I bob. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun o’yin faoliyati haqida 1

2.2 Syujet-rolli o‘yinlar turlari. Sahnalashtirishga rahbarlik qilish.
Rolli o'yinning tuzilishi, mazmuni va turlari.
Tasvir, o'yin harakati va so'zning munosabati o'yin faoliyatining o'zagi bo'lib, voqelikni aks ettirish vositasi bo'lib xizmat qiladi.
O'yinning asosiy tarkibiy elementlari: o'yin tushunchasi, syujeti yoki uning mazmuni; o'yin harakatlari; rollar; o'yinning o'zi tomonidan belgilanadigan va bolalar tomonidan yaratilgan yoki kattalar tomonidan tavsiya etilgan qoidalar. Ushbu elementlar bir-biri bilan chambarchas bog'liq.
O'yin loyihasi - bu bolalar nima va qanday o'ynashining umumiy ta'rifidir.
U nutqda shakllantiriladi, o'yin harakatlarining o'zida aks etadi, o'yin mazmunida shakllanadi va o'yinning o'zagi hisoblanadi. O'yinning o'yin dizayniga ko'ra, quyidagi guruhlarni ajratish mumkin: kundalik hodisalarni aks ettiruvchi ("oiladagi", "bolalar bog'chasidagi", "poliklinikada" va hokazo o'yinlar); bunyodkorlik ishlarini aks ettiruvchi (metro qurish, uy-joy qurish,.); ijtimoiy hodisalar, an'analarni aks ettiruvchi (bayramlar, mehmonlar bilan uchrashish, sayohat qilish va boshqalar). Ularning bunday bo'linishi, albatta, o'zboshimchalik bilan amalga oshiriladi, chunki o'yin turli xil hayotiy hodisalarning aksini o'z ichiga olishi mumkin.
O'yin syujeti, mazmuni - bu uning tirik to'qimasini tashkil etuvchi, o'yin harakatlarining rivojlanishini, xilma-xilligini va o'zaro bog'liqligini, bolalar munosabatlarini belgilaydi. O'yin mazmuni uni jozibador qiladi, qiziqish va o'ynash istagini uyg'otadi.
O'yinning tarkibiy xususiyati va markazi - bu bolaning bajaradigan roli. O'yin jarayonida rolga tegishli bo'lgan qiymatga ko'ra, ko'pgina o'yinlar rolli yoki rolli o'yinlar deb ataladi. Rol har doim odam yoki hayvon bilan bog'liq; uning xayoliy ishlari, harakatlari, munosabati. Bola, ularning qiyofasiga kirib, ma'lum bir rol o'ynaydi. Ammo maktabgacha tarbiyachi nafaqat bu rolni o'ynaydi, balki u tasvirda yashaydi va uning to'g'riligiga ishonadi. Masalan, kemadagi kapitanni tasvirlab, u o'zining barcha faoliyatini aks ettirmaydi, faqat o'yin davomida zarur bo'lgan xususiyatlarni aks ettiradi: kapitan buyruqlar beradi, durbin bilan qaraydi, yo'lovchilar va dengizchilarga g'amxo'rlik qiladi. O'yin jarayonida bolalarning o'zlari (va ba'zi o'yinlarda kattalar) o'yinchilarning xatti-harakatlari va munosabatlarini belgilaydigan va tartibga soluvchi qoidalarni o'rnatadilar. Ular o'yinlarga tashkiliylikni, barqarorlikni beradi, ularning mazmunini tuzatadi va munosabatlar va munosabatlarning keyingi rivojlanishini, murakkabligini belgilaydi.
O'yinning barcha qurilish bloklari ko'proq yoki kamroq xarakterlidir, ammo ular turli xil ma'nolarga ega va har xil turdagi o'yinlarda turlicha bog'liqdir.
Rolli o'yinlar: mazmunan farqlanadi (kundalik hayot, kattalar mehnati, ijtimoiy hayot voqealari aks etishi); tashkilot bo'yicha, ishtirokchilar soni (individual, guruh, jamoaviy); turlari bo'yicha (syujeti bolalarning o'zlari tomonidan ixtiro qilingan o'yinlar, dramatizatsiya o'yinlari - ertaklar va hikoyalar o'ynash; qurilish).
"Qiziqarli o'yin faoliyatini, bolaning bilish qiziqishlari va axloqiy fazilatlarini rivojlantirishni ta'minlaydigan zarur elementlar bilim - harakat - muloqotdir. Pedagogning alohida o'rni bor. Bu o'qituvchining shaxsiyatidan, uning bilim, ko'nikma va mahoratidan. kasbiy mahorat va bolalarning o'yin faoliyatini boshqarishni ijodiy tashkil etish qobiliyati bolaning shaxsini har tomonlama rivojlantirish uchun foydalanishga bog'liq. Syujetli-rolli ijodiy o'yinni boshqarish jarayoni shunday qurilishi kerakki, o'yin mahorati va ko'nikmalarini rivojlantirish o'quv va tarbiya, shu jumladan mehnat ta'limi bilan uzviy bog'liq bo'lishi kerak. Ushbu tamoyilga asoslanib, usullarning 3 guruhini ajratish mumkin.
Birinchi guruh usullar bolalarni atrofdagi hayot haqidagi bilimlar, taassurotlar, g'oyalar bilan boyitish bilan bog'liq. Bularga kuzatishlar kiradi; ekskursiyalar (asosiy, takroriy, yakuniy); turli kasb egalari bilan uchrashuvlar; badiiy adabiyotni emotsional va ifodali o’qish; suhbat; kattalar ishi va bu jarayonda ularning munosabatlari haqida illyustrativ materialdan foydalangan holda suhbat-hikoya; maxsus tanlangan fotosuratlar, rasmlar, mamlakatda sodir bo'layotgan voqealar reproduktsiyasi namoyishi bilan birga o'qituvchining hikoyasi; bolalar atrofdagi hayotni kuzatish bilan bog'liq ma'lum mavzularda hikoyalar tuzadilar; bolalar bilan individual suhbatlar, bilimlarni, maktabgacha yoshdagi bolalarning ijtimoiy hayot hodisalari, axloqiy kategoriyalar haqidagi g'oyalarini aniqlashtirish; o'yinchoqlar, qo'g'irchoq teatri qahramonlari yordamida adabiy asarlarni dramatizatsiya qilish; axloqiy suhbatlar.
Ikkinchi guruh - o'yin faoliyatining shakllanishi va rivojlanishiga hissa qo'shadigan usullar. Ular orasida tarbiyachining ijodiy o'yinda bevosita ishtirok etishi muhim o'rin tutadi: bitta bola bilan o'ynash, etakchi yoki ikkinchi darajali rolni o'ynash. Bundan tashqari, o'qituvchi takliflar, eslatmalar, maslahatlar, o'yin materialini tanlash, o'yin g'oyasi, uning mazmunini ishlab chiqish va xulosalar chiqarish orqali bolalarga sinfda olgan bilimlarini amalga oshirishda yordam berishdan keng foydalanadi.
O'qituvchi bolaning individual xususiyatlarini hisobga oladi, agar u o'ziga ishongan bo'lsa, uning javoblarini tanqidiy baholashga o'rgatish muhimdir. Agar siz uyatchan va qat'iyatsiz bo'lsangiz, har qanday tashabbusni qo'llab-quvvatlashingiz kerak.
Sujetli-rolli o’yinlarga rahbarlik qilish quyidagi asosiy bosqichlarda amalga oshiriladi. 1-bosqich. Bolalarning qiziqishlarini, ulardagi sujetli o’yinlar rivojlanishi darajasini o’rganishning asosiy vositasi quyidagilar:
bolalar o’yinlarini kuzatish;
o’yin rivojining asosiy yo’nalishlari, o’yin mavzusi, o’yin mazmuni, bola o’yin faoliyatining rivoji, o’yinda o’zaro munosabatlaming rivojlanishi bo’yicha tavsifnoma tuzish;
o ‘yinga rahbarlik maqsadini aniqlash.


2-bosqich. Kattalaming о’yin mavzuyi va mazmuniga ta‘sir etishi:
o'yin mavzuyi bo’yicha sayohat va maqsadli sayrlar uyushtirish;
suhbatlar o’tkazish;
badiiy asarlar va hikoyalar o’qib berish;
illustrativ rasmlar ko’rsatish;
mavzu bo’yicha turli mashg’ulotlar;
tasviriy faoliyat mashg’ulotlari o’tkazish.


3-bosqich. O’yinga tayyorgarlik (o'yin o'ynash uchun maxsus joy, o’yinchoqlar va о’yin materiallari):
tayyor o’yinchoqlami tanlash;
qo’lda yasalgan o’yinchoqlar.

Bunda bolalaming mustaqil shug’ullanishlari uchun o’yin zonasini tashkil etish.

4-bosqich. Bolalami o’ynashga o’rgatish (o’yin jarayoni va boshqa narsalarni o’yinda aks ettirish):
o’yinchoq va uning o’mini bosuvchi buyumlar ta‘sirini o’rganish;
o’yinda xayoliy tasawurlami aks ettirishga o’rgatish;
o’yinda so’zlardan foydalanishga o’rgatish;
o’yinda harakatlami hisobga oUsh malakalarini shakllantirish;
so’z va harakat;
harakat va o’yin materiali (so’z, harakat va o’yin materiali o’yinning tili hisoblanadi).5-bosqich. O’yinda axloqiy munosabatlarga ta‘sir etish, bolalar jamoasi, xulq-atvor, madaniyat, o’yin faoliyatida o’yin madaniyatini shakllantirish:
ma‘lum o’yin mavzuyiga nisbatan bolalarning his-tuyg’ularini uyg’otish;
bolalarga7o’yinni awaldan rejalashtirish elementlarini o’rgatish;
’yinda rol va o ‘yinchoqlarni oqilona taqsimlashga o ‘rgatish;
tengdoshlari bilan ahil o’ynay olish madaniyatini tarbiyalash;
ahil jamoani shakllantirish: mustaqil o’ynash va o’yinni oxiriga yetkazish, o’yin jarayonidagi kelishmovchilik, bahslarni oqilona hal eta olish malakalarini tarbiyalash;
kattalarning o’yinga ta‘sir etishi—maslahat berishi, tushunchalarini to’ldirish, o’yinga to’laqonli yordam berish;
bolalarning о’yin faoliyatlarini, axloqiy munosabatlami baholash.

Bolalaming ijodiy qobiliyatlarini yanada takomillashtirishda qurilish materiallari bilan o’ynaladigan o’yinlaming roli kattadir. Pedagoglardan Z.V. Lishtvan, V.G. Nechayeva o’z tadqiqotlarida qurish-yasash o’yinlarining o’ziga xos tomonlari va ahamiyatini yoritib berganlar. Qurish-yasash o’yinlari bolada buyum obrazini fazoviy ifodada tasvirlashni talab qiladi. O’yin jarayonida biror-bir material yoki buyumning hajmi, katta-kichikligi, bir-biriga mosligi, fazoviy m o’ljallay olish ko’nikmasi shakllanadi, rivojlanadi.

Qurishyasash o’yinlari bolalarda kuzatuvchanlikni shakllantiradi, buyumlami fazoviy joylashtira olishga o’rgatadi. Bu o’yinlami o’tkazish quyidagi bosqichlarda o’tkaziladi: