumdorlik nolga teng bo’lgandagi nasosning zo’riqmasi, m.
v) Kavitatsiya hodisasi yuz bermaslik sharti. Buning uchun
(14)
bunda, (15)
Yuqorida keltirilgan shartlar bajarilsa taxmin qilib olingan nasos tipi endi uzil kesil qabul qilinadi va uning texnik xarakteristikasi keltiriladi.
Nasos agregatlarining sonini normal suv oqimining miqdori hal qiladi.Xavfsizlik qoidalari talablariga asosan normal suv oqimining miqdori 50 m³soat dan oshmasa ikkita nasos agregati qabul qilinadi.Suv oqimi 50 m³soatdan ortiq bo’lsa nasos agregatlarining soni uchtadan kam bo’lmasligi kerak.Agar suv oqimining miqdori nasosning unumdorligidan ortiq bo’lsa nasoslarning umumiy miqdori 4-jadvaldagi miqdorda qabul qilinadi.
4-jadval

Nasos agregatlarining soni
Ishdagi	Zahiradagi	Ta’mirlashdagi	Jami
1	1	1	3
2	1	1	4
3	1	1	5
4	2	1	7
5	2	1	8
6	2	1	9
7	3	1	11

2.6. Nasos elektr yuritgichini tanlash. Nasos o’qidagi quvvat suv chiqarish qurilma ish rejimining ko’rsatgichlari , asosida hisoblanadi.
, kVt (16)
Nasos ish g’ildiragining aylanish tezligi va hisoblangan quvvat qiymatiga qarab elektr yuritgich turi tanlanadi va uning zahira koeffitsienti hisoblanadi.

bu yerda -tanlangan elektr yuritgichning quvvati, kVt.
2.7. Suv chiqarish qurilmaning texnik-iqtisodiy ko’rsatgichlariYillik elektr energiya sarfi quyidagicha hisoblanadi.


kVt. soat (17)

bu yerda 1,05-Nasosxonani yoritish va elektr yuritgich cho’lg’amlarini quritish uchun sarflanadigan elektr energiyani ko’rsatuvchi koeffitsient;

-elektr yuritgichni foydali ish koeffitsienti;
-elektr tarmog’ini foydali ish koeffitsienti.Hisoblashda uni 0,96-0,98 oralig’ida olinadi.
-mos ravishda suv oqimining miqdori normal va maksimal bo’lgan davrlarda suv chiqarish qurilmaning sutkalik ishlash vaqti, soat
Normal suv oqimi davrida
, soat (18)
Maksimal suv oqimi davrida
, soat (19)
Elektr energiyaning nisbiy sarfi;
a) Har bir m³haydalgan suvga nisbatan
(20)
bu yerda -yil davomida yer satxiga chiqarilgan suvning miqdori, m³.


, (21)

b) Qazib olingan har bir tonna foydali qazilmaga nisbatan

, kVt soat (22)
2.8. Nasosxonaning o’lchamlarini hisoblash. Hisoblash jarayonida tanlangan nasos va elektr yuritgichning turlari, nasos agregatlarining soni va ularning nasosxonada o’rnatilishiga qarab nasosxonaning geometrik o’lchamlari hisoblanadi:
a) Nasosxonaning uzunligi-
, m (23)

b) Nasosxonaning eni- B_H

, m (24)

v) Nasosxonaning balandligi- H_H

, m (25)
bu yerda -nasosning uzunligi, m;
-elektr yuritgich uzunligi, m;
-nasos agregatlari orasidagi masofa. Bu ko’rsatkich 1,5-2 m oralig’ida olinadi;
-nasos agregatlar soni;
-agregat poydevoridan nasosxona devorigacha bo’lgan masofa, m;
-agregat poydevorining eng katta eni, m;
-agregat poydevoridan suv so’rilish tomonidagi devorgacha bo’lgan masofa, m.
-poydevor balandligi, m;
-nasosning balandligi, m;
-nasosning eng baland nuqtasidan yuk ko’tarish mashinagacha bo’lgan balandlik, m;
-yuk ko’tarish mashinasi joylashtiriladigan relsning balandligi.