Huquqiy ongning tuzilishining o’ziga xos xususiyatlari nilufar Alisher qizi Yusubbaeva Ilmira Marksovna Rahimova

www.scientificprogress.uz
 
Page 571
R. S. Bayiniyozov huquqiy ongni huquqiy va qisman umumiy ijtimoiy g‘oyalar, 
qarashlar, g‘oyalar, e’tiqodlar, his-tuyg‘ular, his-tuyg‘ular, kayfiyatlar va hokazolarning 
ma’naviy yaxlitligi, huquqiy hodisalarni g‘oyaviy-psixologik jihatdan aks ettiruvchi va 
amalga oshiruvchi ta’riflaydi[2]. A. A. Tamberg huquqiy ongni huquq va uning roliga 
oid shaxslar yoki jamiyat qismlarining g‘oyalari, his-tuyg‘ulari, e’tiqodlari yig‘indisi 
sifatida tushunadi. Huquqiy tartibga solishni tushunish va idrok etish, qonun 
ustuvorligini anglashda huquqiy ongning katta roli; qonuniy faoliyatni tashkil 
etish; huquqiy qadriyatlarning boshqalar bilan o'zaro bog'liqligi, masalan, qonunda 
adolatni hisobga olish juda muhimdir[3]. 
Inson ongi o'z e'tiqodi, qonuniyligi, g'oyalari, ilmiy-nazariy bilimlari, mentaliteti, 
his-tuyg'ulari va hissiyotlari, hayotiy tajribasi prizmasi orqali huquqiy voqelikni aks 
ettiradi va huquqiy ongga tarqaladi. Shaxsning huquqning zarurligi va qadr-qimmatini 
idrok etishi huquqiy voqelikka ijobiy munosabatni yoki shaxs mavjud huquqiy tizimni 
o'zgartirishga intilganda yoki qonunning o'zi foydasizligiga ishonch hosil qilganda 
salbiy munosabatni keltirib chiqaradi. Shaxsning amaldagi qonunga munosabati, uning 
tarixi uning hissiy bahosiga bog'liq bo'lib, oqilona, oqilona va hissiy bo'lishi mumkin, 
pirovardida uning jamiyatdagi xatti-harakatlarini qonuniylik, ijtimoiy foydalilik yoki 
noqonuniylik, ijtimoiy xavflilik darajasiga qo'yadi. Lekin har qanday holatda ham 
huquq haqiqatda huquqiy ongning markaziy, asosiy elementi sifatida harakat 
qiladi. Ammo qonun yagona omil bo'lishi mumkinmi? Omil - ma'lum bir o'zgarishga, 
hodisaga olib keladigan sabab, harakatlantiruvchi kuch. Shubhasiz, huquq ham 
harakatlantiruvchi kuch bo'la olmaydi. Masalan, huquq huquqiy munosabatlarni (huquq 
sub'ekti 
majburiy 
ishtirokchisi 
bo'lgan) 
yoki qonunchilik 
tizimini 
(qonun 
chiqaruvchining irodasining subyektiv ifodasi) tashkil qilishi mumkinmi. Buning uchun 
kuchli irodali mezon kerakdek tuyuladi. 
Shu nuqtai nazardan qaraganda, huquq va huquq sub’ekti huquqiy ongning 
tarkibiy elementlari bo‘lib, o‘zgacha yuk ko‘tarayotganga o‘xshaydi. Agar me’yoriy 
ma’noda huquq huquqiy ongni shakllantirishning asosi bo’lsa, huquq subyekti iroda 
egasi sifatida huquqning huquq tizimining har bir elementi bilan bog’lanishini 
ta’minlaydi[4]. 
Huquqiy ongni adolat va adolatsizlik, erkinlik va erkinlik yo‘qligi haqidagi 
axloqiy qarashlar tizimidan tashqarida individuallashtirish jamiyatning har bir a’zosi 
faoliyatini qonunchilik aktiga nisbatan o‘ziga xos talqin va g‘oyalar tizimi asosida 
tashkil etish fonida noto‘g‘ri ko‘rinadi. , va uni to'ldiradigan matn asosida emas. 
Huquqni anglash tarixiy o'tmishda olib borilayotgan siyosatning ustuvor yo'nalishlari, 
asosiy falsafiy qarashlar ta'sirida o'zgaradi. 
Huquqiy ongni ko'rib chiqishda "huquqiy hayot", "huquqiy reallik" va "huquqiy 
reallik" kabi toifalarning o'zaro bog'liqligini aniqlash kerak bo'ladi. Shuni ta'kidlash 
kerakki, ushbu toifalar o'rtasidagi munosabatlarning o'rnatilishi "huquqiy ong" 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3 ǀ ISSUE 3 ǀ 2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan