İ. A. Axundov
Yüklə 1,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
NƏTİCƏ
Şərqin görkəmli alim və həkimlərinin adı artıq XIII əsrdən başlayaraq ərəb dünyasından başqa Qərb ölkələrində də məşhur idilər. Xüsusən, Əbu Nəsr Fərabinin, Ər-Razinin, Əli ibn Abbasın, Əbu Əli İbn Sinanın və başqalarının adları daha çox xatırlanırdı. Bu adlar yalnız Şərq ölkələrində deyil, Qərbin Əndəlis bölgəsində də çəkilirdi. Bu adların içərisinə İbn Tüfeylin, İbn Rüşdün adları da var idi. Bu adlarla yanaşı onların əsərləri də Avropaya keçdi. XV əsrdə bu görkəmli Şərq alimlərinin kitablarının nəşr olunması ilə əlaqədar olaraq 1473-cü ildə Milan və Strasburq şəhərlərində Əbu Əli İbn Sinanın “Tibb qanunu” əsəri ilk dəfə nəşr olundu. Sonra bu əsər dəfələrlə çap olunub, geniş yayıldı. Ondan təxminən səkkiz il sonra 1481-ci ildə Milanda Zəkəriyya Ər- Razinin “Əlimənsur” və on bir il sonra isə Venesiyada Əli ibn Abbasın “Şahanə kitabı” işıq üzü gördü. Və bundan sonra Ər- Razinin, Əli ibn Abbasın, İbn Rüşdün, İbn Zöhrün və Şərqin digər dahi alimlərinin əsərləri Avropada geniş yayıldı. Renessans dövründə İbn Sinanın “Tibb qanunu” əsəri üstünlük təşkil edərək, başqa alimlərin əsərlərini kölgədə qoydu. XV əsrdə tibb sahəsində ən çox İbn Sinanın adı çəkilirdi. Bu Ferrarinin 1471-ci ildə yazdığı əsər də sübut edilir. Elm, eramızdan əvvəlki dövrdən XX əsrə qədər bir-birindən tamamilə fərqlənən dörd siyasi-dövlət mərhələsi keçib. Birinci dövr eramızdan əvvəl IX-VII əsrlərdən başlayaraq eramızın VII əsrinin ortalarına qədər davam edən Avesta mərhələsi yaxud Zərdüştlük dövrü adlanır. VII əsrin ortalarından başlayıb X əsrə qədər davam edən ikinci mərhələdə Azərbaycan xalqı əsrlər boyu inandığı Zərdüşt dinindən əl çəkməyə məcbur edildi. Bu da xalqa çox böyük çətinliklər və itkilər hesabına başa gəldi. Üçüncü dövr isə ərəbdilli mədəniyyətin yəni İslam dininin Azərbaycanın hər yerinə yayıldığı mərhələdir. Və sonuncu Sovet dövrü mərhələsidir ki, qısa olmasına baxmayaraq inkişaf etmiş mərhələ hesab edilə bilər. 2007-ci il. |