I bob. Jahon iqtisodiyotini globallashuv muammolari

2.2.Ijtimoiy iqtisodiy rivojlanish
Dunyodagi ijtimoiy iqtisodiy rivojlanishni taminlash hozirgi kundagi yana bir ustuvor iqtisodiy muammolardan biridir.
Ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish - bu jamiyatdagi ijtimoiy va iqtisodiy rivojlanish jarayoni. Ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish YaIM, umr ko'rish davomiyligi, savodxonlik va bandlik darajasi kabi ko'rsatkichlar bilan o'lchanadi. Shaxsning qadr-qimmati, uyushish erkinligi, shaxsiy xavfsizligi va jismoniy shikastlanishdan qo'rqish erkinligi va fuqarolik jamiyatida ishtirok etish darajasi kabi sezilarli bo'lmagan omillarning o'zgarishi ham ko'rib chiqiladi.
Ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish muqarrar va natijada ko'pincha kutilmagan muammolar paydo bo'ladi. Aholining ko'payishi va ishchi kuchining harakatchanligi shuni anglatadiki, ko'plab bolalar tashlab ketilib, har ikkala ota-ona ishtirokidagi butun oilalarda parvarish qilinmaydi. Ushbu hodisaning negizida global taraqqiyotning tengsizligi va nomutanosibligi yotadi. Bu juda katta muammo, uni tezda hal qilish mumkin emas. Natijada, aholi migratsiyasi tendentsiyasi davom etishi kutilmoqda. Ushbu global tendentsiyani hisobga olgan holda, biz xalqaro va ichki migratsiyadan qolgan bolalarning hozirgi holati to'g'risida aniq tasavvurga ega bo'lishimiz kerak. Muammoni hal qilish uchun xatarlarni baholash uchun dalillarga asoslangan komponentni taqdim etish uchun kelgusidagi izlanishlarimiz zarur.
Ota-onalar migratsiyasining ortda qolgan bolalarga salbiy oqibatlarini bartaraf etish uchun barcha bolalarning rivojlanish huquqlarini qo'llab-quvvatlash choralarini ko'rish kerak. Amaldagi ijtimoiy himoya siyosati ko'pincha qolgan bolalarning ehtiyojlarini ta'kidlamaydi. Bu qisman muammoning qadrlanmaganligi bilan bog'liq va qisman migratsiya ta'sirida bo'lgan mamlakatlarda ko'pincha ushbu bolalarning noyob ehtiyojlarini qondiradigan siyosatni amalga oshirish uchun etarli mablag 'etishmasligi.
Shuni ta'kidlash kerakki, ota-onalarning migratsiyasi qolgan bolalarga qanday ta'sir qilishini to'liq tushunish uchun ko'proq ilmiy tadqiqotlar va siyosatni tahlil qilish kerak. Amaliy adabiyotlarni ko'rib chiqish shuni ko'rsatadiki, o'tgan tadqiqotlarda bir qator salbiy oqibatlar aniqlangan bo'lsa-da, biz hali ham qancha bola ularni boshdan kechirayotgani va ularga qanchalik jiddiy ta'sir ko'rsatganligini bilmaymiz. Ko'chib yuruvchi bolalar va ularning qaramog'idagi odamlarning demografik ko'rsatkichlari to'g'risida ishonchli va dolzarb ma'lumotlar kerak, shuningdek, tarbiyachilarning oladigan ish haqi miqdori va turi bolalarning farovonligiga ham tegishli. Bunday ma'lumotlarni yaratish bo'yicha sa'y-harakatlar ko'p millatli va davlatga xos vakillik so'rovlarini hamda muvofiqlashtirilgan qat'iy sifatli tahlillarni o'z ichiga olishi kerak. Xalqaro hamkorlik chapda qolgan bolalarning global rasmini yaratish uchun juda muhimdir. Muqarrar migratsiya tendentsiyasi sharoitida bolalar huquqlarini kuchaytirish va dalillarga asoslangan siyosatni shakllantirish uchun mamlakatlar bo'yicha milliy darajadagi ma'lumotlar ta'riflar va metodologiyalar jihatidan taqqoslanishi kerak. Ma'lumotlarni yig'ish harakatlari ushbu hodisaning potentsial modifikatsiya qiluvchi omillarini hisobga olish uchun jins va yosh farqlariga sezgir bo'lishi kerak.
2016 yilga kelib, ushbu muammo bo'yicha sifatli adabiyotlarning aksariyati kesma ma'lumotlardan foydalangan va qolgan bolalarning farovonligi va ruhiy holati bilan bog'liq omillarni etarlicha o'rganmasdan, muammolarga yo'naltirilgan bo'lib qolgan. Ushbu bolalarning uzoq muddatli natijalarini, shu jumladan ish bilan ta'minlash, ijtimoiy munosabatlar va yutuqlarni hal qilish uchun ko'proq uzunlamasına tadqiqotlar o'tkazish kerak. Shu sababli, qolgan bolalardagi chidamlilik omillarini aniqlaydigan qo'shimcha tadqiqotlar foydali bo'ladi. Ko'chib yurish uchun o'sib-ulg'aygan va o'zlarining kelib chiqish mintaqalaridan tashqarida imkoniyatlarni qidirib topgan bolalar va o'spirinlarning yangi avlodlari psixologiyasini va ruhiy salomatligini o'rganish uchun izlanishlar zarur.
Bolalarning asosiy ijtimoiy va iqtisodiy huquqlarini ta'minlash uchun siyosatni kuchaytirish kerak. Bolalar mehnatini tartibga soluvchi qonunchilikni joriy etish va ko'paytirish ayniqsa muhimdir. Ishchi kuchi etishmayotgan ko'plab qishloq joylarda ota-onalarning ko'chib ketishi ko'pincha bolalarni maktabni tashlab, oilasini boqish uchun ishlashga majbur qiladi. Bundan tashqari, bolalarga nisbatan zo'ravonlikning turli shakllarini yaxshiroq nazorat qilish va boshqarish uchun siyosatni kuchaytirish kerak. Bu, ayniqsa, yosh qizlar uchun juda muhimdir, chunki ular jinsiy zo'ravonlikka moyil. Pul o'tkazmalari davlat siyosati va institutsional asoslarning o'rnini bosmaydi, ular istisno, tengsizlik va ijtimoiy xizmatlarni ko'rsatishga qaratilgan. Qashshoqlikni kamaytirish strategiyasi (shu jumladan qayta taqsimlash siyosati) migratsiya va rivojlanish masalalarini hal qilishi kerak. Siyosat ishlab chiqaruvchilar doimiy ravishda o'sib borayotgan xalqaro migrant bolalar va qolgan bolalar muammolarini hal qilish uchun milliy, mintaqaviy va mahalliy darajalarda izchil siyosat ishlab chiqishi kerak. Tarbiyachilarga ota-onalik mahorati, jinsga nisbatan sezgirlik va tengdoshlar bilan munosabatlarni boshqarish bo'yicha dasturlarni taqdim etish orqali migratsiyaning bolalarga psixologik ta'sirini yumshatish bo'yicha siyosat ishlab chiqish mumkin. Ushbu dasturlar migrant jamoalarining o'ziga xos madaniy qadriyatlari va odob-axloq qoidalariga, ayniqsa gender rollari, yoshlarning ishtiroki va xavfli xatti-harakatlarni yumshatishi kerak. Ta'lim bo'yicha mutasaddilar xodimlarni ota-onalar migratsiyasining psixologik-ijtimoiy ta'siri bilan bog'liq xususiyatlarni aniqlashga tayyorlaydigan o'quv dasturlarini ishlab chiqishi kerak.
Xitoyda o'tkazilgan ko'plab tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, maktab muhiti va milliy siyosat chapdagi bolalarning psixologik va xulq-atvor natijalari bilan sezilarli darajada bog'liqdir. Ushbu topilmalar bizning e'tiborimizni shahar va qishloqlar o'rtasida xalq ta'limi resurslarini taqsimlashdagi tengsizlikka, shuningdek individual ro'yxatdan o'tgan yashash bilan bog'liq bo'lgan ta'lim imtiyozlarining tengsizligi. 2001 yilda Xitoyning hukumat tomonidan moliyaviy ta'limi o'rtacha har bir talaba uchun 4015 yuanni tashkil etgan bo'lsa, qishloq joylarida esa atigi 900 yuanni tashkil etdi. Hukumat bu farqni kamaytirish uchun barcha sa'y-harakatlarni amalga oshirishi kerak. 2011 yilda Xitoy markaziy hukumati o'zlarining 12-besh yillik rejasini e'lon qildi, unda 2011 yildan 2015 yilgacha ko'proq malakali mehnat muhojirlarini va ularning oila a'zolarini shaharda yashashni ta'minlash maqsadi bayon qilindi. mahalliy kunduzgi davlat maktablari ko'magi bilan majburiy ta'limga. Hukumatlar, shuningdek, shahar korxonalarida barqaror ish joyiga ega bo'lgan mehnat migrantlariga uy-joy uchun subsidiya, sog'liqni saqlash va boshqa imtiyozlarni taqdim etadi (XXR Milliy sog'liqni saqlash va oila qo'mitasi). Ushbu siyosat mahalliy va migrant bolalar o'rtasidagi o'zaro munosabatlarni osonlashtirishi va migrant bolalarning shahar sharoitida ishtirok etishiga yordam berishi kutilmoqda. Mehnat muhojirlari uchun ko'proq ijtimoiy yordam ularning oilaviy ijtimoiy-iqtisodiy holatini va oilaviy munosabatlarni yaxshilashi mumkin, bu ikkalasi ham bolalarning sog'lom rivojlanishi uchun himoya omilidir.
Qolgan bolalar fenomeni global miqyosda bo'lib, xalqaro hamkorlikni hal qilishga chaqirmoqda. Chet elda ishlayotgan ota-onalar (ayniqsa, onalar) tomonidan bolalarni tashlab ketmaslik uchun, mehnat muhojirlari bo'lgan mamlakatlar, qabul qiluvchi mamlakatlar bilan mehnat muhojirlarining farzandlarini olishlariga imkon beradigan ikki tomonlama kelishuvlarni ta'minlashi kerak. Milliy hukumatlar ma'lum bir migratsiya koridoridagi mamlakatlar o'rtasida birgalikda rivojlanish strategiyasini ishlab chiqish va amalga oshirishga e'tibor qaratishlari kerak. Siyosatlar va qonunchilik asoslari, avvalambor, mamlakatlar o'rtasidagi ijtimoiy, iqtisodiy, ta'lim va sog'liqni saqlash sohasidagi tengsizlikni kamaytirishga qaratilgan bo'lishi kerak. Bu migratsiyani rivojlantirish uchun asos bo'lishi kerak, bu esa migratsiya rivojlanish potentsialini maksimal darajada oshirishga va uning salbiy oqibatlarini kamaytirishga qaratilgan.

Yuqoridagi jahondagi iqtisodiy muammolarning ayrimlari takidlab o’tdim. Bular bilan birgalikda quyidagi 8 ta eng ahamiyatga ega muammolar mavjud:

• 
  Iqlim inqirozi va toza energiya
  
• 
  Rivojlanish uchun ta'lim
  
• 
  Bandlik va ishsizlik
  
• 
  Inflyatsiya
  
• 
  Savdo tsikli
  
• 
  Stagflyatsiya
  
• 
  Iqtisodiy o'sish
  
• 
  Valyuta kursi va to'lov balansi