Худудсиз жилва

Mavzu: Uzoq Jo'raqulovning “Hududsiz jilva” to`plamida modernism, Sturukturalizm haqidagi qarashlar

Reja

1. 
   Uzoq Jo’raqulovning xayot va ijodi
   

2. 
   “Hududsiz jilva” to`plamida modernism, Sturukturalizm haqidagi qarashlar
   

Jo‘raqulov Uzoq Haydarovich 1967 yilning 1 yanvarida Qashqadaryo viloyati Kasbi tumaniga qarashli Maymanoq qishlog‘ida tug‘ilgan. 1974 – 1984 yillarda o‘rta maktabda o‘qigan. 1985 – 1987 yillar orasida Germaniya (oldingi Germaniya demokratik Respublikasi)da harbiy xizmatda bo‘lgan.Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universitetining o‘zbek filologiyasi fakulteti bo‘limida o‘qib, 1994 yili uni tamomlagan. 1997 yilga qadar O‘zMU aspiranturasida tahsil olgan. 1998 yilda o‘zbek filologiyasi fakulteti “Milliy uyg‘onish davri o‘zbek adabiyoti” kafedrasida ilmiy xodim lavozimida faoliyat boshlab, professor Begali Qosimov rahbarligida “Fitratning tadqiqotchilik mahorati” mavzuidagi nomzodlik dissertasiyasini yoqlagan, so‘ngra “Alisher Navoiy “Hamsa”sida xronotop poetikasi” yo‘nalishiga bag‘ishlangan doktorlik dissertasiyasi ustida ishlagan.Uning “Fitratning tadqiqotchilik mahorati” (2004 yil), “Hududsiz jilva” (2006 yil) to‘plami, yapon yozuvchilari novellalarini o‘z ichiga olgan “Yuzini yo‘qotgan odam” (2008 yil) tarjima kitoblari chop etilgan.

Xududsiz jilva

Tasavvurimizda azalu abad kiyofasida mavjud bulgan bashariyat tarixi uzining ibtido va intixo kulami bilan bir inson umriga tengdir degan teorema kupchilikda e’tiroz uygotishi tabiiyki, sababi zamoniy aniklikka putur yetadi. Birok yagona shaxs (bundan sung mavzu takozosiga kura individuum shaklida kullaymiz) kayoti moxiyatan umuminsoniyat (bundan keyin universum shaklida kullaymiz) umrining mikromaketi ekani xakidagi fikrni, loakal gipoteza shaklida bulsin, kabul kilishga tayyor kishilar borligiga sira shubxa yuk. Shunday ekan falsafa, estetika, psixologiya va adabiyotshunoslikda mustakil konsepsiya (yunalish, okim) sifatida kabul kilingan son-sanoksiz «izm»larning asosi kaerda degan savolga xam xech ikkilanmasdan ushbu formulaga suyanib javob berish mumkin. Ya’niki, mazkur «izm»larning insoniyat tarixi negizida maydonga kelgani kanchalik rost bulsa, xar kanday individuum xayoti barcha «izm»lar uchun asos bula olishi shunchalik xakikatdir. xar xolda, universum xayoti individuum xayotida in’ikos topganidek, xar kanday individuum mazmun-moxiyatida universumga xos mazmun-moxiyat yotishi aksioma. xatto anglangan, bosib utilgan tarixga nisbatan individuum dunyosi kengrok xam. Sababi tarix – dogma, inson olami esa uta serjilva va eng muximi funksional moxiyatga ega. Zero, unga xos funksionallikning intixosi yuk. Shu ma’noda, suz yuritajagimiz – absurd falsafasi va adabiyoti inson dunyosiga xos xududsiz jilvaning bir shu’lasi desak tugri buladi.
Umuman, absurd tushunchasi bashariyat mikyosidagi xodisa. Shu nuktai nazardan absurd na makon, na zamon chegaralarini tan oladi. Absurd insoniyat va borlik, inson va jamiyat aro munosabatlarning okibati ularok maydonga keladi. Shuningdek, absurdning tugilishi uchun milliardlab karama-karshi xislar kurash maydoni – inson ichki dunyosi xam muxim funksiya bajaradi. Absurd moxiyatida fitratan ma’ni va mantik asosida xayot kechirishga moslab yaratilgan insonning muayyan zamon oraligida yakun topguvchi abstrakt xulosalari yotadi. Bir suz bilan aytganda, xayotning ma’nisizligi, mantiksizligi, yashashga arzimasligi xakidagi kechinma, tuygu yoki fikr-karashlar absurddir.
Insonning absurdga bulgan «extiyoji», moyilligi uzgarmas kiymatga ega. Ya’ni absurd tuygu foizi bundan milliard yil ilgari yashagan odamda kancha bulgan bulsa, bugungi zamonaviy odamda xam bundan ortik emas. Absurdning individuum yoki universum ong va ong osti maydonida namoyon bulish darajasi esa bevosita vaziyat, shart-sharoit bilan boglik. Yirik mutafakkir, faylasuf, sotsiobiolog, psixoanalitik Erix Fromm inson ong osti ruxiy jarayonlari, genetik va antropologik xususiyatlarini tula xisobga olgan xolda, insonda xayotga muxabbat tuygusini shakllantiruvchi uch muxim tabiiy-ijtimoiy omilni aloxida ta’kidlaydi. Bular: keng ma’nodagi